|
کوریجان یکی از روستاهای بزرگ استان همدان بوده و در 32 کیلومتری شمال شرقی همدان واقع شده است. کوریجان از نظر تقسیمات سیاسی جزو دهستان سبزدشت از توابع بخش مرکزی شهرستان کبودراهنگ محسوب شده و بر اساس سرشماری سال 1395 دارای 2 هزار و 175 نفر جمعیت است.
یکی از وقایع مهم ایران در سال 1143قمری برابر با 1731 میلادی در کنار این روستا و در جوار رودخانه قره‌چای رخ داده است. این واقعه، نبرد شاه طهماسب دوم با احمد پاشا سردار عثمانی است که با شکست شاه طهماسب دوم خاتمه یافته و موجب برکناری و عزل او از سوی نادر و جایگزینی فرزند 6 ماهه او به نام شاه‌عباس سوم و معرفی خود نادر به عنوان نایب‌السلطنه گردید. البته نادر چند سال بعد در سال 1348 قمری در دشت مغان با گردهمایی سران ایلات و عشایر، انقراض سلسله صفویه را اعلام و خود به عنوان پادشاه ایران تاجگذاری کرد.
صفویان حکومتی شیعی بودند که در سال‌های 1148-907 قمری برابر با 1736-1501 میلادی به مدت 235سال بر ایران حکومت کردند. این سلسله در دوره شاه سلطان حسین دچار ضعف و سستی شده و در برخی نقاط کشور شورش‌هایی شکل گرفت که اهم آنها شورش افاغنه و لشگرکشی آنها به ایران و تصرف اصفهان و حکومت 8 ساله آنها در سال‌های 1343-1335 قمری بود.
شاه سلطان حسین تسلیم افاغنه شد و به دست خود تاج شاهی را بر سر محمد افغان گذاشت. گزارش ژوزف آپی سالمیان مترجم و منشی ارمنی آنژدوگاردان کنسول فرانسه صحنه را این گونه نقل می‌کند: محمود افغان در گوشه تالار بر مخده(پشتی) زربفت تکیه داشت. شاه به گوشه دیگر تالار هدایت شده در آنجا قرار گرفت. شاه سلطان حسین پس از ادای تحیّات گفت: فرزندم چون اراده قادر متعال بر این قرار گرفته که من بیش از این سلطنت نکنم و به موجب مشیّت باری تعالی وقت آن شده که تو از اورنگ سلطنت ایران بالا روی، من از صمیم قلب سلطنتم را به تو وا می‌گذارم و از خداوند توفیق تو را می‌خواهم. شاه پس از ادای این چند کلمه، طره پادشاهی را از دستار برگرفته آن را برای تسلیم به محمود، به امان‌ا... سپرد؛ ولی چون متوجه شد که محمود از این کار آزرده خاطر است، طرّه را از امان‌ا... بازگرفت و خود نزد محمود رفت و آن را با دست‌های خویش بر سر محمود بسته، بار دیگر برای وی توفیق خواست و بی‌درنگ به جای خویش بازگشت و نشست.
در این ایام سراسر ایران دچار شورش و ناآرامی بود. روس‌ها و عثمانی‌ها از فرصت استفاده کرده و بخش‌هایی از ایران را تصرف کردند. روس‌ها مناطقی از قفقاز و گیلان را اشغال کردند و عثمانی‌ها ایلات غربی ایران اعم از آذربایجان و کردستان و کرمانشاه و همدان را متصرف شدند. در استرآباد (گرگان فعلی) فتحعلی‌خان قاجار عملاً حکومت مستقلی داشت. او به طهماسب میرزا، پسر شاه سلطان حسین صفوی پناه داد و طهماسب میرزا نیز پس از تصرف اصفهان توسط افاغنه خود را شاه نامید.
با سقوط صفویه پطر اول به ایران لشگر کشید و قشون روسیه در سپتامبر ۱۷۲۲ میلادی مناطق دربند و در ۱۷۲۳ میلادی باکو را به اشغال خود درآورد. شاه طهماسب مجبور شد در پی اتحاد با روس‌ها باشد. طبق قراردادی که در سپتامبر ۱۷۲۳ تنظیم گردید پطر اول به شاه طهماسب وعده داد که او را در مبارزه با افغانها یاری دهد و شاه طهماسب نیز دربند و باکو را جزو قلمرو روسیه شناخت و گیلان را نیز در اختیار آنها گذاشت که بعدها نادرشاه همه آن مناطق را از روسیه و عثمانی بازپس گرفت.
با ظهور نادر و حمایت او از شاه طهماسب دوم روند تحولات تغییر کرد. نادر افاغنه را طی نبردهایی در مهمان‌دوست دامغان و مورچه‌خورت اصفهان شکست داد و اصفهان را پس از 7 سال از دست افغانها آزاد و در اختیار شاه طهماسب گذاشت.
نادر در سال 1342 قمری به غرب روی آورد. بروجرد را تصرف و به طرف نهاوند شبیهخون زد و پادگان عثمانی در نهاوند را غافلگیر و نابود کرد و سپس پیشرفت خود را ادامه داد و در ملایر به عمده قوای عثمانی شکست فاحشی وارد ساخت و در اوایل تابستان شهر همدان را بدون مواجهه با مقاومت آزاد کرد. زیرا فرمانده قوای عثمانی با نیروهای خود به سنندج و از آنجا به سوی بغداد فرار کرد. نادر یک ماه در همدان اقامت کرده و در اوایل سال 1343 قمری به آذربایجان لشگرکشی و مراغه، میاندواب و تبریز را آزاد کرد، اما شورش ابدالی‌ها در هرات و حمله به خراسان موجب شد تا نادر برای دفع شورش عازم آن ناحیه گردد.
*لارنس، لکهارت(1331). نادرشاه، ترجمه: مشفق همدانی، تهران: چاپخانه شرق.
*غفوری، علی.(1389). تاریخ جنگ‌های ایران از مادها تا به امروز، تهران: انتشارات اطلاعات
|
