|
پیامبر اکرم(ص) پس از 23 سال دعوت و مجاهدت و ابلاغ پیام الهی و پس از فراز و نشیب‌های فراوان در راه انجام رسالت بزرگ خویش، سرانجام در روز دوشنبه، 28 ماه صفر یازدهم هجرت پس از 14روز بیماری و کسالت، رحلت فرمودند و در حجرۀ مسکونی خویش در جوار مسجدی که تأسیس کرده بود، به خاک سپرده شدند.
شیوه‌های رفتاری و سبک زندگی پیامبر اعظم(ص) همواره به عنوان برگزیده الهی، درس زندگی برای بشریت به شمار رفته است از همین‌رو تأسی به سیره و سنت آن حضرت بر اساس آیه‌کریمه «ولکم فی رسول‌ا... اسوه حسنه» راهگشای مشکلات و مسائل مبتلا به جامعه مسلمانان بوده و جزو اصول حکومت‌داری، تربیت دینی، ارتباطات اجتماعی، فرهنگی و فعالیت‌های اقتصادی به شمار می‌رود.
شخصیت دادن به مردم اولویت اصلی
در فعالیت‌های تبلیغی پیامبر(ص)
حضرت محمد(ص) به واسطه داشتن صفت «رحمة للعالمین» بهترین و کامل‌ترین الگوی بشریت در تمام دوران‌هاست، به همین دلیل امروز با توجه به گسترش روزافزون تهاجم فرهنگی، پیاده کردن سیره عملی پیامبر(ص) و اخلاق و مهرورزی نبوی از ضرورت‌های جامعه است.
از همین‌رو خصوصیات بارز پیامبر(ص) که در عصر کنونی نیز بسیار مهم می‌نماید، احترام و مدارا با مردم است که آن حضرت علاوه بر شخصیت دادن به افراد، آنان را محترم می‌داشتند و با آنها با نیکی و محبت رفتار می‌کردند، به گونه‌ای که با گفتار و کردارشان، بهترین آداب زندگی را به آنان می‌آموختند و درشت‌خویی آنان را، با صبر و حوصله تمام تحمل کرده و در عین‌حال، بر ارائه آموزه‌های دینی بر مردم تلاش می‌کردند.
تبعیت از سیره اخلاقی پیامبر(ص) انسان را به سوی غایت کمال و سعادت الهی هدایت می‌کند و با وحدت مسلمانان و معرفی اسلام حقیقی می‌توان چهره واقعی تروریست‌های تکفیری و حامیان آنها را به مردم جهان شناساند.
در سيره پيامبر(ص) نقل شده تا آنجا كه ممکن بود سائل را رد نمي‌کرد، حتي روزي زني فرزند خود را نزد پيامبر فرستاد و گفت به حضرت بگو پيراهن خود را به ما لطف نمايد. فرزندش خدمت حضرت رسيد و تقاضاي پيراهن کرد. پيامبر رحمت هم پيراهن خود را به او داد. آيه نازل شد «ولا تبسطها کل البسط» هرچه داري در راه خدا انفاق مکن.
ایشان در حق اسرا و بردگان فوق‌العاده سفارش مي‌فرمود: حتي با زن اسير ازدواج کرد همين که شنيد زني را در جبهه اسير کرده‌اند و بعد از اسارت او را از کنار جنازه همسرش عبور داده‌اند تا دل آن زن را بسوزانند به شدت ناراحت شد و به اين عمل شديداً اعتراض کردند. هنگامي که سوار بر مركب بود اجازه نمي‌داد کسي همراه ایشان راه برود، بلکه او را سوار مي‌کرد. در غم و شادي همراه مردم بود، بنابراین به تشيیع جنازه آنها مي‌رفت و در دورترين نقطه شهر مدينه به عيادت مريض مي‌رفت.
به کدام سیره رحمت للعالمین در عصر حاضر نیازمندیم؟
حضرت علي(ع) می فرماید: «هرگاه کسي از برادران ديني را 3 روز نمي‌ديد سراغ او را مي‌گرفت و اگر در سفر بود برايش دعا مي‌کرد و اگر بيمار بود به عيادتش مي‌رفت.» همواره مي‌فرمود هرکه رحم نکند به او رحم نمي‌شود: «من لا يرحم وَلا يرحَم»
به پيامبر(ص) عرض کردند درباره مشرکان نفرين کن فرمود، نه من براي لعنت نيامدم، بلکه براي رحمت فرستاده شده‌ام. گاهي بعضي از ياران عرض مي‌کردند که به دشمنان نفرين کند، اما حضرت نه تنها نفرين نمي‌کرد، بلکه در حق آنها دعا مي‌کرد و مي‌فرمود خداوندا اين مردم را هدايت فرما. بنابراین فرمود «ارحموا من في‌الارض يرحمکم من في السما» به انسان‌هاي روي زمين رحم کنيد تا آنها که در آسمان هستند به شما رحم کنند.
