■ همدان موزه خصوصی ندارد
■ سهرابی : من مجموعهدار آثار هنری ایرانم
■ مالمیر : خانه پوستیزاده برای موزه شدن موقعیت خوبی دارد
■ طاقتی احسن : اشیاء روی هم تلنبار شده است
در سطح کشور 550 موزه خصوصی وجود دارد و همدان هنوز موزه خصوصی ندارد ، موزه و موزهداری فعالیتی فرهنگی است که توجیه اقتصادی ندارد و فقط بر اساس علاقه و اشتیاق می توان آن را توجیه کرد.حال حساب کنید وقتی کسی تمام روزگار نوجوانی و جوانی و مال و جان خود را میگذارد تا هر آنچه ارزش تاریخی داراد را حفظ کند چه نامی میتوان روی او گذاشت .
البته که بیراه نیست اگر بگوییم این مجموعه ها حاصل عشق و علاقه و ضامن آینده افراد خواهد بود اما آیا دیگرانی وجود ندارند که اینها را برای حفظ داشته هایشان کمک کنند .
بسیاری از مجموعه داران اشیای تاریخی با ارزش خود را در منزل شخصی نگهداری می کنند و اگر بتوان با حمایت های سازمان میراث فرهنگی، مکانی را برای نمایش این اشیا و تلاش یک عمر مجموعه داران تعبیه کرد، می توان اطلاعات ارزشمند بسیاری را به عموم مردم و محققان و دانشجویان ارائه داد.
اما این مجموعه داران برای حفظ میراث در دسترس خود با مشکلات متعددی دست به گریبانند ؛ ساختار قانونی کار مجموعه داری به خوبی تعریف نشده است و روند دریافت مجوز قانونی مجموعه داری نیز باید آسان سازی شود تا مجموعه داران به راحتی بتوانند برای اخذ مجوز اقدام کنند در کنار این موارد آنها حتی از داشتن یک مکان امن برای حفظ داشته هایشان بی بهرهاند .
یک استان تاریخی
چند مجموعه دار غریب
استان همدان با پیشینه تاریخی چندهزار ساله خود و با توجه به فراهم بودن شرایط به لحاظ تاریخی و فرهنگی، مهد مجموعه داران متعددی است که سالیان درازی از عمر خود را به مجموعه داری گذرانده اند؛ اما در این میان "علیرضا سهرابی" مجموعه دار آثار هنری و تاریخی،"شاهین جولانی" مجموعه دار سکه، "جواد پاکروش" مجموعه دار اشیای مردم شناسی (مشاغل سنتی)،"اسماعیل غلامی" مجموعه دار اشیای مردم شناسی، "عباس فرهادی مقدم" مجموعه دار آثار مردم شناسی و انواع ساز،"آقای صفری" مجموعه دار سکه،"محمد سماوات" مجموعه دار سکه و"مصطفی شبیری" مجموعه دار تاریخ فن آوری ارتباطات و اطلاعات، هشت مجموعه دار این استان هستند که تاکنون برای دریافت مجوز اقدام کرده اند.
از آنجا که عملکرد مجموعه داران نقش موثری در حفظ و نگهداری آثار تاریخی و فرهنگی کشورمان دارد و می تواند از قاچاق آثار تاریخی جلوگیری کند، امید می رود که با ترویج فرهنگ مجموعه داری بتوان فضایی را فراهم کرد که فعالان این حوزه بدون دغدغه و در چارچوب قانون به خرید و نگهداری آثار فرهنگی و تاریخی بپردازند.
بی تردید تحقق این مهم و با حمایت از این قشر، تعداد زیادی از گنجینه های تاریخی و ارزشمندی را که گاه در پستوی خانه ها و کنج گنجه ها نگهداری می شوند، بیرون می آیند و در مکانی مناسب در معرض دید عموم قرار می گیرند تا هر یک از این اشیا، برگ زرینی از تاریخ کشورمان را روایت کنند و به عنوان سند ارزشمندی در اختیار پژوهشگران، دانشجویان و محققان قرار بگیرند.
