|
در دهه‌های اخیر به‌دنبال گسترش بی‌رویة شهرها و اهمیت و نقش روزافزون اتومبیل در شهر، به‌تدریج نقش عابر پیاده در فضاهای شهری کم‌رنگ شد . این امر موجب کاهش سرزندگی فضاهای عمومی و کاهش فضایی مناسب برای تعاملات اجتماعی در شهر شد ؛ به‌دنبال ایجاد سرزندگی بیشتر و تبدیل سکونتگاه‌های شهری به شهرهای انسان‌محور، برخی از شهرها فضاهای بدون وسیلة نقلیه‌ای به نام «پیاده‌راه» ساختند که همدان هم با توجه به پتانسیل خیابان های شعاعی از این تغییر و تحول بی بهره نماند . تغییر شکل دادن خیابان ها به پیاده راه در همدان اما با موضوعی با عنوان معضل یا فرصت پیاده راه درگیر شد ، و به این ترتیب چگونگی فعالیت دستفروشان در همد ان را با اما و اگر هایی روبرو کرد که در روزهای اخیر با انتشار خبری از شهردار همدان مبنی بر اینکه قصد حذف دستفروشان را نداریم راهی تازه را پیش روی تغییر شهری رقم زد
قصد حذف دستفروشان را نداریم
وقتی شهردار همدان در کارگروه گردشگری با تأکید بر اینکه قصد حذف دستفروشان را نداریم تنها به دنبال مدیریت و ساماندهی آنها هستیم، اظهار داشت: در برخی مواقع می‌توان گفت فعالیت دستفروشان نیز خود یک جاذبه است به گونه ای این بیان مثبت را برای کارشناسان القا کرد که شهر رو به تحول است . تحولی که می تواند حتی از تهدید های دیروز ؛ امروز فر صتهایی حائز اهمیت را بسازد .عباس صوفی در این نشست اعلام کرد : ساماندهی دست فروشان به جدیت در حال پیگیری است و قبل از ایام پایانی سال انجام می‌شود و ساماندهی دستفروشان گنج‌نامه تا قبل از حضور مسافر و گردشگران در استان با همکاری پلیس انجام می‌شود. البته حفظ دستفروشان در شهر در حالی حایز اهمیت است که باید با تصمیم گیران شهری و بهره گیری از اظهار نظر کارشناسان و ایده ها و تجارب جهانی بهترین طرح ها را ارایه و به اجرا در آید در این راستا اگر هدف ایجاد جاذبه گردشگری و سر و ساماندهی مشاغلی همچون دست فروشان باشد هم توانسته ایم نظام شهری را سر و سامان ببخشیم هم بخشی فعال را در شهر برای تکاپوی اقتصاد محلی و جذب گردشگر ایجاد کنیم .
مشاغلی که نیازمند
مدیریت کلان و دقیق هستند
توتونچیان مدیر بافت‌های تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی استان همدان ، چندی پیش در این زمینه عنوان کرده بود : این نوع مشاغل در سایر شهرها و کشورها وجود دارد اما نه به این شکل سامان نیافته و هرج و مرج‌گونه بلکه در اکثر کشورهای خارجی تحت مدیریت کلان و دقیقی در مکان‌ها و زمان‌های تعیین شده‌ای به دستفروشان اجازه ارائه کالاها داده شده که براساس قواعد و مقرراتی اقدام به این کار می‌کنند و اجناس تحت کنترل و دارای ویژگی‌های تعیین شده‌ای عرضه می‌شود.
دستفروشی در این محل و مسیر گردشگری به شکل حاضر در شأن شهری با سبقه چند هزار ساله نیست و لزوم ساماندهی این‌گونه مشاغل در قالب صنف و جانمایی درست و مناسب برای آنان توسط شهرداری را می‌طلبد.
وی با تأکید بر لزوم تشکیل صنف برای دستفروشان و فعالیت در چارچوب و نظام خاص بیان کرد: عرضه کالاهای دستفروشان باید با نظارت قانونمند باشد و هر چیزی را با هر کیفیت به دست عابران ندهند.
دستفروشی بخش جدانشدنی زندگی شهری است
سنا میرصالح ، کارشناس ارشد توریسم شهری می گوید : در برخي کشورهاي جهان با ساماندهي و نظارت بر دستفروش‌ها، از آنها با ارزش افزوده ،به عنوان جاذبه گردشگري استفاده مي کنند.کسب و کار خرد یا همان دستفروشی بخش جدانشدنی زندگی شهری است و با اشکال مختلف در سراسر دنیا دیده می‌شود. وی معتقد است : دستفروشی با ایجاد کار، رونق دادن به خرید و فروش و برآورده کردن نیاز عده‌ای از مردم، روی جامعه و اقتصاد تاثیر بسزایی دارد. دستفروش‌ها همه نوع کالا، از سبزیجات تازه و غذاهای آماده گرفته تا اجناس مربوط به ساختمان، لباس، صنایع دستی و لوازم الکترونیک را در فضاهای باز و عمومی می‌فروشند.با این حال مهم‌ترین علت پدیده دستفروشی بیکاری و فقر است و مردم برای کسب معاش و گذران زندگی مجبور به دستفروشی می‌شوند.
