|
تفکر جریان شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مجلس دهم توسط محمدجواد فتحی و حسینعلی حاجی‌دلیگانی آغاز شد که با نام «طرح الحاق 2 تبصره به ماده ۱۱۹ قانون آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی» در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به ثبت رسید.
با این‌حال می‌توان گفت که مجلس دهم یکی از پرحاشیه‌ترین مجالس ادوار گذشته در بحث رانت‌خواری و مسائلی از این قبیل بوده است. از این رو بسیاری از نمایندگان مجلس یازدهم طرح شفافیت آرا را به‌عنوان وعده‌های انتخاباتی خود مطرح می‌کردند.
طرح شفافیت مسئولان و شفافیت آرای نمایندگان مجلس را می‌توان اصلی‌ترین محور فعالیت نمایندگان مجلس یازدهم دانست. طرح اصلاح و الحاق موادی به قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان، چهارشنبه گذشته ابتدای مردادماه با امضای ۴۸ نماینده مجلس اعلام وصول شد.
طرح اصلاح و الحاق موادی به قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان که در راستای شفافیت نمایندگان است، شامل ۶ ماده و چند تبصره است. این مواد عبارتند از:
ماده ۱: یک تبصره به شرح زیر به این قانون اضافه می‌شود:
تبصره- نوع و مبلغ هدیه غیرمتعارف در ابتدای هرسال توسط هیأت مشخص می‌شود.
ماده ۲: 3 تبصره به شرح ذیل به ماده دیگر این طرح اضافه می‌شود:
تبصره - اشتغال به‌کار نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طول دوران نمایندگی در مشاغل زیر ممنوع است:
۱- مدیر عاملی و عضویت در هیأت مدیره شرکت‌ها، بانک‌ها، نهادها و مؤسسات دولتی، عمومی غیردولتی و خصوصی
۲ - اشتغال در مسئولیت‌های اداری دستگاه‌های دولتی، عمومی غیردولتی و بخش خصوصی
۳- اشتغال به وکالت، کارشناسی رسمی دادگستری و مهندسی نظارت بر ساخت‌وساز
۴- اشتغال به تدریس بیشتر از 4 واحد در هفته در مقاطع مختلف دانشگاهی و یا آموزش و پرورش
۵- راهنمایی همزمان بیشتر از یک پایان‌نامه دکتری و یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد و یا ۲ پایان‌نامه کارشناسی ارشد بدون پایان نامه دکتری
۶- طبابت و یا عمل جراحی متوسط بیشتر از ۸ ساعت در هفته
۷- ریاست فدراسیون‌های ملی و هیأت‌های استانی ورزشی
۸- عضویت در هیأت مدیره باشگاه‌های ورزشی
۹- اقدام به واردات و یا صادرات با استفاده و یا بدون استفاده از کارت بازرگانی
۱۰- انتصاب و یا اشتغال به‌عنوان مشاور در بخش‌های دولتی و غیردولتی
۱۱- انتصاب بستگان درجه یک نمایندگان در دوران نمایندگی به‌عنوان مدیرعامل و عضو هیأت مدیره شرکت‌ها و بانک‌های وابسته به بخش‌های دولتی و عمومی غیردولتی
۱۲- لغو تابعیت دوم و اقامت برای خود و بستگان تحت تکفل و دریافت نکردن آن در دوران نمایندگی
۱۳- دریافت نکردن کارهای پیمانکاری از دستگاه‌های اجرایی به‌صورت ترک تشریفات مناقصه توسط خود نماینده و بستگان درجه یک و 2 وی و شرکت‌های دارای سهام بیش از درصد مشخص این افراد
۱۴- جذب نشدن به‌عنوان عضو هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی در دوران نمایندگی
تبصره - اشتغال در موارد زیر برای نمایندگان در طول دوران نمایندگی منع قانونی ندارد:
۱- عضویت در هیأت امنای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی آموزشی و پژوهشی دولتی و غیردولتی
۲- عضویت در هیأت مدیره انجمن‌های علمی
۳- سردبیری، مدیر مسئولی و یا عضویت در هیأت تحریریه نشریات، روزنامه‌ها و مجلات
۴- مدیرعاملی و عضویت در هیأت مدیره سازمان‌ها و نهادهای خیریه و مردم‌نهاد غیرفعال در فعالیت‌های اقتصادی
ماده۳ : یک ماده به‌عنوان ماده مکرر به این قانون اضافه می‌شود.