رسانه ای شدن فرصت یا تهدید
در همدان مجموعهداری این روزها رسانه ای شده است که حالا آوازه داشته هایش پا از مرز استان و کشور فراتر گذاشته است و شاید به شهیر شدنش بیش از پیش کمک کند اما خطر زیادی برای در صحت و سلامت ماندن مجموعه اورا تهدید میکند .
مجموعهدار پیشکسوت همدانی بخشی از تاریخ این سرزمین را در کنار خود محفوظ کرده است، تاریخی که برای درک آن گفته میشود از کشورهای مختلف جهان، سفرا حضوری یا غیر حضوری و با پیغام، عنوان کردهاند که بیا اینجا و گنجینهات را بیاور، باقی کارها با ما، هر جایی خواستی هر محلی علاقمند بودی به اتفاق خانواده بمان و فقط بگذار این تاریخ در کشور ما به نمایش گذاشته شود. اما مجموعهدار همدانی حتی حاضر نشده این مجموعه را به استانهای دیگر کشور ببرد، در میان استانها ، اصفهان و تبریز و بندرعباس و شیراز و ... خواستهاند او برود با هر شرایطی که میخواهد، اما این سهرابی گفته است فقط و فقط شهر خودم.
4قطعه تاریخی زیر سایه حواشی
علیرضا سهرابی به عنوان یک مجموعهدار رسمی، ۴۰۰۰ قطعه آثار تاریخی و نفیس را در شرایط سختی نگهداری میکند و از زمانیکه به لحاظ رسانهای موضوع این مجموعه مطرح شد شرایط نگهداری آثار را برای این مجموعهدار سختتر کرد. از جمله آثاری که در مجموعه آن میتوان یافت شامل حدود ۱۰۲۰ ساز از جمله سه تار ابوالحسن صبا و کمالیان، شکری دوره قاجار تا سه تار کسایی و تاج بخش و... میشود، سازهای مختلف شخصیتهای موسیقیایی ایران که بالغ بر هزار قطعه میشود. به گفته او مجموعه سازها در مقایسه با موزه اقاخان کانادا و موزه متروپولیتن بینظیر و متنوع است. علاوهبراین یکسری مهرهای دیوانی عقیق و سنگهای قیمتی شخصیتهای مذهبی و حکومتی از جمله ابوسعیدابوالخیر و لطفعلی خان زند و پسر فتحعلی شاه و امام حسین (ع) در مجموعه او یافت میشود.
شورای شهر و شهرداری به وعده خود عمل کنند
با توجه به مصوبه سال 1395 مبنی بر اختصاص فضایی برای تبدیل مجموعه علیرضا سهرابی به موزه خصوصی در شورای اسلامی شهر در راستای جلوگیری از خروج این مجموعه از شهر همدان بوده و پس از بررسی موضوع هنوز هیچ نتیجه ای اتخاذ نشده است
با توجه به اینکه مسئولان مرتبط شهرهای یزد، اصفهان،خرم آباد، قزوین و ... از مجموعه سهرابی بازدید کرده و حاضر هستند فضایی مناسب در اختیار این مجموعهدار قرار دهند، لازم است در این مورد اقدام جدی از سوی شورا برای پیگیری وعده هایشان جهت ایجاد موزه صورت گیرد.
پس از آنکه سهرابی پیشنهاد تأسیس موزه را داد ، مقرر شده است که شهردار همدان موضوع را بررسی کرده و نظرات و پیشنهادات خود را صریحا به شورا آورد اما تا امروز این مهم محقق نشده است
رئیس شورای اسلامی شهر همدان در پاسخ به پیگیری ها می گوید ؛ شورای اسلامی پیگیر است که مکانی را با همکاری و هماهنگی سهرابی و حفظ مسائل امنیتی به این مجموعهدار اختصاص دهد و ابتدا خانه پوستیزاده به عنوان گزینهای در شورا مطرح و تصمیمگیری شود.
حالا آنقدر حواشی حفظ مجموعه سهرابی در خانه خود و به دست آوردن یک مکان امن همچو خانه تاریخی پوستی زاده این روزها زیاد شده است که وی راه به سمت همدان پیام کج کرده و آمده است تا از سختی های کار اینروزهایش بگوید .
