|
همدان‌پیام: انگار تب داری! گونه‌هایت سرخ شده، سرفه می‌زنی شاید سینه پهلو کرده‌ای! لب به غذا هم که نزدی، «آب» دوست من چه شده؟ خودت را در آیینه تماشا کن رنگ مرداب گرفته‌ای! از من رو برمی‌گردانی! حتماً به خاطر حرف‌های دیروزم رنجیده‌ای؟
ببخشید درشتی کردم من هرقدر که زیبا و رعنا باشم در برابر جاه و جلال تو هیچم من یک صنوبر بی‌بار و برم که دست آخر اسیر تبر هیزم‌شکن می‌شوم، اما تو پر ثمری، هر جا باشی شادابی و نشاط هست، غنچه از شوق تو لب باز می‌کند و سبزه به لطف تو پا میگیرد، رودخانه به تو می‌بالد، آهوان رمیده و خسته را تو جان پناهی، کشتزارهای تشنه و زمين زبان بسته را تو جان می‌دهی، امید کشاورز بعد از خدا به توست تا ساقه‌های کم‌جان گندمش را سيراب کنی و سفره‌اش را پر برکت، سفره‌ای که حاشیه‌اش با «شکر نعمت نعمتت افزون کند» مزین شده است.
«آب»، تو مقدسی و یادآور لب تشنگان دشت نینوا و بی‌اذن حسین(ع) کسی آب نمی‌نوشد، تو خوش یمن و با کرامتی آنقدر که اگر لیوانی آب روی زمین بریزد می‌گویند روشنایی است! مسافرها را با کاسه‌ای آب بدرقه می‌کنند و برای خوشبختی عروس و داماد با آب و آیینه به استقبالشان می‌روند، "آب" چیزی بگو سکوتت مرا رنج میدهد، ما سال‌هاست که همسایه‌ایم از آن همسایه‌ها که از خویشاوند بهم نزدیکترند من و تو شب‌های سرد و سرمای نفس‌گیر زمستان‌های پربرف را به عشق بهار و رستاخیز دوباره زمین سحر کردیم و تو همیشه دلواپس طبیعت بودی که انسان‌ها تازیانه بر پیکرش می‌زنند و آخ نمی‌گوید؛ مبادا که از نجابت و آبرویش چیزی کم شود و من همیشه برای اشک‌هایت آستین بودم. حالا هم مرا محرم خود بدان و حرف دلت را بگو، استاد رضای باغبان که بیاید شاخ و برگ درخت‌های باغ را هرس کند می‌گویم برایت طبیب خبر کند حوصله کن همه چیز درست میشود.
«آب» به زحمت خود را از کف رودخانه بالا کشید پاهایش توان ایستادن ندارد به تنه درخت تکیه داد خار و خاشاک را از صورتش کنار زد و گفت: «صنوبر جان دوست مهربانم صحبت دیروز و امروز نیست چند وقتی است که دردی در پوست و استخوانم ریشه دوانده اما صبوری کردم و با سیلی صورتم را سرخ نگه می‌داشتم چه کنم دیگر کاسه صبرم لبریز شده! دردم از انسان‌هاست آنها که با من آشنایی دیرینه دارند و خوب می‌دانند روزی تمام خواهم شد باز مرا هدر می‌دهند آلوده‌ام می‌کنند هزار بلا سرم می‌آورند؛ درد من از غریبه‌ها نیست دردم از نامهربانی و ناسپاسی انسان‌هاست...»
طبیب آمد نبض آب را گرفت ضعیف می‌زد، مشتی از آب برداشت و در دهانش مزه‌مزه کرد طعمش به شوری می‌زند، گوشی را روی سینه آب می‌گذارد خس‌خس می‌کند نفس عمیق بکش! دوباره! نفس‌های آب بریده بریده و بی‌جان است. زری خانم همسر استاد رضای باغبان با منقلی آتشین خود را به کنار آب می‌رساند مشتی از اسپند را دور سر آب می‌گرداند و روی آتش می‌ریزد کور بشود چشم حسود و بدخواه "اللهم صلی علی محمد و آل محمد" و زیر لب برای سلامتی آب نذر و نیاز می‌کند.
باد، آفتاب و زمین هم آمدند تا با آب همدردی کنند. استاد رضای باغبان دل نگران است دستی بر موهای خاکستری آب می‌کشد و بوسه‌ای بر گونه تب‌دارش می‌نشاند، دلداریش میدهد خوب می‌شوی عزیزم نگران نباش. تو را به شهر می‌برم آنجا طبیبان حاذق و ماهر زیاد هست تو باید دوباره بجوشی و بخروشی سرکش و بی‌تاب بمانی.
آقای دکتر حالش چطور است خوب میشود؟ هر کاری می‌توانی بکن نفسم به نفس آب بند است اگر نباشد هستی‌ام به باد می‌رود باغ، مزرعه و دام‌ها از تشنگی هلاک می‌شوند.