آغاز دوره‌های تحصیلی در دوران نمایندگی برای نمایندگان ممنوع است و درصورت ناتمام بودن واحدهای درسی در زمان انتخاب، تکمیل دوره به زمان پس از اتمام دوران نمایندگی موکول می‌شود.
ماده ۴: یک ماده به‌عنوان ماده مکرر به این قانون اضافه می‌شود.
دریافت هرگونه مجوز واحد تجاری، واحد صنعتی، واحد کشاورزی، واحد آموزشی، و واحد آموزش عالی آموزشی و پژوهشی در دوران نمایندگی، برای نماینده مجلس ممنوع است.
ماده ۵: یک ماده به‌عنوان ماده مکرر به این قانون اضافه می‌شود.
انتقال از دستگاه‌های اجرایی یک وزارتخانه به دستگاه‌های اجرایی وزارتخانه دیگر برای نمایندگان در طول دوران نمایندگی ممنوع است.
ماده ۶: یک ماده به‌عنوان ماده مکرر به این قانون اضافه می‌شود.
نمایندگان مجلس مکلفند تصویری از اسناد معاملات بالاتر از حدنصاب تعیین شده توسط مجلس، به طرفیت خود و بستگان درجه یک را جهت اطلاع برای هیأت نظارت بر عملکرد نمایندگان ارسال کنند.
طرح شفافیت آرای نمایندگان که یکی از ارکان شفافیت ذکر شده است، با وجود حمایت نمایندگان مجلس از این طرح، مخالفان و منتقدانی جدی نیز دارد. مخالفان این طرح اعتقاد دارند که با اجرای طرح شفافیت آرا در مجلس، سطح کیفی مجلس کاهش یافته و نمایندگان برای جلب رضایت موکلان حوزه انتخاباتیه خود، به سمت طرح‌ها و پیشنهادات عوام‌گرایانه و پوپولیستی حرکت می‌کنند که این مسأله ماهیت اصلی مجلس شورای اسلامی را زیرسؤال می‌برد.
منتقدان این طرح در واکنش به حامیان طرح مذکور مبنی بر اینکه این مسأله را تقویت اصول دموکراسی و آزادی بیان ذکر می‌کنند، می‌گویند که این طرح آزادی بیان عموم مردم که غالباً در مواجهه با مسائل، غیرکارشناسانه و بدون آگاهی قضاوت کرده و برخورد می‌کنند، سبب می‌شود که دست‌وپای نمایندگانی که به‌عنوان کارشناسان این قبیل امور به مجلس راه یافته‌اند، گرفته شود و این مسأله خود ضربه‌ای به بدنه دموکراسی است.
با این‌حال در کشور‌های پیشرفته دنیا در قوانین مربوط به بروکراسی‌ها و قواعد کاری مسئولان، شاهد آن هستیم که کنترل و نظارت بر نمایندگان توسط احزاب مربوطه انجام می‌شود. البته از آنجایی که احزاب به‌معنای واقعی در کشورما وجود ندارند و به‌طبع نمایندگان خود را ملزم به پاسخگویی به این‌گونه نهادهای مردمی نمی‌دانند، شاید طرح شفافیت آرا، در اصطلاح از هیچی بهتر باشد.
از این رو در رابطه با معایب و مزایای طرح شفافیت آرای نمایندگان در مجلس با 3 تن از نمایندگان استان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
شفافیت باید در عملکرد نمایندگان باشد
حجت‌الاسلام و المسلمین احد آزادیخواه
■ نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی
■ عضو هیأت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس
■ رئیس مجمع نمایندگان استان همدان
نظر شما در رابطه با طرح شفافیت آرا و طرحی که هفته گذشته در مجلس اعلام وصول شد، چیست؟
طرح مذکور از نظر بنده طرح ناقصی است. موضوع شفافیت نباید رنگ و لعاب عوام‌فریبی به خود بگیرد. آن چیزی که امروز مردم به‌عنوان شفافیت از نمایندگان منتخب خود در مجلس شورای اسلامی انتظار دارند، شفافیت در عملکرد و کارآمد بودن نمایندگان است، نه آرای نمایندگان. آرای نمایندگان تنها یکی از فاکتور‌های عملکرد نمایندگان است.
