دوازدهم رجب 714 هجری قمری در شهر همدان شخصیتی از نوادگان امام زینالعابدین(ع) به دنیا آمد که قرنها بعد از وی به عنوان عارف، عالم و شاعر ایرانی و مبلغ اسلام نام برده شد.
"میر سید علی همدانی" فرزند سید شهابالدین همدانی از بزرگان سلسله کبرویه در همدان بود.
وی از ایران به کشمیر هند رفت و به تبلیغ اسلام پرداخت و نزدیک به110 اثر از خود به جای گذاشت.
همدانی در کشمیر و کولاب تاجیکستان مدرسهای بنا کرده بود و به تدریس مشغول بود.
از جمله آثار به جای مانده از سید علی همدانی میتوان به ذخیرهالملوک، منهاجالعارفین، رساله قدسیه و رساله درویشیه اشاره کرد.
امروزه محبوبیت وی در بین مردم کشمیر و کولاب بسیار زیاد است. هر ساله در کنار رود جهلم کشمیر هوادارانش برای گرامیداشت وی در خانقاهی که محل سکونتش بوده و حالا زیارتگاهش شده است، حضور مییابند.
آنها لقب شاه همدانی را به سید دادهاند و یادش را گرامی میدارند.
همدانی در سال 786 هجری قمری در اثر بیماری در تاجیکستان درگذشت و در شهر کولاب جایی که مدرسه و مسجدی ساخته بود به خاک سپرده شد.
در کولاب هر سال مراسم یادبودی برایش برگزار میکنند و تصویر و شعری از وی بر اسکناس ده سامانی این کشور نقش بسته است.
از همدانی آثار زیادی به زبان فارسی به نثر و شعر باقی مانده است، این عالم بزرگ از جمله شخصیتهایی بود که به انتقال فرهنگ و زبان فارسی در شبه قاره هند کمک زیادی کرد.
مهاجرتش به هند و بسیاری از پیروانش، موجب انتقال هنرهای ایرانی از جمله شالبافی، بافندگی، صنایع دستی و خوشنویسی شده است.
همدانی در سفر به کشمیر به گسترش زبان فارسی و گسترش تشیع در این منطقه پرداخت و به گفته بسیاری از محققان و تاریخنویسان، گسترش تشیع و زبان فارسی در هند نتیجه سفر وی به کشمیر بوده است.
مقبره آن بزرگ در شهر کولاب در مجموعهای فرهنگی یک باغ واقع شده است و تعدادی از فرزندان و نوادگانشان نیز در همین باغ به خاک سپرده شدهاند.
کتابخانهای نیز از مجموعه آثار ایشان در این باغ وجود دارد. هم اکنون نیز مقبره محل زیارت عده زیادی از مردم تاجیک است.
در کشمیر نیز محل اقامتشان در حال حاضر زیارتگاه مسلمانان و پیروانش واقع شده است. اما متأسفانه در ایران و به خصوص در شهر همدان که محل تولد این عارف و شاعر ایرانیست به جز برگزاری یک همایش تاکنون، کار بیشتری صورت نگرفته، جای طرح سؤال است که چرا شخصیتی با چنین خصوصیت و محبوبیت مردمی و منطقهای، در داخل ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
هند و تاجیکستان امروزه با شخصیتی ایرانی و از دیار همدان افتخار جهانی برای خود کسب میکنند و به قدری برایشان محبوبیت دارد که تصویر اسکناس رایجشان را مزین به تصویر ایشان میکنند و چنان با افتخار از سید صحبت به میان میآورند که گویی سالها با وی زندگی کردهاند.
وقتی کشوری اسکناسهایش را منقوش به تصاویر مشاهیر میکند علاوه بر ارج نهادن به مقام والای بزرگان، نشان از درایت فرهنگی و زنده نگاه داشتن بزرگان دارد.
به راستی چرا با شخصیتهای علمی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی خود چنین کردیم و میکنیم.
قدر داشتههای ملی و فرهنگی خود را بیشتر بدانیم و به شناخت درست و معرفی و تبلیغ آنها بپردازیم.
آیا تنها با برگزاری یک همایش که در سالهای اخیر انجام شد میتوان شخصیت والای عارفی برجسته را معرفی کرد؟
به راستی در همایش آبانماه که دومین همایشی که قرار است برگزار شود، چه چیزی برای گفتن داریم؟
این در حالی است که مجسمه و تصویر میر سید همدانی را میتوان در گوشه و کنار تاجیکستان مشاهده کرد، اما در شهر همدان بلواری غریب و دورافتاده را به نامش کردیم.
آیا اهمیت این عارف و شاعر ایرانی در همین حد بود؟
بهتر است به این موضوع عمیقتر فکر کنیم و کمی با غرور و منطق به گذشتگان خود نگاه کنیم و آنها را در شهر زادگاهشان بهتر از این معرفی کنیم.
هنوز دیر نیست، اگر به خودمان بیاییم و کاری کنیم، میر سید علیهای زیادی در این دیار بودهاند که زمان آن رسیده یاد و نامشان را زنده کنیم تا فرزندانمان با آنها مأنوس شوند و با غرور و آگاهی به دیارشان ببالند.
چند بیت زیبا از میر سید علی که انعکاسش در زندگی میتواند روح متعالی انسانی را در وجودمان شکوفاتر کند
هر که ما را یاد کرد ایزد مر او را یار باد هر که ما را خوار کرد از عمر برخوردار باد
هر که اندر راه ما خاری فکند از دشمنی هر گلی از باغ وصلش بشکفد بیخار باد
در دو عالم نیست ما را با کسی گرد و غبار هر که ما را رنجه دارد، راحتش بسیار باد
■ معصومه مومنی مدرس دانشگاه
|