|
روزنامهنگاری فعالیت و حرفه‌ای برای دریافت، گردآوری و تفسیر وقایع و رویدادها به منظور آگاه‌کردن مردم از طریق رسانه‌های گروهی است.
این حرفه، به ویژه در قرن بیستم با توسعه فناوری‌های نوین شاهد تحولات زیادی، در نوع و زمینه فعالیت و استفاده از ابزارهای اطلاع‌رسانی بوده است. این شاخه از علوم ارتباطات که زمانی به فعالیت در رسانه‌های مکتوب اطلاق می‌شد، اکنون طیف وسیعی از رسانه‌ها، با شکل و ویژگی‌های مختلف را در بر می‌گیرد.
در روزنامهنگاری علمی، روزنامه نگار، کنشگر واسطه‌ای است که ضمن برخورداری از مهارت خاص برای ترویج علم و ساده‌سازی زبان علم، ارتباط میان دانشمند به عنوان تولیدکننده علم و مردم را برقرار می‌کند.
در همین راستا با فرزاد فیضی(عضو هیأت مدیره خانه مطبوعات کشور)و محمدرضا مقدم(دبیر فرهنگ و هنر روزنامه ولایت استان قزوین) درباره آینده روزنامهنگاری در کشور وچالش‌های پیش‌روی اهالی رسانه به گفت‌وگو پرداختیم که به شرح زیر است:
فیضی عمده‌ترین مشکل رسانه‌ها را تفکیک نشدن روزنامه‌نگار از خبرنگار عنوان کرد که امروزه در بیشتر رسانه‌ها به چشم می‌خورد در حالی که مقدم معتقد است که امنیت شغلی مهم‌ترین چالش پیش روی اهالی رسانه است.
نقش و جایگاه ژورنالیسم در جامعه امروز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
■ فیضی: در حال حاضر به نظر میرسد که جایگاه روزنامهنگاری در فضای فعلی کشور به یک بلوغ تازه رسیده و با توجه به اتفاقاتی که در چند ماه گذشته رخ داده است، می‌توان این تغییر را مشاهده کرد و امیدواریم که بتوانیم فضای آرام‌تر و بهتری را نسبت به گذشته ایجاد کنیم.
اگر روزنامه‌نگاران به خصوص در شهرستان‌ها بتوانند در روزنامهنگاری توسعه، نقش‌آفرینی کنند و در حوزه‌های کارهای پژوهشی، به عنوان گزارش‌های پژوهش (پژوهش محور) و توسعه محور در راستای برنامه‌های اهداف کلان استان‌ها فعالیت کنند، در این صورت است که می‌توان آینده خوبی را برای خبرنگار و رسانه رقم زد.
مقدم: روزنامه نگاران و یا به بیان بهتر، اهالی رسانه از گذشته تا به امروز نقش تأثیرگذاری در جامعه داشته و دارند.
برای درک واضح‌تر این موضوع کافی است در نظر بگیریم که برای مثال، فینال مسابقات جام‌حذفی فوتبال ایران در استان همدان برگزار می‌شود. از لحظه‌ای که همدان به عنوان میزبان انتخاب می‌شود تا زمانی که کاپ قهرمانی بالای سر تیم قهرمان می‌رود، خبرنگاران مشغول کار هستند تا این رویداد ورزشی به بهترین شکل ممکن مورد پوشش رسانه‌ای قرار بگیرد.
حال اگر اهالی رسانه در این رویداد ورزشی حضور نداشته باشند، بدیهی است که علاقه‌مندان و مخاطبان از کم و کیف این موضوع بی‌خبر می‌مانند. این مثال را می‌توان به حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، حوادث و... تعمیم داد.
مهم‌ترین چالش‌های فراروی روزنامهنگاری در جامعه کدامند؟
■ فیضی: یکی از اصلی‌ترین مشکلات این است که رسانه‌ها هنوز نتوانسته‌اند روزنامه‌نگار را از خبرنگار تفکیک کنند و هر2 را به ویژه در محیط‌های کوچک نمی‌توان به یک صورت دید، در حالی که جایگاه این 2 شغل با هم بسیار متفاوت است، و تفکیک نشدن این 2 جایگاه چالش بزرگی را در بر خواهد داشت.
زیرا در بین ما روزنامه‌نگارانی هستند که امنیت شغلی ندارند یعنی با کوچک‌ترین تلاطمی که در بحث‌های اقتصادی کشور اتفاق می‌افتد، ممکن است شغل خود را از دست دهند و این موضوع عواقب جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت؛ مانند توقف فعالیت نیرو، توقف انتشار نشریه‌ها و... که هر کدام از این موارد سبب خدشه‌دار شدن امنیت شغلی آنها شده، که در نهایت یک روزنامه‌نگار را از آن شغلی که دارد، دور می‌کند.
واکنش‌هایی که در قبال نوشته‌های تولید محتوایی خبرنگاران صورت می‌گیرد، ممکن است بعضاً به مذاق دولت، نظام حکومتی، حتی یک ارگان و شرکت خوش نیاید و سبب شود آنها را با مخاطراتی نظیر بازداشت، ارجاع به قوه قضائیه و سایر این موارد سوق دهد که همه اینها سبب چالش بزرگی در عرصه روزنامهنگاری می‌باشد.