سهرابی مجموعه دار پیشکسوت همدانی در ابتدا از مشکلات مجموعهداری و شرایط این کار و بهخصوص مشکلاتی که برای نمایش مجموعه خود داشته است می گوید : معتقد است ، این روزها تنها رسانهها به فکر مجموعهداران و میراث فرهنگی کشور هستند. ما به صورت خانوادگی ۳۵ سال است که هزینه خریداری این مجموعه را پرداخت کردهایم و تلاش داشتیم یک کار فرهنگی انجام دهیم که ماندگار باشد. برخی برای یک کار خیر مسجد یا بیمارستان میسازند و برخی هم مانند ما سعی میکنند میراث فرهنگی کشور را نگهداری کرده و مانع خارج شدن آنها از کشور شوند تا در نهایت بتوان آنها را در موزه کشور به نمایش گذاشت.من جمعآوری آثار را با مهرهای دیوانی آغاز کردم و ۲۰۰۰ قطعه جمعآوری شد و در ادامه سازهای مختلف از موسیقیدانان مشهور کشور را گردآوری کردم از پرویز مشکاتیان تا تجویدی و استاد حسن کسایی.
نخست تخصص کسب کردم و بعد اقدام به جمعآوری آثار هنری کردم ، من خودم خوشنویس بودم و در راستای این هنر هر چیز و شیئی که رویش مخطوطات خطی وجود داشت جمعآوری شد، قرآنهای خطی و نفیس، کاغذهای خطی، مهرهای برنجی خاص مانند مهرهای دیوان و سلطنتی جمعآوری شد که در نهایت ۲۰ سال به طول انجامید، اما قبل از جمعآوری آنها خودم رفتم و درجه ممتازی خط را کسب کردم. البته هر چیز دیگری را که جمعآوری کردم قبل از شروع به کار تلاش کردم تخصصی در آن زمینه کسب کنم از ساختن ساز تا قلمزنی.
عنوان اصلی من مجموعهدار آثار هنری ایران است و در این بین البته تلاش میکردم آثار متعلق به ایران را از کشورهای مختلف هم خریداری و جمعآوری کنم به عنوان مثال گلمهرههای ساسانی را به ارزش ۶ هزار دلار از ترکیه خریداری کردم و به ایران آوردم و دیدم موزه همدان کلا از این اثر یک عدد دارد و آن را به موزه همدان هدیه دادم. البته در این بین وقتی تلاش من برای گردآوری آثار باستانی ایران از نقاط مختلف جهان دیده شد دوستان دیگر هم بر این موضوع همت گماشتند، به عنوان مثال دوستی از کشور بلژیک ۲۹ ظرف را با تمام مشکلاتش به مجموعه من اهدا کردهاست. حالا تمام این تلاشها به یک پتانسیل بالقوه تبدیل شدهاست و برای بالفعل شدن آن مسئولان زیادی تلاش کردند، از امام جمعه همدان گرفته تا شهردار و سایر مسئولان؛ بلکه بتوان مانع از خروج این آثار شد و آنها را در همین شهر که پایتخت تاریخ و تمدن است به نمایش گذاشت پیش از این هم هر وقت میراث فرهنگی در استان نمایشگاهی برپا میکرد من اجناسم را برای نمایش به آنها میدادم یا کارهایی از این قبیل به عنوان مثال کتاب قانون ابوعلی سینما را من به موزه آرامگاه بوعلی سینا اهدا کردم. البته برای نمایش آثار شورای تامین استان هم با حضور تمام مسئولان استانی تشکیل شد اما هنوز به نتیجهای نرسیدهاست. در کل من هرآنچه داشتم برای این کار گذاشتم و سر آخر هم ماشین زیرپایم را برای خرید مهر فتحلی شاه فروختم مهری به نام عباس شهید.
در این بین البته آثار فاخر زیادی وجود دارد مانند مهر پسر فتحعلی شاه، مهر ابوسعید ابوالخیر، مهر لطفعلیخان زند، مهری در مجموعه دارم که منسوب به امام حسین (ع) است برای تصدیق موضوع آن را به مصر فرستادیم و ۱۰ هزار دلار برای کارشناسی آن هزینهشدهاست یا قانون دستنویس مشروطه که به دست محمد رحیمی نوشته شده است و در زمان مظفرالدین شاه نخستین تنظیم قانون مشروطه و تشکیل آن نزد من است و بسیاری آثار دیگر که بخواهیم نام ببریم زمان زیادی میطلبد.