خداوند متعال نيز به پيامبر اعظم(ص) فرمود: «فبما رحمه من ا... لنت لهم و لو کنت فظاً غليظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفرلهم» در پرتو رحمت خدا با خلق خدا نرم و مهربان شدي و اگر سخت‌دل بودي مردم از گرد تو متفرق مي‌شدند، پس چون امت بد کنند از آنان در گذر و از خدا بر آنها طلب آمرزش کن.
در چنین روزی که مسلمانان جهان از ابتدا تاکنون عزادار رحلت حضرت محمد(ص) بوده‌اند، بهشتیان برای قدوم مبارک گل‌ریزان کرده‌اند و حضور سرور بهشتیان را گرامی می‌دارند، شاید بزرگترین درس از رسول‌ا...، همین رحمت باشد؛ درسی که باید به هر مناسبتی از رسول‌ا... نزدیک شدیم، تکرار کنیم و فراموش نکنیم، جامعه اسلامی بیش از هر چیز نیاز به رحمت الهی دارد که این رحمت الهی در گروی رحم کردن و نرم‌خو بودن مومنین با یکدیگر است، بنابراین به رسم پیامبر ما گشوده‌دل و گشاده‌رو باشیم.
آثار پیروی از سنت و سبک زندگی رسول خدا(ص)
در بیان لزوم اطاعت از سنت پیامبر(ص) و سبک زندگی و روش ایشان به برخی از آثار این اطاعت اشاره شد، اما برای اینکه نقش تأثیرگذار این اطاعت به‌طور کامل روشن شود و انگیزه‌ای برای اطاعت مطلق و کامل از سنت و سیره آن حضرت(ص) در دل‌ها ایجاد شود، به آثار این پیروی و اطاعت پیروی از منظر قرآن می‌پردازیم. از نظر قرآن آثاری که این اطاعت دارد عبارتند از:
اصلاح و آشتی در زندگی اجتماعی
پیروی از سنّت پیامبر(ص) موجب اصلاح و آشتی در میان افراد جامعه است. این اصلاح هم نسبت به ارتباطات و معاشرت میان‌فردی و هم میان‌گروهی است. به این معنا که اگر 2 نفر اختلاف داشته باشند، با پیروی از سبک زندگی پیامبر(ص) صلح و صلاح و آشتی میان آنان برقرارمی‌شود و کدورت‌ها و نفرت‌ها از میان می‌رود. (انفال، آیه یک) در معاشرت میان اقشار مختلف و گروه‌ها و جناح‌های اجتماعی و قومی و مانند آنها نیز این روش و سبک زندگی می‌تواند تأثیرگذار باشد و موجبات آشتی مردمی و ملی را فراهم آورد، زیرا سبک زندگی پیامبر(ص) که برگرفته از قرآن است، همان سبک تسلیم در برابر خدا و پرهیز از هرگونه فسق و فجور و ظلم و جور است و به انسان یاد می‌دهد که نه تنها عادل باشند، بلکه نسبت به یکدیگر احسان در مراتب چهارگانه را مراعات کنند.
رحمت الهی
پیروی از سنّت پیامبر(ص)، موجب برخورداری از رحمت‌الهی می‌شود. این رحمت هم دنیوی و اخروی است و هم رحمانی و رحیمی. به این معنا که رحمت خاص الهی نیز نصیب کسانی است که از سنت آن حضرت(ص) پیروی می‌کنند و سبک زندگی خویش را بر مدار زندگی ایشان سامان می‌دهند. (آل‌عمران، آیات 31 و 132؛ توبه، آیه 71؛ نور، آیه 56؛ حجرات، آیه 14).
ایمنی از اختلاف و تفرقه
از نظر قرآن، ایمنی از اختلاف و تفرقه، در سایه پیروی از سنّت پیامبر(ص) به دست می‌آید (آل‌عمران، آیه 103)؛ زیرا یکی از معانی «حبل‌ا...» غیر از قرآن، خود آن حضرت(ع) و اهل بیت(ع) و نیز سنّت پیامبر(ص) در زندگی‌اش است.(المیزان، ج 3، ص 369) پس همان طوری که پیروی سنت آن حضرت (ص) موجب رفع اختلافات و تفرقه‌ها می‌شود و میان افراد صلاح و سازش و آشتی برقرار می‌شود؛ همچنین پیروی از آن حضرت(ص) موجب دفع اختلاف و تفرقه است؛ یعنی اجازه نمی‌دهد تا اختلاف و تفرقه‌ای میان فرد و گروهی ایجاد شود.
