|
محوطه باستانی «ارزانفورد» پس از انجام پنج فصل کاوش در فهرست آثار ملی ثبت و ابلاغ شد.
وارد شدن نام ارزانفود در اين فهرست آمار آثار ثبتي همدان را به 995 اثر رساند.
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی با اعلام این خبر گفت: روستای «ارزانفود» از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان و در جنوب شرق شهر همدان، تپه‌ای از دوران اشکانی در غرب روستا و در بین مزارع کشاورزی در خود دارد که زیر بستر آن مجموعه‌ای از فضاهای معماری به صورت دست‌کند در بستری از سنگ‌های موسوم به شیست وجود دارد.
به گزارش ايسنا، فرهاد نظری این مجموعه را شامل فضاهای متعددی دانست که با راهرو به هم مرتبط هستند و افزود: ابعاد فضاها و اتاق‌های این مجموعه متفاوت است و احتمالاً کاربرد متفاوتی داشته‌اند. در بدنه اکثر آنها سکوهای سنگی وجود دارد که شباهت زیادی به آخور احشام دارد. در بالا و مجاورت سکوها و بدنه نیز بیشتر فضاهای مجموعه، حلقه یا قلاب‌های تراشیده شده از سنگ بستر وجود دارد.
وي با اشاره به انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در پنج کارگاه در نقاط مختلف تپه ادامه داد: هر کارگاه متشکل از تعدادی اتاق است که همگی به هم ارتباط دارند. در بعضی قسمت‌ها تک اتاق‌هایی دیده می‌شود که یک ورودی داشته و مستقل هستند. فضاهای بزرگ‌تر ورودی‌های متعدد دارند که به احتمال زیاد به کاربرد آنها ارتباط دارد. ارتفاع تقریبی فضاها به صورت متغیر و به طور میانگین به اندازه قد یک انسان (حدود 180 سانتیمتر) است.
وی توضیح داد: در بدنه این اتاق‌ها حفره‌های جای «پیه سوز» متعدد دیده می‌شود. ورود به فضاها از طریق راه پله تراشیده شده در سنگ بستر امکان پذیر است. در کاوش‌های انجام شده به منظور بازگشایی ورودی‌ها آثار معماری منظمی شناسایی شد که حاکی از وجود یک دوره استقرار در سطح تپه بود که خوشبختانه در کاوش‌های اخیر بخش‌هایی از این معماری که به صورت سنگ‌چین اجرا شده است به دست آمد. در بررسی و کاوش‌های مجموعه می‌توان گفت كه این مجموعه در دوره تاریخی بخصوص دوره اشکانی شکل گرفته و در دوره‌های بعد خصوصاً دوران اسلامی مورد استفاده واقع شده است.
به گفته نظری این محوطه تاریخی باقی مانده از دوره اشکانی و دوران اسلامی، 12 آذرماه به شماره 31143 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
مهمترين دست‌كندهاي باستاني ايران در همدان
وجود مهمترين دست‌كندهاي باستاني ايران در همدان آن را به خاستگاه اين فن در كشور تبديل كرده و حايز اهميت‌ترين آن در ارزانفود نيز حالا كه وارد ليست آثار ملي شده است در انتظار جهاني شدن است.
حفاری‌های معدنی گرچه دامان منطقه شرقی کوهستان الوند در جوار روستای ارزانفود را برای یافتن سیلیس فراتر از ذهن‌ها خراش داده، اما در اتفاقی نادر این حفاری‌ها در سال 1389 موجب کشف یکی از جالب‌ترین اکتشافات تاریخ باستان‌شناسی ایران و جهان شده است تا جایی که مجموعه دست‌كند ارازنفود مهمترین کاندیدای ایران برای ثبت در میراث جهانی یونسکو است.
روستای ارزانفود بین کوهپایه‌های رشته کوه الوند محصور شده و به دلیل موقعیت خاص طبیعی، محیطی سرسبز و آرامش بخش همراه با چشمه‌سارها و جویبارهای فراوان را ترسیم کرده است که برای رسیدن به این روستا باید مسیر پرپیچ و خم و زیبای سداکباتان را پشت سرگذاشت و پس از طی حدود 25 کیلومتر به روستا رسید، این روستا از گذشته محل عبور کاروانیان به طرف همسایگان شرقی استان همدان بوده است.