سعید میرشاه ولد کارشناس برنامه ریزی گردشگری نیز می گوید : بسیاری از کشورهای دنیا هنگام مدرنیزه کردن شهر و تغییر فضاهای عمومی، با مشکل پدیده دستفروشی که نوعی اقتصاد غیررسمی است مواجه هستند. مسئولان شهرها اغلب دستور به حذف دستفروش‌ها می‌دهند؛ اما این رفتار نه‌تنها زندگی کسانی را که به این بخش غیررسمی وابسته است به خطر می‌اندازد، بلکه کل اقتصاد شهر را نیز تحت تاثیر آثار منفی خود قرار می‌دهد.
قانون چه مي گويد؟
طبق بند ٢٠ ماده ٥٥ قانون شهرداري جهت حمايت و صيانت از حقوق كسبه هاي مجاز از هرگونه سد معبر صنفي و دستفروشان و بساط كنان و رفع آنها توسط عوامل شهرداري اقدام خواهد شد.اما ماده 16 قانون بهبود مستمر محيط كسب و كار مي گويد : شهرداريها موظفند به منظور بالابردن امكان دسترسي توليدكنندگان كوچك و متوسط ايراني به بازار مصرف و ايجاد امنيت براي فروشندگان كم‌سرمايه با استفاده از زمين هاي متعلق به خود و يا وزارت راه و شهرسازي، مكانهاي مناسبي براي عرضه كالاهاي توليد داخل آماده نمايند و بر مبناء قيمت تمام شده به صورت روزانه، هفتگي و ماهانه به متقاضيان عرضه كالاهاي ايراني اجاره دهند.
نکته قابل تامل:
بخش بزرگی از بار اقتصادی بر دوش آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه بوده است. اتفاقات فاجعه‌بار و دردناکی مانند خودسوزی دستفروش خرمشهری یکی از هموطنانمان در اوایل سال 94، نماد تلخ درماندگی میلیون‌ها خانوار گروه آسیب‌پذیری است که در سال‌های اخیر، فشار معیشتی بسیار سنگینی را تحمل کرده‌اند
پیشنهادهایی که کارشناسان در گفتگوی رسانه ای همدان پیام ارائه دادند این موارد صرفا در قامت پیشنهاد است و چگونگی و ارکان اجرای آن را برنامه ریزان و تصمیم‌گیران می دانند :
■ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، باید دست‌کم تا زمان احیای کامل رشد اقتصادی کشور، زمینه لازم برای توسعه «دستفروشی رسمی» را فراهم کند.
■ شهرداری ، باید «دستفروشی» یا همان «خرده‌فروشی سیار» را به شرط نداشتن ایجاد آلودگی صوتی، در همه مکان‌ها جز مکان‌هایی که خود شهرداری‌ها با نصب تابلوی مشخص اعلام می‌کنند، به رسمیت بشناسند.
■ شهرداری‌ها توجه ویژه‌ای به توسعه مکان‌های ویژه برای خرده‌فروشان سیار فروشنده محصولات مختلف به خرج داده و زمینه را برای آسان‌سازی حضور خرده‌فروشان سیار در این مکان‌ها فراهم کنند.
اقدامات کشورهای مختلف در پدیده دستفروشی
در برخي کشورهاي جهان مانند ترکيه با ساماندهي و نظارت بر دستفروش ها، از آنها با ارزش افزوده اي،به عنوان جاذبه گردشگري استفاده مي کنند.اخیرا برخی کشورهای آفریقایی هم به اهمیت خرده فروشی پی برده و برای این فعالیت اقتصادی کوچک غیررسمی، شرایط مساعدی فراهم کرده‌اند:
آفریقـای جنــوبی
دولت آفریقای جنوبی قراردادی تنظیم کرده است که به موجب آن، دستفروش‌ها را جزو صاحبان مشاغلی دانسته که بر شکوفایی اقتصاد کشور تاثیر دارند و طبق این قرارداد باید محیط مناسبی برای دستفروش‌ها به منظور فعالیت اقتصادی‌شان در نظر گرفته شود.
کنیـا ( نایروبی )
در شهر نایروبی، پایتخت کنیا، فضاهایی برای گفت‌وگو و مذاکره بین دولت و دستفروش‌ها ایجاد شده است. شهرداری‌ها، بخش‌های خصوصی رسمی، دستفروش‌ها و دیگر مراجع ذی‌نفع اساسنامه‌ای برای همکاری با یکدیگر تدوین کرده‌اند که طی آن تمام وضعیت و محل فعالیت و نحوه اداره دستفروشان تعیین می‌شود.
اتیــوپـی ( آدیس‌آبابا )
دستفروش‌ها در همه جای شهر از پیاده‌روها، خیابان‌ها و چهارراه‌ها گرفته تا ایستگاه‌های اتوبوس دیده می‌شوند. آنها بدون این که جای ثابتی داشته باشند مشغول فروش اجناس‌شان هستند.