طبیب در گوش استاد رضا نجوا کرد پدر جان حال بیمار شما اصلاً خوب نیست کار از دوا و درمان گذشته خلاصه بگویم وضعیتش بحرانی شده. بحرانی دیگر چه مرضی است دکتر آیا امیدی هست؟ امیدتان به خدا باشد برایش دعا کنید.
آری دوستان حال آب خوب نیست چند سالی است که در گوشه‌گوشه استان کمبود آب و بحرانی شدنش نقل مجالس شده مسئولان از مردم انتظار صرفه‌جویی دارند و مردم نیز از مدیران می‌خواهند برنامه بریزند علم و دانش خود را به کار بگیرند و برای درمان درد آب نسخه‌ای شفابخش بپیچند. پای صحبت مدیران حوزه آب استان می‌نشینیم شاید که دست از خودسری برداریم و کمی بیشتر قدر آب، این مایه حیات را بدانیم.
برنامه‌ریزی آب نیاز به آمار واقعی دارد
رئیس جهاد كشاورزی استان همدان با قبول اینكه حوزه تحت مدیریتش بزرگترین مصرف‌كننده آب در استان است، می‌گوید: وظیفه اصلی بخش كشاورزی تأمین غذا و امنیت غذایی جامعه است و برای این مهم به منابع مختلف نیاز دارد.
این بخش در كنار مصرف، بیشترین درصد از آب استان بیشترین نقش را در اقتصاد استان ایفا میكند؛ به طوری که افزون بر 5 میلیون تن محصولات كشاورزی به ارزش 4 هزار و 500 میلیارد تومان تولید میكند كه این میزان گردش مالی در هیچكدام از بخش‌های استان متصور نیست.
علیرضا رنجبرضرابی بسیاری از آمارهای موجود درباره آب را غیرواقعی و اغراق‌آمیز می‌داند. به اعتقاد وی، آب چالش فرا روی بشر امروزی بوده و مصرف بهینه آب نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی است و لازمه برنامه‌ریزی وجود آمار دقیق و واقعی است تا به نتیجه مطلوب برسد. بخش كشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف‌كننده آب در سال‌های اخیر بزرگترین مجری طرح‌های بهینه‌سازی مصرف آب نیز بوده است. این اقدامات را می‌توان در چند محور ارائه کرد.
نخست، سیستم‌های آبیاری كه در این خصوص در سال‌های اخیر افزون بر110 هزار هكتار از اراضی استان مجهز به سیستم آبیاری تحت فشار و 35 درصد از اراضی آبی استان را شامل شده و سالیانه 643 میلیون مترمكعب مصرف آب را كاهش میدهد. البته سطح اراضی استان حدود 310 هزار هكتار است كه 144هزار هكتار آن به دلایل مختلف قابلیت اجرای طرح آبیاری تحت فشار را ندارد.
سیستم آبیاری قطرهای نیز به ویژه در سطح باغ‌ها در حال توسعه است كه در حال حاضر 3 هزار و 300 هكتار از باغ‌های جدید و اصلاح شده را دربر میگیرد.
محور دوم در زمینه انتقال آب كه تاكنون افزون بر500 كیلومتر لوله‌گذاری و یک هزار و 50 كیلومتر كانال سنگی و بتنی انجام شده كه سبب جلوگیری از پرت آب شده است.
محور سوم، تجهیز و یكپارچه‌سازی اراضی است كه بیشتر در قالب تعاونی‌های تولید انجام میشود و تاکنون 13هزار و 440 هكتار از اراضی خرد كشاورزان در این قالب تجهیز و یكپارچه‌سازی شده كه همه آنها از سیستم‌های نوین آبیاری بهره‌مند هستند.
محور چهارم، ایجاد تحول در الگوی كشت است كه در این راستا علاوه بر كاهش سطح كشت محصولات پر آب‌بر، كشاورزان را به سمت استفاده از ارقام مقاوم به خشكی هدایت نمودهایم.
در محور پنجم، ترویج كشت‌های گلخانه‌ای مدنظر بوده است كه در این روش با 10 درصد آب مورد استفاده در فضای باز، همان میزان محصول تولید و سطح زیر كشت 90 درصد کاهش خواهد یافت. در حال حاضر بیش از 76 هكتار گلخانه با ظرفیت تولید 26 هزار تن انواع محصول در استان فعال هستند.
رئیس جهاد كشاورزی استان با اشاره به راندمان آبیاری در كشاورزی اظهار می‌کند: در حال حاضر میانگین راندمان آبیاری در كشاورزی حدود 50 درصد برآورد میشود كه نسبت به گذشته رشد قابل ملاحظهای داشته است؛ البته این رقم در سیستم‌های بارانی حدود 70 درصد و در سیستم‌های قطرهای 90 درصد است.
وی در خاتمه می‌گوید: سازمان آماده است وظایف خود را در زمینه بهینه‌سازی مصرف انجام دهد اما این امر نیازمند تأمین اعتبار مورد نیاز است.