دست‌كند ارزانفود و تاريخ
کف مجموعه سنگ‌چین شده و به گفته باستان‌شناسی حتی با برداشتن چندین لایه از آن، به آثاری از فضولات احشام دست نیافتند تا فرضیه استفاده از آن برای نگهداری حیوانات با این وسعت تا حدود زیادی رد شود.
وجود دریچه‌هایی شبیه پنجره مابین فضاها نشان از تدبیر برای عبور و مرور هوا دارد و حفر چاه در عمق شش متری زمین و قرار دادن محلی برای آبشخور سؤالات دیگری را در ذهن ایجاد می‌کند که کاربرد این مجموعه در این حد وسیع به چه منظوری بوده است؟
در تمامی اتاق‌ها سنگ‌های شیست به طور ماهرانه‌ای به صورت حلقه کنده شده است که فرضیه‌های مختلفی را برای کاربرد آن متصور شده‌اند.
آنچه از شواهد مشخص است از این مجموعه از 3 هزار سال قبل استفاده می‌شود و حتی کاربری آن تا دوران اسلامی و صفویه نیز ادامه داشته که این مدت زمان استفاده احتمال وجود اشیاگران قیمت فلزی را در آن کمرنگ می‌کند تا جایی که تنها آثار کشف شده در داخل شهر دست‌كند ارزانفود به پی سوزهای فلزی باز می‌گردد.
در محوطه بیرونی تپه نیز در آخرین فصل کاوش آثاری از پی‌های چندین اتاقک با پایه‌های قلوه سنگ یافت شده که در یکی از همین اتاق‌ها خمره‌های نگهداری مواد غذایی نیز یافت شده است که ثابت کننده اهمیت این تپه در این مکان و قرار گرفتن در محل عبور و مرور دارد.
از نظر سوق الجیشی نیز این تپه بر روی جاده عبوری قدیمی که همدان را به همسایه شرقی خود متصل می‌کرده تسلط کامل داشته است و بر روی روستای ارزانفود نیز دیدگاه مناسبی دارد.
سرپرست حفاری مجموعه دست‌كند ارزانفود گفت: در سال 1389 در پی فرو رفتن یکی از وسایل حفاران سنگ در این منطقه این مجموعه دست‌کند خودنمایی کرد.
علی خاکسار با اشاره به اینکه این مجموعه مابین سه تا شش متری زمین حفر شده و از دوره اشکانی تا ساسانی مورد استفاده قرار می‌گرفته، بیان كرد: با توجه به اینکه این مجموعه اولین سایت باستان‌شناسی ایران با چنین وضعیتی است، تجربه‌ای برای حفاری آن نداشتیم اما با این حال تجارب خوبی به دست آوردیم.
وی گفت: این مجموعه با ارزش‌ترین مکان تاریخی در کشور برای ثبت‌جهانی معرفی شده و تاکنون 80 اتاق در آن کشف شده است.
سرپرست حفاری مجموعه دست‌كند ارزانفود با تأکید بر اینکه هنوز به نتیجه مشخصی برای کاربرد این مکان نرسیده‌ایم، افزود: یک احتمال وجود دارد که از این مکان به عنوان زندان استفاده می‌شده و یا به احتمال فراوان یک معبد در دوران مهرپرستی در ایران باستان بوده است؛ زيرا معماری منسجمی دارد و در دور تا دور شهر نیز آب در جریان است.
وی با اشاره به اینکه وسعت این مجموعه 5 هکتار تخمین زده می‌شود و بخش زیادی همچنان زیر خاک است، اذعان داشت: شهرهای زیر زمینی به طور معمول در مجاورت یک تمدن بزرگ ساخته می شده‌اند اما تاکنون نتوانسته‌ایم تمدن قوی در حاشیه این منطقه بیابیم.
|