آمـریکای جنوبی و لاتین
در برخی کشورهای آمریکای جنوبی و لاتین، از جمله ونزوئلا، پرو و مکزیک به دستفروشی اهمیت می‌دهند. به طور مثال در ونزوئلا سال 1999، قانونی تدوین شد که به موجب آن اتحادیه کارگران باید از دستفروش‌ها که در بخش اقتصاد غیررسمی فعال هستند، تحت عنوان کارگران غیررسمی پشتیبانی کند.
مکــزیک
دو نوع دستفروشی وجود دارد؛ یک نوع دستفروشی قانونی و تحمل‌کردنی که به موجب آن، دولت برای دستفروش‌ها مکان و بازارهایی چرخشی و همچنین چهارچرخ‌هایی تعیین کرده است که دستفروش‌ها در آنجا به فروش اجناس خود می‌پردازند. نوع دیگر دستفروشی که غیرقانونی است، دستفروش‌ها به طور مستقل در محله‌ها و متروها کار می‌کنند و معمولا از دست ماموران پلیس متواری می‌شوند و این نوع دستفروشی به یکی از معضلات دولت تبدیل شده است.
پــرو
دولت برای فروشنده‌های اجناس خرد و همچنین افرادی که به تولید کالاهایی مانند لباس و عروسک و... مشغول هستند، بازارهایی برای فروش ترتیب داده و به این بخش‌های کوچک کاری اهمیت بسیاری می‌دهد و حتی برای آنها قوانینی تدوین اما اجازه دستفروشی در خیابان‌ها و دیگر مکان‌های عمومی را محدود کرده است. در شهر لیمای پرو، 4/5 درصد مشاغل به شکل دستفروشی است.
آمریکای شمالی ( نیویورک )
در شهرهای مختلف آمریکای شمالی نیز پدیده دستفروشی دیده می‌شود. اما مسئولان شهری برای این بخش کاری غیررسمی تسهیلاتی درنظر گرفته‌اند. به طور مثال در نیویورک چند نوع بازار وجود دارد که در روزهای خاصی برپا می‌شوند:بازار اجناس دست دوم، بازارهای خیابانی،بازار سبز نیویورک، بازار دستفروشان غذا، بازار کتاب
مـالــزی
در کشورهای آسیایی مانند مالزی، فیلیپین، اندونزی و هند نیز سیاست‌هایی برای کنترل و همچنین حمایت از دستفروش‌ها درنظر گرفته شده است. البته به نظر می‌رسد تنها مالزی در عملکردش صادقانه‌تر رفتار کرده و برای بهبود وضعیت دستفروشان تسهیلات مناسبی در نظر گرفته است.
انـدونـزی
در اندونزی هم موضوع دستفروشی را به بحث و گفت‌وگوی عمومی قرار دادند و درنهایت مردم با دولت به توافق رسیدند که هزاران دستفروش از سطح خیابان‌ها جابه‌جا شده و بازارهایی برای فروش اجناس‌شان ایجاد کنند. تلاش مشابهی هم در جاکارتا صورت گرفت اما به دلیل این که فضایی برای گفت‌وگو و مذاکره درنظر گرفته نشده بود با شکست مواجه شد.
هنــد
در هند بیش از ده میلیون نفر از راه دستفروشی امرار معاش می‌کنند. دولت هند نیز قانون جدیدی وضع کرده است که تمام دستفروش‌های غیررسمی را وارد فرآیند برنامه‌ریزی می‌کند. این قانون موجب تشکیل انجمنی برای دستفروش‌ها شد که حداقل 40 درصد اعضای آن دستفروش هستند و با شرکت در انتخابات رای آورده‌اند و به موجب قانون انجمن یک‌سوم اعضای آن زن هستند. این اقدام شرکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به فعالیت‌های دستفروشان، مانند تعیین مکان‌های فروش و... را اطمینان می‌دهد و دستفروش‌ها می‌توانند از امنیت شغلی مستقل خود بهره‌مند شوند.
کوتاه سخن اینکه ؛ فضاهای پیاده مدار، تركیبی از فرم ها، فضاها و عملکردهای پر تنوعی هستند كه در پیوند بسیار نزدیک با یکدیگر، در خدمت تامین دامنه وسیعی از نیازهای انسانی شهری، كل واحدی را در مركز شهرها به وجود آورده و به آن هویت بخشیده‌اند. از طرف دیگر، یکی از راههای تجدید حیات مدنی مراكز شهری محورهای پیاده هستند كه نقش موثری در كشف و ادراك محیط كالبدی و اجتماعی شهر دارند و مظهر تمدن، هویت و مدنیت شهر هستند. مسیری كه انسانی، پویا و زنده است، سبب رونق حیات اجتماعی می‌گردد و هویت بخش و خاطره ساز است و خود به عنوان یکی از عرصه‌های جمعی، صحنه نمایش شهر است و به عبارتی، هم "مقصد" است و هم "معبر" حال در نظر بگیرید در این معبر پدیده دستفروشی نیز مدیریت شده برای شهروندان و گردشگرا ن جاذبه ایجاد کند قطع یقین این اتفاق یک تحول خواهد بود.
|
