اجرای طرح پسماند از مبدا که پیش از این مدیران شهری بر عملیاتی شدن آن تاکید بسیار داشتند پس از مدت کوتاهی که هنوز در مراحل نخست اجرای آن توسط سامانه بهروب بود با مخالفت شهرداری همدان رو به رو شده است.
بهروب یک سامانه جامع تفکیک زبالههای در منزل است که این فرصت را برای شهروندان همدانی فراهم میکرد تا با رانندگان تماس بگیرند تا مقابل در منازل پسماندهای خود را با دریافت هزینه به آنها بفروشند رانندگان نیز آنها را به کارخانجات میفرستادند تا عملیات بازیافت صورت گیرد و مجدد مورد استفاده قرار گیرند.
این طرح در کرج، مشهد، همدان و زابل سیستان انجام شد اما در همدان به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی برای متولی این سامانه چندان جدی گرفته نشد و از آنجا که گفته میشود مافیای پسماند شکل گرفته در همدان اجازه گسترش فعالیت را به بهروب نداد با اعمال فشار شهرداری را مجبور به مخالفت با ادامه فعالیت این سامانه در همدان کرد.
مافیای پسماند همدان چرا و چگونه شکل گرفته است؟
بیش از 17 سال است که پیمانکاری جمعآوری ضایعات، نخالهها و پسماند شهر در قراردادی از سوی شهرداری به فردی سپرده شده است که رانتی قوی در بدنه مدیریت شهری همدان دارد. گفته میشود شماری از نیروهای وی همان کارمندان بخشهای مختلف شهرداری هستند که پس از پایان ساعت اداری در راستای سیاستهای این فرد فعالیت میکنند.
با اینکه در سال گذشته با ورود شورای شهر تا حدودی دست این شبکه ذی نفوذی اقتصادی درآمدزا از پسماند شهر گرفته شد و حتی مدیریت سابق سازمان پسماند که حامی اصلی این پیمانکار به شمار میرفت از مسئولیت خود جا به جا شد اما به تازگی خبرها حاکی از آن است که با مخالفت شهرداری همدان برای ادامه فعالیت بهروب این چرخه فاسد مجدد برای فعالیت در حوزه پسماند یا همان طلای کثیف در همدان به جریان افتاده است.
به گفته فعالان محیط زیست، نفوذ کاری که مافیای پسماند انجام میدهد این است که زبالهگردهایی را به خدمت خود میگیرد تا زبالههای خشک و قابل بازیافت را از سطح شهر و در محلهای دپو زباله جمعآوری کنند این درحالی است که به عنوان مثال قیمت مبادله زبالههای پت (پلی اتیلن ترفتالات) مانند بطریهای آب معدنی کیلویی ۵۰۰۰ تومان و قوطیهای فلزی مانند قوطی رانی و نوشابه کیلویی ۸۰۰۰ تومان است و با تولید روزانه 500 تن زباله در همدان درآمدی حدود 300 تا 400 میلیون در روز را نصیب این شبکه فاسد جمعآوری پسماند همدان میکند.
از طرفی شهرداری همدان در مدت مدیدی از سالهای عنوان شده تنها در قبال دریافت 150 تا 200 میلیون تومان سالانه طرح جمعآوری پسماند شهر را به پیمانکار سپرده است و پیمانکار هم به دلیل سود بالایی که روزانه از این طریق نصیبش میشود از هر مسیری تلاش دارد این تفاهم همکاری را سالانه تمدید کند.
این شرایط در حالی است زبالهگردها با تفکیک و جمعآوری زبالههای خشک از سطح شهر آن را در قبال دریافت مبلغی به پیمانکاری که حالا میتوان به آن لقب سلطان طلای کثیف همدان را داد تحویل میدهند و وی نیز در محلهای دفع زباله کارگران بسیار زیادی را به کار گرفته است تا زبالهها را تفکیک کنند اما این اقدامات در حالی صورت میگیرد که براساس قانون مدیریت پسماند، خرید و فروش زباله به این شکل ممنوع است و نباید دخل و تصرفی به این صورت در مناطق دفع زباله صورت بگیرد.
مافیا مانع دفع درست پسماند
بر همین اساس به نظر میرسد دلیل اینکه اقدامی جدی در زمینه زباله صورت نمیگیرد و هیچگاه تاکنون زیاله منبع درآمدی برای شهرداری به حساب نیامده است حضور همین مافیایی باشد که متاسفانه نیروهای آن در بدنه شهرداری فعالیت دارند چراکه اجازه نمیدهند تغییر چهره محلهای دفع زباله یا اقدام مناسبی در زمینه جمعآوری پسماند در سطح شهر صورت گیرد. از طرفی باید گفت این افراد نه تنها مالیاتی نمیپردازند و خدمتی نمیکنند بلکه تنها طبیعت را آلوده میکنند و اجازه بهسازی محلهای دفع زباله را نمیدهند.
