در سال 1309 قمری که وبا از بادکوبه به تهران رسید؛ هیچکس به مردم از چند و چون رعایت نکات بهداشتی نگفت. بهطوریکه میگویند حسینعلی میرزا فرمانفرما حاکم شیراز بهمحض شنیدن خبر وبا با اطرافیانش از شهر گریخت. فقط در این میان میرزا تقیخان امیرکبیر در روزنامه دولتی حقیقت نوشت: «در باب ناخوشی مسری از جمله وبا و طاعون و ... اطبا روی زمین معالجات مختلف کردند، اما یک علت را در این باب مسلم گرفتند که کثافت و عفونت این ناخوشی را زیاد میکند»
پس از طاعون و وبا حالا نوبت کروناست که بر مفاهیم اجتماعی و ...پس از خودش اثر بگذارد. اثری که طاعون و وبا و قحطی بر تاریخ ایران گذاشته، در حافظه تاریخی و ناخودآگاه همه ما مستتر است؛ بی آنکه از چند و چونش آگاهی داشته باشیم.
سالها بعد میشود نشست برای نوهها از«سال کرونا» و رنج مستتر و آشکارش حرف زد. درست مثل پدربزرگ که وقتی از «سال قحطی بزرگ» و «سال سیل» یاد میکرد و چشمهایش به نم اشک مینشست.
حالا ما درست در میانه کرونا ایستادهایم و بسیاری نمیدانیم کی و کجا میشود بیترس از ابتلا به ویروس کووید 19 عزیزان را در آغوش بکشیم و با لهجه مادری تصدقشان برویم. اما حالا همه چیز کند است؛ از حوصله در خانه ماندن ما تا ماسک نزدن 25 درصد مردم که همچنان خود را رویین تن میدانند و تختهای بیمارستانی پر میکنند.
این روزها مهمترین بحث اجتماعی پیرامون فراگیری کرونا، برگزاری باشکوه مراسم عزاداری سالار شهیدان در دهه محرم است. اینطور که میگویند قرار است با رعایت پروتکل بهداشتی این مراسم برگزار شود آنهم با شور، اما در این بین هنوز نکات مبهمی برای رعایت همهجانبه این پروتکل وجود دارد که بسیاری را نگران کرده است که چطور میشود وسط شور و عاشقی عزاداران فاصله اجتماعی را رعایت کرد که ریسمان و زنجیره ابتلا به ویروس کووید 19 شکل نگیرد؟!
در 2 ماه گذشته تمام انرژی وزارت بهداشت و تیم رسانهای ستاد ملی مقابله با کرونا بر این بود که مراسم عزا و عروسی و میهمانیها تعطیل شوند تا زنجیره انسانی انتقال بیماری کووید 19 پاره شود. اما حالا آنانی که ته دلشان از ویروس کرونا میترسند، میگویند چطور در مراسم عزاداری دهه محرم شرکت کنیم که گرفتار بیمارستان و خدای ناکرده، گورستان نشویم؟ لازم است که ستاد استانی مقابله با کرونا، متناسب با خردهفرهنگ هر منطقه، موقعیت جغرافیایی خاصی را معرفی کنند تا از ازدحام در کوچه پس کوچههای منتهی به اماکن زیارتی استان جلوگیری شود.
حالا نوشتن و گفتن از رعایت نکات بهداشتی بهتنهایی کفایت نمیکند. بهتر بود کمی پیشتر، دولت و ستاد مقابله با کرونا پروتکلی را طراحی و تعریف میکردند که مردم برای برپایی مراسم عزا و عروسی و جشن تولد و... بهکار میبستند تا چگونگی و بایستههای لازم حضور در اماکن شلوغ را میآموختند و تبدیل به رفتار میکردند که حالا ترسی بابت حضور در مراسمهای معنوی و دلربایی مرثیه و عزای شهدای کربلا نداشته باشند.
اینکه مدیر هیأت حسینی بیاید و تعهد بدهد که در اجرای مراسم مجموعه پروتکلهای بهداشتی رعایت میشود، کفایت نمیکند. اینکه بگویم مردم فاصله اجتماعی را رعایت کنند، کفایت نمیکند. بلکه لازم است اصول عزاداری که همه این موارد را در خود جا داده باشد؛ از طریق آموزش همگانی در رفتار عمومی ما نهادینه شود.
همه ما نافمان را با دهه محرم بریدهاند و این جمله تمام هویت دینی ماست. اما همه اینها نباید بهمعنی نادیده گرفتن توصیههای پزشکی تلقی شود. زمانی که شور و نوحه معروف: «ای اهل حرم میر و علمدار نیامد...» کدام عاشقی را میتوان یافت که بیدل وسط میدانداری عصر تاسوعا ندود و این تنهبهتنه شدن و بر سر زدن قطعا با آن پروتکلی که فعلا روی کاغذ و دستوری است، فاصله دارد که باید برای تدوین عملی این نکتهها از خود هیأتها برای همفکری درباره شکل برگزاری دعوت شود.
اینکه میگویم پروتکل باید متناسب با فرهنگ هر منطقه تعریف شود، چیزی است که در میدان عمل دیده میشود. آئین خَرهمالی (گل مالی) یکی از آئینهای معروف جنوب استان است که عزاداران در روز عاشورا سر تا پای خود را گل میگیرند، حتی در برخی مناطق حوضی پر از گل تدارک دیده میشود و عزاداران در آن غوطهور میشوند، حالا پروتکلش را چه کسی دیده است؟ ستاد ملی یا ستاد استانی؟ خود شخص استاندار، روز عاشورا در آئین خره «گل» مالی دیده شده است.
گفته شده است که مراسم عزاداری در فضای باز انجام شود. اما به این نکته توجه نکردهاند. در تمام این سدهها، مراسم عزاداری عاشورا در فضای باز برگزار میشده است. مشکل فضای در بسته و باز نیست، مشکل ازدحام بیشمار مردم در این مراسمات است. بیشتر شهرهای استان همدان با مرکزیت حضور هیئات حسینی روبهرو هستیم و کوچکی عرض خیابانهای محل عبور مردم، چالشی است که باید برای آن چارهای بیندیشند.
محرم و صفر امسال بهترین زمان ممکن برای نهایت بهرهمندی از ظرفیت فعالیتهای فرهنگی و فضای مجازی برای تبین بیشتر اهداف قیام عاشوراست که مثلاً در کتاب حماسه حسینی شهید مطهری به نیکی ذکر شده است. یادمان نرود ماهیت و اساس قیام عاشورا، همین فعالیتهای فرهنگی برای روشنسازی افکار است. چیزی که سالهاست در مداحیها کمرنگ شده و اهل بصیرت بیشتر مایل هستند جنبههای حماسی و آزادگی ماجرا دیده شود. سالها فرصت داریم تا با شعور زینبی، شور حسینی برپا داریم و حماسه را زنده و پویا پس از اقامه اذان و اقامه در قلب نسل آینده جاگذاری کنیم.
|