از چند سال پیش کشورهایی مانند ایتالیا و بلژیک از من خواستند که مجموعهام را به کشور آنها منتقل کنم و به نمایش بگذارم، از طرف دیگر استانهای اصفهان، تبریز و اراک هم از من خواستند تا مجموعهام را در آنجا به نمایش بگذارم و تسهیلات زیادی را هم در اختیارم قرار دادند در حال حاضر هم استانهای کرمانشاه و هرمزگان از من خواستند تا مجموعه را به آنجا انتقال دهم. من به هیچکدام از این درخواستها پاسخ ندادم چرا که معتقدم همدان با پیشینه تاریخی به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن شناخته میشود و خودم هم اصالت همدانی دارم، به همین دلایل باید در همین جا آثار به نمایش گذاشته شود. البته من تنها نیستم که این آثار را جمعآوری کردهام و هر کس که در جمعآوری آن به من کمک کرده مسئولیتی بر عهده من گذاشته تا آثار را به صورت عمومی به نمایش بگذارم.
از مدتها قبل قرار بود خانه «پوستیزاده» (که ثبت میراث شده و در اختیار شهرداری ست) در همدان برای نمایش این آثار در اختیار قرار بگیرد که بهدلیل برخی اختلافات در شهرداری همدان و شورای شهر این اتفاق نیفتادهاست. اصلا من پیشنهاد دادم خانه ام را میفروشم و پول خانه پوستی زاده را تسویه میکنم ودر نهایت وقف موزه میکنم، اما این موضوع هم محقق نشد.
من در شرایطی زندگی میکنم که به فردایم امیدی ندارم و علاقهمندم هرچه زودتر این آثار ویترینی شود و بعد از فوتم نمیدانم چه بلایی بر سر این آثار میآید سودجویان زیادی منتظرند تا بعد از فوت من آثار را از وراث خریداری کنند. در حال حاضر استاندار همدان بسیار تمایل دارد که این اتفاق بیفتد و من از پیگیریها و تلاشهای استاندار و امام جمعه همدان سپاسگزارم.
موقعیت خوب خانه پوستیزاده
برای موزه شدن
البته به این مهم نیز باید اشاره کرد که مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری همدان نیزبا تأکید بر اینکه خانه پوستیزاده از موقیعت خوبی برای موزه شدن برخوردار است، بیان کرده بود ؛ این بنا به لحاظ امنیتی که در کنار سایت هگمتانه و کلانتری میدان عینالقضات قرار دارد نیز مورد توجه است همچنین سایتی که بعدا موزه منطقهای در آن شکل می گیرد موقعیت مناسبی به آن داده است.
علی مالمیر با اشاره به اینکه استفاده از این بنای تاریخی در قالب موزه می تواند ظرفیتی را فراهم کند که بنا بهتر دیده شود، عنوان کرد: میراث فرهنگی، شهرداری و دستگاه های دیگر از اقدامات فرهنگی این چنینی حمایت می کنند.مالمیر ادامه داد: علاوه بر میراث فرهنگی، شهرداری نیز در این مورد وظیفه مند است و تعدادی از اعضای شورای شهر نظر مثبتی در این باره دارند، در ضمن میراث فرهنگی آمادگی دارد از تمامی ظرفیت خود در جهت کمک به موضوع بهره گیرد.وی تأکید کرد: میراث فرهنگی نه تنها از مجموعه سهرابی بلکه مجموعهداران دیگر را هم حمایت می کند چرا که باید از ظرفیتهایی استان و ظرفیتهای دولتی و عمومی به گونه ای بهره گیریم که مجموعهداران بتوانند مجموعه هایشان را نمایش دهند.با شرایطی که تشریح شد، به نظر نگهداری آثار هم کار بسیار دشواری است و باید در راستای تأمین امنیت آثار فکری شود وگرنه ممکن است خسارات غیر قابل جبرانی به بار بیاید.