در بحث شفافیت، مردم علاقه‌مند هستند بدانند که درآمد نمایندگان از چه راهی تأمین می‌شود؟! حلال است یا حرام، از راه رانت تأمین می‌شود و یا اینکه صادقانه است. مردم می‌خواهند بدانند که آیا نماینده منتخبشان تمام وقت خود را صرف حوزه انتخاباتی و یا تکالیف ذاتی نمایندگی خود می‌کند، یا خیر؟! مردم علاقه‌مند هستند که در رابطه با سفرهای خارج از کشور نمایندگان اطلاعات داشته باشند. برای مردم اهمیت دارد که غیبت‌‌ها، تأخیر‌ها و عدم مشارکت نمایندگان در رأی‌گیری‌ها را بدانند، این حق مردم است که بدانند چرا نمایندگانی که از بیت‌المال حقوق دریافت می‌کنند و در صحن علنی مجلس نیز هنور دارند به چه دلیل در رأی‌گیری‌ها شرکت نمی‌کنند؟
بنده به‌دنبال این‌گونه طرح‌هایی هستم و اعتقاد دارم که این‌گونه برنامه‌ها را باید در قالب طرح ارائه داد. باید برای شفافیت نمایندگان عملکرد آنان را در مجلس اصلاح کنیم و این را در تمامی حوزه‌ها به اجرا درآوریم.
آیا این طرح، طرح نهایی برای شفافیت آرا است؟ یا نمایندگان طرح‌های دیگری در این زمنیه ارائه خواهند داد؟
به نظر بنده طرح اعلام وصول شده در این رابطه را می‌توان در دستور کار قرار داد، با این‌حال نیاز است که آن را اصلاح کنیم. با اضافه کردن طرح‌های پیشنهادی سایر نمایندگان و طرح‌هایی که ذکر شد، تا این طرح به یک طرح کارآمد و اثربخش تبدیل شود.
چه تعداد نماینده در مجلس با طرح فعلی شفافیت آرای نمایندگان مخالف هستند و یا به آن انتقاد دارند؟
اگر مجلس فرصت لازم را در اختیارم بگذارد، احساس می‌کنم با مطرح کردن این موارد در صحن علنی مجلس، پیشنهادم برای افزودن اصلاحیه به طرح مذکور، در مجلس به حدنصاب برسد.
برخی از آن سوءاستفاده خواهند کرد
علیرضا شهبازی
■ نماینده مردم نهاوند در مجلس شورای اسلامی
■ عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس
■ رئیس کمیته دیوان محاسبات و امور مالی
نظر شما در رابطه با طرح شفافیت آرا در مجلس چیست؟
بنده از موافقان طرح اخیر هستم. طرح شفافیت آرا را در کل مثبت ارزیابی می‌کنم، با این‌حال می‌توان گفت که احتمالاً برخی از طرح مذکور سوءاستفاده کنند. در فضای اختلافی سیاسی کنونی کشور، طرح شفافیت آرا برای عده‌ای که به‌جای نقد و تحلیل بر مثبت و یا منفی بودن عملکرد سایرین، همواره قصد تخریب و حمله را داشته‌اند، زمینه را هموارتر خواهد کرد. با وجود مشکلاتی که این طرح خواهد داشت، بنده اعتقاد دارم که طرح مذکور به‌دلیل آگاه کردن مردم طرح خوبی است.
به نظر شما طرح وصول شده اخیر در مجلس، عملکرد نمایندگان را به حاشیه نمی‌کشاند؟
اگر از این مسأله سوءاستفاده نشود، می‌توان گفت که خیر. ولی متأسفانه برخی افراد از طرح مذکور سوءاستفاده خواهند کرد. به‌طور مثال همین گروه‌های سیاسی در شهرستان، استان و کشور می‌توانند بر اساس نوع تفکر خود، طرح شفافیت را مورد سوءاستفاده قرار دهند.
با توجه به اینکه در گذشته برخی طرح‌ها با تمام وجه مثبتی که داشته‌اند، با اقدامات ناصحیح و غیراصولی در زمینه اجرا، دارای بهره مناسب و نتیجه مثبت نبوده‌اند. آیا طرح اخیر قابلیت اجرای صحیح را دارد؟
برخی طرح‌ها و لوایح مصوب در مجلس به‌دلیل اینکه کار کارشناسانه بر آن انجام می‌شود، شاهد هستیم که قابلیت اجرا ندارند. از این رو با بررسی‌های کارشناسانه بر طرح‌های پیشنهادی از جمله طرح شفافیت آرا، می‌توانیم بر قابلیت اجرای هرچه صحیح‌تر آن بیفزاییم.
