|
موسیقی دستگاهی ایران در فراز و فرودهای تاریخی در دورانی که جرم محسوب می‌شد توسط مناجات خوان‌ها و در مراسم‌های آیینی حفظ شد. گفته می‌شود این هنر سینه به سینه به نسل‌های جدید منتقل شد و در مقطعی از تاریخ موسیقی دستگاهی ایران مدیون مناجات خوانی است.
مناجات خوانی فرهنگی که امروزه در جامعه جاری است با پشتوانه‌های دینی خود، در بخشی از تاریخ موسیقی ایران و زمانیکه این هنر جرم به حساب می‌آمد موسیقی دستگاهی ایران را زنده نگه داشت. گفته می‌شود با ورود مناجات خوانی به رادیو و رسانه‌ها این هنر سینه به سینه که در مقطعی از تاریخ حافظ موسیقی ایرانی شد، محفوظ ماند.
رضا مهدوی مدیر سابق مرکز موسیقی حوزه هنری و مدیر عامل مؤسسه راوی آذرکیمیا درباره تاریخ مناجات خوانی می‌گوید: تاریخچه دقیقی از مناجات نامه خوانی وجود ندارد. آنچه از این فرهنگ باقی است به دوره صفویه و زمانیکه بحث شیعه و شیعه گری در این دوران رونق می‌گیرد، برمی‌گردد. در این دوره در کنار آثار معماری و خوشنویسی به موسیقی مذهبی توجه می‌شود و به دیگر موسیقی‌ها توجهی نمی‌شود.
وی می‌افزاید: در همان دوران به دلیل دیدگاه حاکم بر جامعه افرادی که چاوش خوان، مناجات خوان و رمضانیه خوان بودند مورد توجه قرار می‌گیرند و بیشتر می‌شوند. در دوره زندیه و قاجاریه این موضوع تقویت می‌شود و بخش دیگری به نام تعزیه در این دوران شکل می‌گیرد.
به گزارش میراث فرهنگی، مدیرعامل مؤسسه راوی آذرکیمیا درباه تعزیه خوانی و رونق این هنر در دوران قاجاریه می‌گوید: تعزیه شامل هنرهای مختلفی است؛ رجز خوانی، شمرخوانی، امام خوانی،و... مجموعه بزرگی است که موسیقی مذهبی ایران را شکل می‌دهد. ضمن آنکه در قالب‌های ردیف و دستگاه‌های موسیقی ایرانی است و به همین خاطر به نوعی موسیقی ردیف و دستگاهی ایران را زنده نگه می‌دارد و آن را به دوران مشروطه می‌رساند.
وی در ادامه می‌گوید: در دورانی که نگاه اسلامی به موسیقی وجود داشته است مناجات خوان‌ها، روضه خوان‌ها، و مداح‌ها جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کنند که تبلور آن را در دوران قبل از رضاخانی و در تکیه دولت می‌بینیم.
به گقته مهدوی و با استناد به تاریخ موسیقی ایران، بسیاری از استادان به شاگردان خود رفتن به مکان‌هایی مانند تکیه دولت را پیشنهاد می‌دهند. وی در این رابطه می‌گوید: دلیل این اشتیاق به موسیقی مذهبی نمونه‌های بکری از مناجات خوانی بوده که در تکیه‌ها ارائه می‌شده و بر پایه دستگاه‌های موسیقی ایرانی نیز ارائه می‌شدند.
وی درباره راه‌هایی که مناجات خوانی در سده اخیر طی کرده است می‌گوید:« مناجات خوانی در طول سال و در همان دوران کاربرد داشته است و تنها به یک ماه مخصوص که احیانا رمضان، و محرم بود، مربوط نمی‌شد.
مهدوی تأکید می‌کند: مناجات خوانی در زمان ذکر اذان مرسوم بوده و تمام طول سال را شامل می‌شده است. با ورود رادیو به کشور، مناجات خوان‌ها به رسانه ورود پیدا می‌کنند.
|