پیش از این و در سال ۸۶ مجموعه مورد سرقت قرار گرفته بود و چند میلیارد به سرقت رفت، با خبر شدیم آثار هم چند روز بعد در دوبی فروخته شدهبودند.از میان مکانهای موجود در همدان که توسط اغلب کارشناسان ارزیابی شدهاست خانه پوستیزاده بهترین جا برای نمایش آثار است چرا که زیر مجموعه سایت میراث فرهنگی واقع شده و میتواند امنیت آثار را تامین کند و در منطقه گردشگری قرار گرفته است. قرار بود ۴ سال پیش این اتفاق بیفتد اما به دلیل برخی مسائل که قابل بیان نیست این اتفاق نیفتاده است.
مجموعه ارزشمند علیرضا سهرابی مجموعه دار نامی همدانی شامل آثار هنری مانند نسخ خطی، انواع مهرها، تابلوهای نقاشی، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، انواع فلزات، کلکسیونی از سازهای موسیقی سنتی ایرانی و ... است.
وی همه جا گفته و میگوید : با جمع آوری این آثار، رسالت کار مجموعهداری خود را انجام دادهام و در این راستا از اصحاب فرهنگی و افرادی که صاحب اندیشه و دارای حس وطنپرستی و وطندوستی هستند انتظار دارم گام های مثبتی در جهت ویترینی شدن این مجموعه بردارند.
این مجموعهدار آثار هنری با توضیح اینکه این مجموعه به فرهنگ، هنر و جغرافیای ایران و همدان تعلق دارد، معتقد است : وظیفه من خرید و حفظ این آثار بوده است و پس از این افراد تأثیرگذار حوزه اندیشه و فرهنگ و هنر همدان می توانند این مجموعه را به عنوان یکی از شاخص ترین فعالیتهای حوزه مدیریتی خود و به عنوان مجموعهای بینظیر در سطح کشور ثبت کنند.
وی در ادامه با بیان اینکه مجموعهدار به شخصی می گویند که آثار خود را در میراث فرهنگی کشور ثبت کند و پروانه مجموعهداری بگیرد، تصریح کرد: مجموعه فوق با حمایتهای استاندار، شهرداری، اعضای شورای اسلامی شهر همدان، مدیرکل میراث فرهنگی و تمامی هنرمندان، منتظر اتفاق فرهنگی مثبتی در استان همدان است چرا که عملی شدن این امر، از تعهد دولتمردان به جایگاه آنها خبر می دهد.
این فعال فرهنگی در ادامه عنوان کرد: اصحاب علم و کارشناسان میراث فرهنگی ارزش مجموعه فوق را می دانند؛ به عنوان مثال کتاب قانون و کتاب پزشکی مصور موزه آرامگاه بوعلیسینا، دو قطعه از آثار ارزشمند این مجموعه است که تأثیر مثبتی در گردشگری این مکان تاریخی داشته است.
وی اذعان کرد: از افرادی که این مجموعه را درک نمی کنند و ناآگاهانه اقدام به نشر اکاذیب در مورد من و مجموعهام می کنند، دلخور نیستم اما امیدوارم روزی به این فهم برسند که تنها چیزی که در دنیا به شیوهای خاص می تواند انسان را به آرامش برساند هنر و آثار هنری است که در مجموعه بنده موجود است.
در بازدیدی که مدیران همدان پیام از این مجموعه پس از کسب اطلاعات لازم انجام دادند مساله ناراحت کننده که در مورد این آثار وجود دارد، این است که این مجموعه که توسط فردی علاقمند طی سالیان سال و با تلاش و صرف هزینه جمع آوری شده است، در حال حاضر روی هم تلنبار شده و در شرایط نامطلوبی به سرمی برد.
اشیاء روی هم تلنبار شده بود
مدیر مسئول روزنامه همدان پیام در این زمینه با اشاره به اینکه در جاهای مختلف دنیا اینگونه مجموعهها قابلیت عرضه دارند، گفت : من و تعدادی از دوستان به عنوان بازدیدکننده خاص از این مجموعه دیدن کردیم و چون اشیاء روی هم تلنبار شده بود، نتوانستیم به خوبی آنها را ببینیم، در صورتی که اشیاء موجود دارای ارزش خاصی از لحاظ فرهنگی، هنری و تاریخی هستند.
