|
■ رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا: همدان نیازمند موزه آب است
دانشجویان گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینای همدان به سرپرستی اسماعیل همتی دکترای باستان‌شناسی در کاوشی یک ماهه موفق به کشف بقایای 2 محوطه آسیاب آبی در محدوده اطراف این دانشگاه شدند.
این گروه کاوش توانستند با کمترین امکانات در فاز نخست (بحث خواناسازی است) را انجام بدهند شاید در سال‌های نه چندان دور به دنبال همکاری دانشگاه بوعلی‌سینا همدان و میراث‌فرهنگی شاهد بازسازی مجموعه باشیم و بتوانیم ایجاد موزه آب در همدان را شاهد باشیم.
کشف سنگ آسیاب‌های 700ساله
سرپرست تیم کاوش این محوطه گفت: با کاوش‌های انجام شده سازه معماری، فضاهای الحاقی، آب‌رو‌ها، مجرا‌های آب، خروجی آب و ۲ سنگ آسیاب شناسایی و ثبت و ضبط شد.
همتی افزود: قدمت این سنگ آسیاب‌ها به حدود ۴۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و نشان می‌دهد تا حدود ۷۰ سال پیش هم مردم همدان با بهره‌گیری از انرژی آب رودخانه عباس‌آباد، از این آسیاب‌ها برای تبدیل گندم و جو به نان استفاده می‌کردند.
سرپرست کاوش آسیاب آبی گفت: چون کار کاوش‌ها تمام نشده به‌طور مطلق نمی‌توانیم بگوییم یافته‌های فعلی در کدام تاریخ ریشه دارد و تخمین تاریخی دقیق تا پایان کاوش‌ها ادامه خواهد داشت.
اسماعیل همتی بیان کرد: هنوز کاوش‌ها ادامه دارد و به کف فضاها نرسیدیم، ولی شواهد ابتدایی و شواهد سطحی که در لایه وجود دارد نشان می‌دهد که قدمت این آسیاب 700-600 سال است. وی گفت: احتمالاً تا 70-60 سال پیش اینجا به عنوان آسیاب آبی مورد استفاده قرارمی‌گرفته است، اما زمانی می‌توانیم دقیق‌تر در مورد تاریخ‌گذاری آن صحبت کنیم که قدمت کف فضاها بررسی و کاوش شود چراکه داده‌هایی که به دست می‌آید از سندیت علمی و تاریخ‌گذاری بهتری برخوردار است.
به گفته همتی در این محدوده که آسیاب قطار نامیده می‌شود، بر اساس نقل قول از گذشتگان ۷ آسیاب آبی در همدان وجود داشته که ۵ آسیاب با گذشت زمان تخریب شدند.
وی افزود: با توجه به اینکه این اثر در اراضی دانشگاه بوعلی‌سینای همدان است و قبلاً بررسی باستان‌شناسی انجام نگرفته بود این بخش را شناسایی کردیم و کار ثبت ملی آن را در آینده پس از اتمام کاوش انجام می‌دهیم.
همتی با اشاره به اهمیت موزه‌ای شدن یافته‌های باستان‌شناسی گفت: دانشگاه تصمیمی دارد که یافته‌های آسیاب آبی در سایت موزه استفاده شود البته ابتدا آن را حفاظت کنیم و سپس این آسیاب آبی را به سایت موزه تبدیل می‌کنیم.
همتی بیان کرد: با بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم که یک آبراههای به پهنای 2 متر از رودخانه‌ای که از سرمنشأ گنجنامه پایین می‌آید که به آن اصطلاحاً رودخانه زروار می‌گویند وارد این اراضی می‌شود.
از این آبراهه اصلی آبراههای کوچکتری جدا می‌شوند و آب را وارد سامانه آسیاب‌های آبی می‌کنند و با توجه به اتفاق‌هایی که افتاده و انتقال نیرو و قدرت آبی که وجود دارد وارد این مجموعه می‌کردند و مشکل شیب و توپوگرافی زمینش را حل می‌کردند. سپس آب را وارد قسمت آسیاب و فضای اصلی آسیاب آبی می‌کردندو انتقال نیرو انجام می‌گرفته و فرایند تولید آرد به واسطه نیروی آسیاب انجام می‌گرفته است.
سایت موزه آب برای آموزش و بازدید
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا همدان نیز در این زمینه با اشاره به اهمیت این سازه‌ها گفت: قصد داریم با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی این محوطه را به سایت موزه‌ای برای آموزش و بازدید مردم تبدیل کنیم.این آثار یافت شده از قدمت کافی برخوردار هستند و یکی از بحث‌هایی که در علم باستانی و مسائل تاریخ گذشته مطرح است بحث روند فرهنگی است، بحث زندگی عامیانه مردم است.
محمدی‌فر گفت: امروزه آنچه که از باستان‌شناسی به دنیا مطرح می‌شود هنرهای خاص زندگی در دوران مختلف است وقتی از تاریخ و باستان‌شناسی سخن به میان می‌آید فکر ما به فضاهای بزرگ مثل تخت‌جمشید و پاسارگاد، نقش جهان اصفهان، مسجدامام و... می‌رود، ولی وقتی باستان‌شناسی را درک می‌کنیم در می‌ابیم در این علم باید زندگی همه مردم را درنظر بگیریم و اینجاست که این محوطه‌ها اهمیت پیدا می‌کند.
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا همدان افزود: اینجا گذری است که معروف به آسیاب قطار است و این رویدادی عجین با زندگی اجتماعی مردم همدان تا 50 سال گذشته است.این یافته حاکی از هوشمندی مردم است که از آب رودخانه (نیروی هیدرولیک) به نحوی استفاده کردند که آبی از سطح بالا هدایت کردند و آب را به مسیر کشاورزی برگرداندند در واقع آن چیزی که انرژی تجدیدپذیر در دنیا شعارش را می‌دهند، ما قرن‌هاست که از آن استفاده کردیم، بنابراین این موجب شده که در کل قضیه شناخت زیادی نسبت به مسائل آب و آسیاب‌ها نداشته باشیم.
محمدی‌فر افزود: وقتی از آسیاب صحبت می‌کنیم ذهن‌ها بیشتر به سمت شوشتر و چند جای محدود دیگر می‌رود، ولی اینها را در جای‌جای کشور به‌خصوص همدان می‌توان دید، بنابراین این مسیر در آینده می‌تواند مسیر بازدیدی و گردشگری باشد. این اتفاق با توجه به طرحی که در مسیر حاشیه رودخانه‌ها در شهرداری همدان در حال انجام است و با توجه به ساماندهی آب، می‌تواند یک جاذبه باشد، البته بحث آموزش این مهم نیز قابل توجه است چراکه شاهد توجه به مسأله آب و انرژی‌های تجدیدپذیری هستیم که امروزه دارای اهمیت بسیاری است.
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا گفت: ده‌ها قنات را در این مسیر داریم که نشان می‌دهد که برخی از قنات‌ها بیش از ده‌ها هزار سال وجود دارد و بیانگر آن است که علی‌رغم اینکه اینجا دامنه الوند است و همیشه آب و رودخانه وجود داشته از گذشته‌های دور ما مسأله آب را در همه جای کشور داشتیم.چنین یافته‌هایی آموزه‌هایی است که به واسطه آن باید به بچه‌هایمان یاد بدهیم کشور ما کشور کم‌آبی است و مردم ما یاد گرفته‌اند به این نحو زندگی کنند، بنابراین مدیریت منابع آبی موضوع جدی است و باید از الان نسل کودک و نوجوان را آموزش دهیم.
|