به نظر شما با اجرای طرح شفافیت آرا، برای جلب رضایت عوام غیرکارشناس در مسائل مختلف، پیشنهادات و عملکرد نمایندگان سطحی‌تر و غیرکارشناسانه‌تر نخواهد شد؟
باید گفت که اگر مردم بر اساس نظرات منطقی و کارشناسی بر عملکرد و آرای نمایندگان نظارت و در مورد آن اظهار‌نظر کنند خوب است، اما متأسفانه مسأله این است که از این شفافیت آرا عده‌ای سوءاستفاده خواهند کرد.
راهکار جلوگیری از سوءاستفاده عده‌ای به‌دلیل سیاسی‌کاری و برخورد صحیح و منطقی مردم در این زمینه چیست؟
باید در این زمینه کار فرهنگی انجام شود. باید آموزش داده شود تا مردم نگاه متعصبانه به این مسأله نداشته باشند، تا هنگامی که نماینده‌ای بر سر طرح و یا پیشنهادی نظر منفی و یا مثبتی جدای از میل آنها داد، با اغماض و سوءاستفاده برخی، تبدیل به حاشیه و ایجاد سروصدا در شهر نشود؛ زیرا شاهد این‌گونه مسائل در چند وقت اخیر بوده‌ایم. باید فرهنگ‌سازی شود تا به‌جای این قبیل اقدامات نظرات با استدلال در قالب پیشنهاد و انتقاد مطرح شود.
آیا در مسأله انتخاب بذرپاش به‌عنوان رئیس دیوان محاسبات با این قبیل برخورد‌ها و سیاسی‌کاری‌ها روبه‌رو شد؟
از آنجایی که مسئولیت کمیته دیوان محاسبات با من است، همان‌طور که در مصاحبه‌های گذشته نیز اظهار کرده‌ام، انتخابات رئیس دیوان محاسبات کاملاً به‌صورت قانونی صورت پذیرفته است. با این‌حال متأسفانه شاهد این هستیم که عده‌ای نظراتی به‌دلیل درگیری‌های جناحی خود ارائه می‌دهند.
مخالفان انتخاب بذرپاش به‌عنوان رئیس دیوان با ادعا بر نداشتن 20 سال سابقه کاری وی، به انتخابات اخیر انتقاد داشتند، این مسأله تا چه اندازه صحت داشت؟
پرونده ایشان در کمیته دیوان محاسبات توسط من و سایر اعضا مورد بررسی قرار گرفت و نسبت به بررسی‌ها می‌گویم که وی 20 سال سابقه کاری داشت. در آئین‌نامه داخلی مجلس از 20 سال سابقه کار سخن گفته است و طرحی که شرط انتخاب رئیس دیوان را 20 سال سابقه مدیریت عنوان کرده بود، به‌دلیل مغایرت با ماهیت آئین‌نامه و قانونی نبودن تغییر آن توسط کمیسیون مربوطه، کنار گذاشته شد.
از آنجایی‌که آئین‌نامه داخلی ما لیست بیمه و یا حقوق دریافتی و ... را از شروط در تعریف کار ندانسته است، ما نمی‌توانیم شروطی را برگرفته از نظر شخصی اعمال کنیم. حال که مرکز پژوهکده‌ای که بذرپاش در زمان دانشجویی در آن مشغول به‌کار بوده است، گواهی تأیید فعالیت و اشتغال وی در آنجا را صادر کرده است. البته در مصاحبه‌ای بنده مفصل به این موضوع پرداخته‌ام.
به اعتقاد شما که طرح مذکور زمینه را برای سوءاستفاده افراد برای تخریب هموار می‌کند و قاعدتاً بر شدت اختلافات و حواشی جناحی داخلی می‌افزاید، آیا بهتر نیست که این طرح کنار گذاشته شود؟
خیر؛ زیرا بالاخره جامعه ما زمانی باید به این درک برسد و این مسأله در کشور فرهنگ‌سازی شود، مسئولان و اصحاب رسانه می‌توانند با هماهنگی یکدیگر کار بر روی مسائل فرهنگی در این زمینه تأثیرگذار باشند.
آیا با توجه به پیش‌بینی شما از سوءاستفاده برخی از طرح شفافیت آرا و حواشی مربوط به آن، طرحی به‌عنوان اصلاحیه مد نظر دارید که به مجلس ارائه دهید؟
این پرسش خوبی‌است. من اعتقاد دارم که شفافیت در مجلس باشد و شرایط و زمینه‌های تحقق آن را باید فراهم کرد. البته درحال‌حاضر طرحی در این زمینه برای ارائه ندارم ولی باید روی این مسأله کار شود و قابل بررسی است.