نظارت بر پسماندبر عهده چه نهادی است؟
اما به واقع چه نهادی وظیفه نظارت بر پیمانکاران دفع پسماند را دارد؟برای پاسخ به این سوال باید گفت براساس قانون مدیریت پسماند نقش تمام نهادها در زمینه پسماند مشخص شده است بنابر این وظیفه اجرایی مدیریت پسماند برعهده وزارت کشور و نهادهای زیرمجموعههای آن در شهرها برعهده شهرداریها، در روستاها برعهده دهیاریها و در سطح استان برعهده استانداریها است و نقش نظارت را سازمان حفاظت محیط زیست برعهده دارد.
در همین راستا سازمان حفاظت محیط زیست بهخوبی میتواند در این زمینه ورود و کارگران را از محلهای دفع زباله خارج کند چراکه خود نیز بهعنوان ضابط قضایی محسوب میشود و میتواند بهراحتی این کار را انجام دهد اما در همدان اقدامات این چنینی به قدری کمرنگ است که در برخی از مواقع چنین استنباط میشود که دایره نفوذ پیمانکارانی که حالا انحصار زباله و پسماند شهر را در دست دارند علاوه بر شهرداری به دیگر نهادها و سازمانهای مرتبط نیز رسیده است.
همدان راه را بر سامانههای دفع زباله میبندد؟
در همین راستا باید به برهه ای اشاره کرد که سازمان مدیریت پسماند اپلیکیشنهای مختلفی در زمینه جمعآوری پسماند از در منازل را معرفی کرد که پسماندهای خشک را از مردم جمعآوری میکردند سامانههایی مانند اکو، ساری من، بهروب و .. که برخی از این اپلیکیشنها فعالیت خوبی در این زمینه داشتند چون علاوهبر زبالههای خشک، زبالههای تر را نیز جمعآوری میکردند اما سر راه آنها موانعی قرار گرفت از جمله اینکه بهروب در همدان برای متولی آن صرفه اقتصادی نداشت و در نهایت این سامانه هم باید پسماندهای جمع آوری شده خود را به فردی تحویل دهد که در راس هرم سیستم پسماند شهر سودهای کلان را به جیب میزند در حالی که استفاده از این اپلیکیشنها می توانست راه خوبی باشد تا زبالهها از دسترس زبالهگردها و این نوع پیمانکاران خارج شود چون زباله مستقیم و بدون واسطه از منازل به مراکز بازیافت منتقل میشد.
زباله های همدان
تنها 10 درصد بازیافت می شوند
در همین راستا بارها توسط مسئولان و مدیران شهری اعلام شده است که تنها 10 درصد زبالههای این شهر قابل بازیافت است که آن هم هشت درصدش توسط زبالهگردها جدا میشود و ۲ درصد به دست این سازمان میرسد.
اما هیچ گاه گفته نشده است که این 8 درصد توسط زبالهگردها و حتی افرادی که جمع آوری ضایعات شغلشان محسوب میشود پس از جمع آوری به کجا فرستاده میشود و مجدد سر نخ ماجرا به کدام فرد و پیمانکار شهرداری وصل میشود؟
در همین راستا گروهی از دانشجویان دانشگاه آزاد همدان پژوهشی را با هدف بررسی تفکیک از مبدا پسماند و تعیین میزان مشارکت شهروندان در شهر همدان انجام دادهاند که شامل پرسشنامهای است، که جهت دستیابی به اهداف تحقیق، 13 سوال را به طور تصادفی بین 90 نفر از شهروندان همدان توزیع کرده است و با استفاده از نرم افزار Spss مورد آنالیز قرار داده تا نقش مردم را در مدیریت پسماند از مبدا بررسی کند.
نتایج این پژوهش نشان داد که میزان مشارکت مردم در جمع آوری زباله در مناطق 2-3و 5 شهر همدان متفاوت از یکدیگر است و همچنین میزان درآمد، سطح تحصیلات، سن، آموزش و اطلاع رسانی از طرح تفکیک از مبدا پسماندها، در میزان مشارکت مردم در جمعآوری زباله تاثیر به سزایی دارد.
در نهایت باید گفت که علاوه بر وجود فسادهای سنگین، مافیای بزرگ پسماند شهر اهمیت آموزش و اطلاع رسانی و آگاهی در تمام امور شهری از جمله دفع زباله و پسماند برای افزایش میزان مشارکت و همکاری مردمی بسیار قابل توجه است، بر همین اساس شهرداری علاوه بر نگاهی اقتصادی و مولد برای درآمدزایی از زباله باید به آموزش شهروندی نیز توجه وییژه کند.
متاسفانه نبود اطلاعات در دسترس مردم و سطح پایین آگاهی در مواردی این چنینی سبب شده است تا سواستفاده میدانی بزرگ شکل دهد و افرادی با نام و نشان گم سودهای کلانی به جیب زند که جز نابودی محیط زیست شهر، فلج شدن درآمدهای اقتصادی شهرداری، پنهان شد از پرداخت مالیات و... چیزی به دنبال ندارد.
|