وی آثار مجموعه را بسیار ارزشمند دانست وعنوان کرد: مجموعه سازها و ابزارآلات موسیقی، مجموعه تابلوهای نقاشی، مجموعه باستان شناسی از مهرها گرفته تا مجموعه سنگهای قیمتی و ... مجموعه متنوعی را تشکیل می دهند و می تواند در یک مجموعه قرار بگیرد و یا با مجموعه مکمل افراد دیگر تلفیق شده و به نمایش درآید.
نصرت الله طاقتی احسن اضافه کرد: باید موزههای خصوصی را کلید بزنیم و با وجود اینکه سالیان سال از تصویب قانون تأسیس مجموعهداری موزههای خصوصی می گذرد اما هنوز نتوانستهایم این موضوع را عملیاتی کنیم چرا که عملیاتی شدن اینگونه امور بسیار مهم است و باید آنها را در معرض نمایش قرار داد تا از خروج مجموعههای دیگر نیز جلوگیری کرد.
وی با اشاره به اینکه یکی از اهداف موزه، آموزش است، ادامه داد: موزهها اهداف مختلفی مانند پر کردن اوقات فراغت، فعالیتهای جنبی موزه، سالنهای جنبی موزه، نمایشگاههای دائم و موقت در موزهها و ... را دنبال می کند و بار آموزشی آنها در دنیای مدرن بسیار بالاست.
طاقتی احسن شرایط نگهداری اشیاء مجموعه را نامناسب دانست و اظهار کرد: بخشی از اشیاء در گاو صندوقی در وسط حیاط نگهداری می شود که مناسب نیست چرا که هوای بیرون گاهی به 30 درجه زیرصفر و در تابستان به 60 درجه می رسد و این اشیاء 100 درجه اختلاف حرارت را در طول سال دارند و همین باعث آسیب دیدن آنها می شود.
وی یادآور شد: اینها مسائلی است که باید به آن توجه کرد و تأکید می کنم که ما با یک واقعیت روبرو هستیم که مجموعهای از اشیاء با جنسها و مواد مختلف و متنوعی وجود دارد و همه آنها نباید در یک شرایط نگهداری شوند چرا که هر یک از این اشیاء شرایط خاصی را برای نگهداری می طلبد و باید در طبقه بندی های مختلف قرار گرفته و نگهداری شوند.
امروز هدف گردشگری نگهداشتن افراد در داخل شهرها و مجموعههاست که در کنار آنها سود بیشتری به دست آید و از مزایایی که یک توریست دارد استفاده بیشتری شود چرا که هر چقدر مانایی و ماندگاری یک توریست در شهر بیشتر باشد منافع بیشتری برای آن شهر دارد بنابراین از این پتانسیل می توان استفاده و به ایجاد فضایی برای گردشگری کمک کرد.
به 8هر ترتیب علیرضا سهرابی، مجموعهدار همدانی، یکی از بینظیرترین مجموعههای تاریخی - هنری جهان را نزد خود دارد؛ او که به شدت نسبت به تاریخ سرزمینش متعهد است اعتقاد دارد که این آثار باید در ایران و در این خاک بماند تا نشان دهد ما کجای جهان ایستادهایم و ایستاده بودیم، او تاکید میکند که میتوانسته به هر جای دنیا با این مجموعه برود، اما نمیرود، او میگوید دنیا باید بیاید به ایران، مردم دنیا باید بیایند و ایران و آثار تمدنی ایران را ببینند، هر که طاووس خواهد جور هندستان کشد. اما آنچه امروز برای او رخ داده به نوعی در اولویت نبودن نگاه برخی مدیران برای ویترینی کردن مجموعۀ اوست. حالا به موزه تبدیل شدن مجموعه او به یک مطالبه مردمی تبدیل شده است
امید داریم مسئولان کشور و به دنبال آن مدیران عالی استان همدان، از استاندار تا سایر مدیران و حتی شهردار، این مطالبۀ عمومی را نادیده نگیرند و به آن پاسخ دهند. چرا که سازمان میراث فرهنگی اعتقاد دارد که مجموعهداری با عتیقهبازی دو مقوله متفاوت است و تلاش سازمان هم این است که آثار مجموعهداران از پستوها خارج شده و به نمایش عمومی گذاشته شود حال این نمایش میتواند در قالب موزههای خصوصی باشد یا همکاری با سازمانهای دولتی.
|