شفافیت آرا مجلس را به سمت عملکرد کارشناسی‌شده هدایت خواهد کرد
هادی بیگی‌نژاد
■ نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی
■ عضو هیأت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس
آیا طرح شفافیت آرا از قدرت نظر نمایندگان در صحن مجلس نمی‌کاهد؟ آیا سطح کیفی تصمیمات نمایندگان مجلس کاهش نمی‌یابد و آن را از کارشناسی به عوام‌گرایی نمی‌برد؟
شفافیت آرا هم حسن دارد و هم عیب. از محاسن این طرح می‌توان گفت که نمایندگان دیگر نمی‌توانند نظر خود را کتمان کنند، به این معنی که در ظاهر یک نظر داشته باشند اما در عمل سمت و سوی دیگر اتخاذ کند. همان‌گونه که در بسیاری از اوقات شاهد آن هستیم، در یک رأی‌گیری 12 نفر اعلام می‌کنند که به شما رأی می‌دهند، ولی پس از رأی‌گیری متوجه می‌شوید که 8 رأی در مجموع داده شده است. یکی از محاسن شفافیت آرا در این‌گونه مسائل است. با اجرای طرح شفافیت آرا می‌توان جلوی باجگیری‌ها در مجلس را گرفت، نمایندگانی داشتیم که رأی خود را با آپارتمان معاوضه کرده‌اند.
از سوی دیگر، از معایب این طرح این است که نماینده دائم باید پاسخگو باشد و تنها راه این است که نمایندگان پاسخگویی را با محوریت کارشناسی انجام دهند. منظور از کارشناسی این است که نمایندگان تصمیمات، پیشنهادات و رأی‌هایی که می‌دهند کارشناسی باشد، تا مورد مقبولیت مردم و افکار عمومی قرار گیرد؛ زیرا مردم تصمیمات کارشناسانه را تشخیص می‌دهند و متوجه می‌شوند که هدف نماینده منتخبشان از روی کینه و یا منافع شخصی نبوده است. از این رو بنده اعتقاد دارم که طرح شفافیت آرا در مجموع خوب است.
باتوجه به میانگین تحصیلات و نبود تخصص عموم مردم در تمامی زمینه‌ها، آیا تشخیص و تمیز کارشناسانه بودن تصمیمات نمایندگان از سوی آنها تا چه اندازه امکان تحقق دارد؟
هنگامی که مسائل را نمایندگان به‌صورت درست تشریح کنند و اگر عملکرد ایشان کارشناسی شده باشد، مردم می‌پذیرند.
درصورت تداخل نظر و نپذیرفتن از سوی مردم چه اتفاقی می‌افتد؟
بالاخره هر طرحی مخالفان و موافقان خاص خود را دارد. حتماً عده‌ای با نظرات شما مخالف خواهند بود و این مسأله قطعی است و کسی نمی‌تواند ادعا کند که طرح‌ها و نظراتش از مقبولیت تام برخوردار است.
به نظر شما آیا بهتر نیست که اختلاف نظرات بر سر طرح‌ها و تصمیمات اتخاذ شده همان در صحن مجلس و در بین نمایندگان به‌صورت کارشناسانه حل شود تا در میان افکار عمومی؟ از سوی دیگر شاهد این مسأله هستیم که مردم کشورمان فراتر از سطح معمول جامعه جهانی پیگیر مسائل سیاسی بوده و به آن اهمیت می‌دهند، آیا این شفافیت آرا به‌شدت حساسیت و توجه مردم به این‌گونه مسائل را نمی‌افزاید؟
نمی‌توان منکر این مسأله شد که طرح مذکور عاری از عیب و آفت است. با این‌حال حسن این طرح بر این است که مجلس را به سمت نظرات کارشناسی‌شده هدایت می‌کند. به‌طور مثال، بنده می‌خواهم درباره نهضتی‌ها نظر دهم و نهضتی‌ها تقاضا دارند که به آنها رأی دهم، ولی با بررسی و کارشناسی مسأله، کار به نحو دیگری انجام می‌شود.
در مسأله کنکور عده‌ای تقاضای لغو آن را دارند، اما با کارشناسی در این مسأله نظر متفاوتی به‌دست می‌آید؛ زیرا با بررسی و کارشناسی در این باره متوجه می‌شویم که اکنون فرصت مناسبی برای برگزاری کنکور پیش رو است، زیرا هرچه جلوتر برویم شرایط بدتر خواهد شد.
در پایان باید بگویم که این طرح به‌قطع حاشیه‌هایی خواهد داشت، با این‌حال بنده طرح مذکور را امضا کرده و کلیات طرح شفافیت را قبول می‌کنم. این طرح در جزئیات مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
|