هدایت
آن حضرت(ع) هادی است و پیروی از ایشان موجب هدایت است. از این‌رو قرآن، پیروی از سنّت پیامبر(ص) را موجب هدایت انسان‌ها دانسته است(نور، آیه 54). همچنین از آیه 158 سوره اعراف، همین معنا به دست می‌آید؛ زیرا جمله«اتّبعوه» دلیل بر این است که اقتدا به رسول‌ا... در هر فعلی واجب است، مگر آن مواردی که با دلیل خاصّ، ویژه عمل خود آن حضرت باشد. (التّفسیر الکبیر، ج 5، جزء 15، ص 386) از نظر قرآن، هدایت به صراط مستقیم، تنها در پرتو پیروی از سنّت پیامبر و قرآن است.(نساء، آیه 69)
رهایی از حسرت
کسی که تحت ولایت خدا و رسول‌ا...(ص) باشد اهل بهشت است و هرگز دچار ندامت و حسرت نمی‌شود، در حالی که رویگردانی افراد ستمگر و گناهکار از سنّت و راه پیامبر(ص)، موجب حسرت آنان در قیامت خواهد شد.(فرقان، آیه 27)
آنچه بیان شد گوشه‌ای از آثار پیروی از سنت و سیره پیامبر(ص) براساس آیات قرآن است و به‌طور قطع آثار دیگری در این‌باره قابل ذکر است که به علت ضیق مکان به همین مقدار بسنده می‌شود.
آزادگی اندیشه و آزاداندیشی
در سیره سیاسی و اجتماعی امام رضا(ع)
آخرین روز ماه صفر یادآور غم جانسوز شهادت امام هشتم ما شیعیان علی بن موسی الرضا(ع) است امامی که بررسی وقایع مختلف زندگی ایشان، معرٌف وسعت زاویه دید حضرت و چندبعدی بودن شخصیت ایشان به عنوان یک الگو و شاخص در جامعه آرمانی انسانی است و از این جهت است که دوره زندگی ایشان از زوایای مختلف علمی، سیاسی، اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی قابل پرداختن است.
هجرت آن حضرت از مدینه به خراسان و حضور ایشان در ایران، تدبیری الهی است تا مردم این سرزمین از برکت‌ها و نعمت‌های فراوان آن وجود مقدس در طول سال‌ها بهره‌مند شوند. در واقع امام رضا(ع) عامل گسترش تشیع در جوامع اسلامی هستند. به این علت که وقتی تاریخ اسلام را مرور می‌کنیم، مشاهده می‌شود که حضرت امیرالمؤمنین امام علی(ع) ۲۵سال خانه‌نشین شدند و عمده دوران حکومت کوتاه‌مدت آن امام بزرگوار هم به جنگ با دشمنان اسلام طی شد.
دوران امام حسن مجتبی(ع) نیز دوران غربت بود و در دستگاه ظالم و سرشار از بغض و مکر اموی، عامه مردم درگیر دنیازدگی و دوری از حقانیت جایگاه امام(ع) می‌شوند.
زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز دورانی بود که مکتب شیعه از بُعد علمی ارتقا پیدا کرد، مباحث علمی موجب جذابیت شد و تعداد زیادی از مردم به مذهب برحق شیعه پیوستند و شیعیان سابق نیز در مسیر خود مستحکم‌تر فعالیت کردند.
در این میان اتفاق مبارکی در دوران امام‌رضا(ع) روی داد. برخلاف آنکه گفته می‌شود صفویه عامل تشیع در میان مردم ایران است، باید گفت، ورود امام علی بن موسی‌الرضا(ع) به سرزمین ایران موجب ایجاد و گسترش تشیع در ایران است. چنانکه نتیجه این ورود مبارک، مناظرات علمی و بحث‌های منطقی با دانشمندانی از ادیان و فرقه‌های گوناگون و حتی خلیفه آن زمان بوده است.
اگر آن حضرت به ایران نمی‌آمدند، گمان می‌رود که شیعه به این قدرت در ایران شکل نمی‌گرفت. تفکرات منفی درباره اسلام با برکت حضور امام رضا(ع) و امام‌زادگان(ع) در ایران از بین رفت.
انتقال خلافت از مرکز خراسان به عراق نیز طرحی بود که از سوی امام رضا(ع) پیشنهاد شد و به این‌صورت در عراق، بحث‌های علمی در فضای بازتری انجام می‌شد که به تبع آن، حضور مردم و بهره‌مندی آنها از معارف شیعی بیشتر می‌شد. در مجموع امام‌رضا(ع) سیاستمدار اخلاق‌مداری است که با سیاستی که ضمیمه به اخلاق کردند، موجب گسترش تشیع شدند.
یکی از مهمترین دستاوردهای دوران امام‌رضا(ع)، تبیین و تثبیت وابستگی بدون گسسته دین و سیاست است که علی‌رغم تلاش‌های فراوان دولت عباسی و با تلاش‌های امام(ع) و راه‌اندازی جلسات مناظره و روشنگری، به عنوان یک میراث در جامعه اسلامی ماندگار شد و نسل به نسل منتقل گشت.
الگوسازی رفتاری با مناظرات علمی و آموزش شیوه گفت‌وگو و چگونگی ارتباط با مردم، میراث دیگری است که امروزه زمینه‌ساز کرسی‌های آزاداندیشی و محور اصلی شعار آزادی بیان و بسیاری از اصول منشور حقوق بشر اسلامی است که از دوران امام‌رضا(ع)به یادگار مانده است.
|
