|
یک اثر ثبت ملی می‌شود که میراث‌فرهنگی چه نقشی ایفا کند؟ روستای ورکانه همدان یکی از 6 روستای گردشگری همدان است که نام آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و به‌عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح شد، اما به مرور این روستای میراثی با همه گیر شدن ساخت و ساز خانه‌های روستا رنگ تاریخی و سنتی خود را از دست خواهد داد.
19 فروردین 1396 نیز معاون میراث‌فرهنگی همدان خبر ثبت ملی «اصطبل مری لیلی قراگوزلو» را به رسانه‌ها داد؛ اصطبل پرورش اسبی که در روستای ورکانه واقع شده است. آنچه تأمل‌برانگیز است این نکته می‌باشد که ثبت ملی شدن آثار چه دردی از آنها درمان می‌کند وقتی پیش و پس از شرایط آنها با یکدیگر تفاوتی نمی‌کند.
ساخت و سازهای غیرمجاز و خارج از بافت سنگی در روستای هدف گردشگری
«ورکانه»، معماری سنتی این روستا را به خطر انداخته و این سیمای آشفته چرا از نگاه میراث‌فرهنگی استان همدان دور مانده است خود جای هزار و یک پرسش دارد.
در دامان رشته کوه الوند روستایی هست که معماری آن تصویری از اروپا در دوره رنسانس را نمایان می‌کرد اما حالا با رو به تغییر رفتن ساخت و ساز و معماری سنگی خانه‌های روستایی دور از انتظار نیست که این میراث ملی هم خاطره شود.
روستایی که تمام آن از سنگ، لاشه سنگ و چوب بنا شده است حالا ساخت و سازهایش با مصالح آهن و سیمان دست و پنجه نرم می‌کند.
زمانی که پا بر روی سنگ فرشِ کوچه پس کوچه‌های این روستا می‌گذاری گویا چند قرن به عقب بازگشته‌ای اما حالا دستخوش تغییرات حاصل از ساخت‌وساز مردم روستا شده و خبری از جدیت میراث‌فرهنگی برای نظارت و ممانعت از ادامه کار نیست.
فضای سنتی و نوستالژیک این روستا که هر گردشگری را به «ورکانه» می‌کشاند بعید نیست از این پس در عکس‌ها جست‌وجو شود.
تأیید این نکات در مطالبی که رئیس شورای روستای ورکانه در روزهای اخیر در گفت‌وگوهای رسانه‌ای خود بیان کرده است ملموس است.
علی کزازی گفت: با افزایش ساخت و ساز خارج از بافت قدیم، 4 سال دیگر ورکانه‌ای وجود نخواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه این روزها ساخت و سازها در روستای تاریخی ورکانه خارج از ضوابط بافت روستاست، اظهار کرد: بارها دهیار و شورا به اهالی اخطار داده‌اند اما گوش کسی بدهکار نیست.
کزازی دلیل استفاده‌نکردن از سنگ‌های محلی را پرهزینه بودن و راحت‌طلبی اهالی عنوان کرد و گفت: با وجود اینکه استفاده از این سنگ‌ها به دوام خانه کمک می‌کند اما باز هم از آن استفاده نمی‌کنند.
رئیس شورای روستای ورکانه با تأکید بر اینکه تلاش ما بر این است که خانه‌ها طبق بافت قدیم و با این سنگ‌ها کار کنند، افزود: اگر هم امکان استفاده از این سنگ‌ها در تمام بنا امکان ندارد، حداقل دیوارهای مقابل خانه از این سنگ‌ها استفاده شود تا بافت روستا به هم نریزد.
وی با بیان اینکه باید ارگان‌های دولتی ورود کنند تا بافت روستا به هم نخورد، گفت: با توجه به اینکه جو روستا به‌گونه‌ای است که همه قوم و خویش هستند، بنابراین کسی به دهیار و شورا توجه نمی‌کند و باید نهاد بالادستی وارد شود.
کزازی با اشاره به اینکه مجوز ساخت و ساز از سوی بنیاد مسکن است اما کسی به مجوز نیز توجه نمی‌کند، افزود: در روزهای گذشته تیمی از میراث‌فرهنگی نیز در روستا حاضر شده و تأکید بر استفاده از بافت قدیم در ساخت و سازها داشتند اما همچنان گوش کسی بدهکار نیست.
وی با تأکید بر اینکه به‌دلیل بافت قدیم باید ساخت و سازها هم‌خوانی داشته باشد، یادآور شد: اگر روال ساخت و ساز به این شکل پیش رود، 4 سال دیگر ورکانه‌ای وجود نخواهد داشت.
شرایط یک اثر ملی شده چگونه است وقتی مکان و اثری راهی لیست آثار ملی می‌شود قوانینی به صف می‌شوند تا آن اثر از تغییرات عمدی و تخریب دور بماند.
نخستین قانون حفظ آثار میراث‌فرهنگی در سال ۱۳۰۹ به تصویب مجلس ملی وقت رسید و از آن زمان به بعد نیز شاهد قوانینی این چنینی در سال‌های ۱۳۱۹ و ۱۳۶۶ بوده‌ایم که در این باره کارشناسان و متخصصان معتقدند برای حفاظت بیشتر از بناها و محوطه‌های تاریخی می‌بایست بازنگری بهتری در این قوانین انجام شود تا دست افراد سودجویی که قصد تخریب آثار تاریخی و فعالیت اقتصادی در این املاک دارند، کوتاه شود.
اقدامات و رویکردهای فرهنگی در جامعه باید فرهنگ‌سازی شود تا مالکان این آثار تاریخی باور کنند که با حفاظت از آنها هم می‌توانند صرفه اقتصادی داشته باشند و هم به تثبیت هویت ملی و تاریخی کشور و جامعه خود کمک کرده باشند.
روستای ورکانه یکی از منحصربه‌فردترین روستاهای ایران است که تمام آن از سنگ ساخته شده و ساختمان‌های آن با استفاده از مصالح سنگ لاشه، چوب و ملات گل تشکیل یافته است.
ورکانه به‌دلیل معماری منحصربه‌فرد و سابقه ۴۰۰ ساله‌اش، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. در هر کوچه این روستا که قدم می‌گذاری، فرش سنگی زیر پا، احساسی زیبا را در وجود انسان ایجاد می‌کند، تمام کوچه‌ها جدول‌کشی شده و مانند شهری زیبا به نظر می‌رسد.
چراغ‌های روشنایی زیبایی که مناسب سنگفرش‌هاست کنار پیاده‌رو تعبیه شده است. آب و هوای معتدل در تابستان‌ها یکی از دلایلی است که تا پیش از شیوع کرونا، گردشگران را راهی این روستا می‌کرد.
روستای ورکانه در شهرستان همدان و در ۱۸ کیلومتری جنوب شرق همدان و در ارتفاع حدود ۲ هزار و ۲۵۰ متری از سطح دریا واقع است. چهره روستا همیشه تمیز و بهداشتی است و نمای سنگی خانه‌ها در هنگام غروب تصاویر اروپای دوران رنسانس را یادآور می‌شود.
«اصطبل مری لیلی قراگوزلو» به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور در این روستا قرار دارد. به گفته کارشناسان به دلیل نزدیکی ورکانه به شهر زیرزمینی «ارزانفود» آینده گردشگری این روستا درخشان است.
|