آبی که استخراج میشود بيش از توان زمين است
در ادامه مدیرکل آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به بحرانی شدن وضعیت دشت‌های استان می‌گوید: راندمان بخش کشاورزی با توجه به مصرف بيش از 92 درصد منابع آبی تنها 37 درصد است و ميزان کل منابع آب تجديدپذير استان 2 ميليارد و 620 ميليون مترمکعب است که يک ميليارد و 927 ميليون مترمکعب آب زيرزميني و 963 ميليون مترمکعب سهم آب سطحي است.
مرتضي عزالدين اظهار می‌کند: مخزن دشت‌هاي استان 238 ميليون مترمکعب کسری دارند. در حال حاضر به ميزان 2 ميليارد و 93 ميليون مترمکعب از منابع زيرزمينی استخراج مي‌شود که اين مقدار آب بيش از توان زمين است. اين يک توهم است که آب به پايان نمي‌رسد، ساليانه به طور متوسط 100 سانتيمتر از سطح آب در دشت‌هاي استان پايين مي‌آيد. آينده کشاورزي استان با توجه به ميزان برداشت از منابع آب زيرزمينی نامطلوب است. در حال حاضر احترام انرژي‌هایی مانند گاز، بنزين، برق و... بيشتر از آب است؛ در حالی که وجود اين انرژی‌ها مستلزم وجود آب است.
همدان جزو 11 شهر درگیر با تنش آبی
مديرعامل شرکت آبفای استان همدان هم می‌گوید: برداشت بيش از حد از سفره‌هاي آب زيرزميني سبب شده تا وضعيت استان از نظر آبی در حالت تنش و بحرانی قرار بگیرد. سید هادی حسینی‌بیدار ادامه میدهد: متأسفانه از 2 هزار و 500 کیلومتر شبکه آب همدان 35 درصد فرسوده است که نیاز به تعویض دارد و این مشکل موجب ترکیدگی لوله و قطعی آب در برخی مناطق میشود. استان همدان امسال جزو 11 استان پرتنش در حوزه آب است که با استفاده از اعتبارات اين بخش، می‌توان برای بهبود خدمات آبرسانی استفاده کرد.
حفر چند حلقه چاه جديد، نصب کنتورهای هوشمند آنلاين به منظور کنترل فشار شبکه با توجه به تقاضاي مردمی، پيشگيری از ايجاد هرگونه نشتی در شبکه، تعويض کنتورهای فرسوده و اصلاح شبکه فرسوده از جمله برنامه‌ريزي‌های اين شرکت برای پيشگيری از مشکلات احتمالی در فصل تابستان است و اگر شهروندان 20 درصد در مصرف آب صرفه‌جويی کنند می‌توان از بروز بسياری از مشکلات مربوط به خشکسالی و کم‌آبی پيشگيری کرد.
مصرف آب در روستاهای همدان بالاتر از میانگین کشوری
مدیرعامل شرکت آبفار نیز می‌گوید: میانگین مصرف آب در روستاهای همدان بالاتر از میانگین کشوری است.
در برخی مواقع این اختلاف مصرف به‌شدت افزایش یافته و به 2 برابر می‌رسد. در تابستان سال گذشته 170 روستای استان با تانکر آبرسانی می‌شد و هم‌اکنون 50 روستا به طور سیار آبرسانی می‌شوند.
حبیب مومیوند اضافه می‌کند: برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی استان و پایین رفتن سطح منابع آبی، تأمین آب شرب روستاها را در سال‌های اخیر با مشکلاتی مواجه کرده است؛ به طوری که از 844 حلقه چاه آب عمیق و دستی موجود در روستاها 142 حلقه چاه خشک شده که نیاز به حفر چاه جدید، تعمیق چاه و کف‌شکنی دارد، همچنین 50 درصد از چشمه و قنات‌های استان در آستانه خشک شدن هستند.
سخن آخر
صحبت‌های مدیران حوزه آب استان همگی حکایت از آن دارد که وضعیت آب از بحران گذشته و به فاجعه رسیده است! وقت آن رسیده كه به طور جدی به مقابله با بحران آب برخیزیم. با انجام اقدامات بازدارنده و اعمال قانون، جلوگیری از برداشتها و مصارف بی‌رویه و همچنین ایجاد تحول فرهنگی در مصرف آب، می‌توانیم به سمت استفاده بهینه و مطلوب از منابع آبی حركت كنیم.
امروز برگی ديگر از تاريخ در حال نگارش است، اگر خشک شدن منابع آبی در اين ورق نوشته شود، هيچ‌گاه وجدان تاريخ ما را نخواهد بخشيد.
آب با همه زيبایی، شادابی و طراوتش در حال نابودی است. این نابودی زخمی است عمیق بر پیکره طبیعت. بیايید به آب سلام کنیم نگذاريم عطوفت و مهربانی آب به قهری بدل شود كه ديگر به سادگی نتوان آن را مديريت كرد.
اين انتخاب ماست، بايد انتخاب كنيم كه امانت در دست خويش را چگونه نگه د‌اريم.
|