مقدم: امنیت شغلی مهم‌ترین چالش پیش روی اهالی رسانه است. در کنار این‌مشکل، متأسفانه خبرنگاران از حداقل دستمزدی که توسط اداره کار تعیین می‌شود، محروم هستند. بیمه یکی دیگر از مشکلات اهالی رسانه است. حمایت نکردن از جامعه خبری در مواقع لزوم از دیگر چالش‌های این شغل است.
خبرنگاری تلاشگر در جهت رسالت خود گام برمی‌دارد و به دلیل شفاف سازی و حمایت از مردم، اخباری را منتشر می‌کند که مورد پسند برخی از مدیران نیست، پس از مدت کوتاهی به انزوا می‌رود و حتی با مشکلاتی مانند تهمت، افترا و نشر اکاذیب مواجه می‌شود. در چنین شرایطی هیچ کس از خبرنگار حمایت نمی‌کند.
کاربست شیوه‌های نوین در روزنامهنگاری چقدر در نقش‌آفرینی درست و موفقیت آن مؤثر بوده است؟
مقدم: شیوه‌های نوین، ارتباط مستقیمی با اقتضای زمان دارد. در واقع می‌توان‌گفت شیوه‌های نوین ارمغان فکری افراد خلاق است که در گذر زمان به دست ما میرسد.
ضمن اینکه شیوه‌های نوین بیشتر در رسانه‌های تصویری کاربرد دارد و خودش را نشان می‌دهد. ساز و کار خبر نویسی، گزارش‌نویسی و مصاحبه هنوز به سیاق گذشته انجام می‌شود و یک مصاحبه‌گر مجبور است تمامی صحبت‌های مصاحبه شونده را ضبط و بعد به روی کاغذ بیاورد که این کار نیازمند صرف وقت و دقت زیاد است و معمولاً از حوصله بسیاری از خبرنگاران امروزی خارج می‌باشد و ترجیح می‌دهند گزارش و مصاحبه‌های کوتاه انجام دهند.
به طور کلی با توجه به چالش‌های موجود در عرصه رسانه به ویژه محدودیت‌های ناشی از فیلترینگ، آینده روزنامهنگاری در جامعه را چگونه می‌بینید؟
■ فیضی: اگر روزنامهنگاری را صرفاً به شکل همان روزنامهنگاری گذشته در نظر بگیریم که آن روزنامه نگار قرار است در یک روزنامه یا حتی یک سایت خبری کار کند، این مورد را می‌توان تا حد زیادی متفاوت دید و حتی سبب بازگشت رسانه‌ها به دوران پیش از فضای مجازی خواهد شد.
یعنی این موضوع را باید در نظر بگیریم که اگر روزی با فیلتر شدن همه شبکه‌ها مواجه شویم مردم دوباره به سمت نشریه‌های کاغذی، خبرگزاری‌های رسمی و یا سایت‌های خبری رجوع خواهند کرد، نمی‌خواهم بگویم که این عمل خوب یا بد است اما می‌دانم که تا یک حدی مشکلاتی را در بین رسانه‌ها به وجود خواهد آورد از طرفی سبب تقویت نشریه‌های کاغذی هم خواهد شد. اما این نکته را باید در نظر بگیریم که با فیلترشدن منابع روز دسترسی به منابع اطلاعاتی دنیا نیز کاهش پیدا خواهد کرد که این نیز می‌تواند زیانی را به دنیای مطبوعات وارد کند.
آیا سبک جدید روزنامهنگاری و تحولات ناشی از گسترش ارتباطات در جهان و ورود ابزارهای جدید به عرصه رسانه، در جامعه ما منجر به کارایی و اثر بخشی شده است؟
مقدم: قطعاً بهره‌گیری از شیوه‌های نوین در هر حرفه‌ای ضروری است. امروزه کدام روزنامه‌نگار می‌تواند بگوید که من از امکانات فضای مجازی استفاده نمی‌کنم!
اما در کنار مزیت‌هایی که توضیح داده شد معایبی هم وجود دارد. سواد ادبی، امروزه در اهالی رسانه بسیار کم رنگ شده است. درگذشته یک خبرنگار اگر در حوزه اقتصاد فعالیت می‌کرد حتماً باید از مطالعات تخصصی در این زمینه برخوردار بود. صاحب‌نظران این حوزه را می‌شناخت و از ارتباط با آنها بهره می‌برد.
اما اینترنت سبب شده است یک خبرنگار به خودش اجازه دهد که هم در حوزه اقتصاد بنویسید و هم فرهنگ و هم سیاست. نتیجه کارش را هم به راحتی می‌توان پیش بینی کرد زیرا وی فکر می‌کند با یک سرچ می‌تواند به اطلاعات مختلف در زمینه‌های متنوع دسترسی داشته باشد. اگر دقت کنیم امروزه با مطالب بسیار سطحی، غیر تخصصی و غیر کارشناسی مواجه هستیم.
|
