برنامه‌ريزي و تدوين راهکارهاي اساسي، به منظور افزايش اشتغال در مناطق روستايي از مهمترين موضوعاتي است که بايد به آن پرداخته شود تا در نتيجه اشتغال، توليد و درآمد افزايش و دستيابي به توسعه انساني مهيا شود. بنابراين قبل از هرگونه اقدامي، شناسايي و بررسي مشاغل روستايی (زراعي و غيرزراعي) موجود و برنامه‌ریزی شغلی برای جوانان تحصیلکرده روستایی باید در اولويت کاري قرار بگيرد تا مهاجرت‌های بی‌رویه روستاییان به شهرها متوقف شود.
در همین رابطه با رضا موحدی عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا و کارشناس ترویج و آموزش کشاورزی گفت‌وگو کرده‌ایم.
اغلب جوانان روستايي پس از فارغ‌التحصيل شدن از دانشگاه به روستاي خود برنمي‌گردند؛ چون فضاي كسب‌وكار در روستاها براي تحصيلكرده‌ها مناسب نیست. چطور مي‌توان برنامه‌ريزي كرد كه آنها به روستاي خود برگردند و به روستای خود خدمت كنند؟
در روستاها زمينه‌هاي مشاركت براي اين جوانان وجود دارد. اما دستگاه‌هايي مانند تعاون، كار و رفاه اجتماعي، جهادكشاورزي، آموزش‌وپرورش و وزارت بهداشت که با توسعه روستاها مرتبط هستند و به نيروهايي در روستاها نياز دارند باید برنامه‌ریزی کنند که از تحصيلكرده‌هاي همان روستاها براي اين دستگاه‌ها جذب کنند. در این صورت نیروها بازدهي خوبي خواهند داشت؛ زيرا آنها به روستاي خود و توسعه آن اهميت بيشتري مي‌دهند و با دلسوزي بيشتري براي روستاي خود كار مي‌كنند. اگر آموزش‌وپرورش معلم‌ها از خود روستاييان جذب کند، دهياري‌ها هم از تحصيلكرده‌های روستای خود براي اهداف شان استفاده كنند و جهادكشاورزي نیز از این تحصیلکرده‌ها، مخصوصاً دختران تحصيلكرده براي ترويج كشاورزي به كار بگيرند، آنها هم به شهرها مهاجرت نمي‌كنند و در روستای خود می‌مانند و خدمت می‌کنند. مهاجرت جوانان به روستاها آسيب جدي به جامعه وارد مي‌كند و در نهايت روستاها خلوت و يا خالي از سكنه مي‌شوند.
براي اين اقدامات هم ابتدا بايد جوانان روستايي تحصيلكرده را شناسنامه‌دار كرد تا تعداد آنها و نوع توانمندي‌شان مشخص شود و در صورت نياز به راحتي آنها را به كار بگیرند.
به خاطر مدرنيته شدن تغييراتي در مشاغل روستاييان ايجاد شده است به طوری که آنها به دامداري تمايل كمتري دارند و در حال حاضر اغلب آنها به كشاورزي روي آورده‌اند. اين موضوع را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
كشاورزي ريسك كمتري دارد و درآمد آن ساده‌تر به دست مي‌آيد. اما دامداري، هم دانش تخصصي‌تري مي‌خواهد و هم تلفات بيشتري دارد. دليل ديگرش هم اين است كه دامداري سرمايه بيشتري مي‌خواهد. دلیل سوم این است که زمين شرايطي دارد كه به راحتي مي‌توان آن را تغيير كاربري داد اما اگر دامداري را بخواهيم تغيير كاربري بدهيم، به لحاظ قانوني و هزينه‌هاي بالا برای مالکش مشكلاتي ايجاد مي‌شود.
آيا مشاغل خانگي مي‌توانند مانع مهاجرت‌هاي فصلي شوند؟
بله، مشاغل خانگي به عنوان اهرم توسعه براي جلوگيري از مهاجرت روستاييان به شهرها اهميت بالايي دارند. مسلماً درآمدزايي با مهاجرت ارتباط مستقيم دارد و مهمترين سازمان‌ها براي فرهنگسازي، صداوسيما و جهادكشاورزي هستند كه نگذارند فرهنگ سنتي و قديمي به فراموشي سپرده شوند. آنها بايد مشاغل را بيشتر معرفي كنند و دانش و آگاهي روستاييان را بالا ببرند.
روستاييان كم‌كم از مشاغل سنتي فاصله گرفته‌اند. علت آن چيست؟
مشاغل خانگي به عنوان راهكار مهم در پيشبرد مسائل روستايي به حساب مي‌آيد؛ چون به لحاظ ماهيت و فضا به‌گونه‌اي است كه مشاغل خانگي را در روستاها بهتر، بيشتر و راحت‌تر از شهرها مي‌توانيم داشته باشيم. روستاييان از نظر ارتباطات، نحوه زندگي و كسب‌وكار راحت‌ترند اما در شهرها اينطور نيست. آنها اگر بخواهند به عنوان مثال ترشي يا خيارشور درست كنند به خاطر نزديكي به مزارع و محصولات دردسر كمتري نسبت به شهري‌ها دارند. اما به فروش رساندن محصولات آنها که اهميت زيادي دارد یکی از چالش‌های بزرگ آنها به حساب می‌آید. روستاييان به صورت انفرادي نمي‌توانند براي محصولات خود بازاریابی کنند، اما اگر فعاليتي ايجاد شود كه به نفع خودشان باشد و خودشان را در اين امر دخيل كنيم، حتماً مشاركت مي‌كنند. یعنی راهکار اصلي آن تعاون است و براي اين موضوع دولت نقش مهمي دارد.
نكته آخر هم اين است كه بانك‌هاي كشاورزي و توسعه تعاون بايد شرايط تسهيلات براي مشاغل خانگي را تسهیل كنند و در سود، مدت بازپرداخت و ضمانت‌‌ها بازنگري كنند تا روستاييان بتوانند از اين تسهيلات استفاده كنند و به راحتی به مشاغل خانگی بپردازند.
با توجه به پيش‌بيني خشكسالي در آينده سرنوشت اقتصاد روستا چه مي‌شود؟
اگر مديريت آب را به همين شيوه ادامه دهيم، در آينده اقتصاد روستاها بهم مي‌ريزد اما اگر برنامه‌ريزي دقيقي صورت بگيرد، تأثير خشکسالی كمتر خواهد بود.
براي اينكه خشكسالي به طور كامل اقتصاد روستاها را تحت شعاع قرار ندهد، بايد 1- از روش‌هاي زراعي سازگار با تنش‌هاي خشكسالي استفاده شود. 2- از اتلاف آب جلوگيري شود و از روش‌هايي كه آب را كمتر هدر مي‌دهد براي آبياري استفاده كرد. 3- در اين حوزه بايد نيروي انساني تربيت كنيم كه مرج جلوگيري از خشكسالي باشند و به صورت جدي با اين موضوع مقابله كنند. 4- دانش و آگاهي كشاورزان را بالا ببريم تا به مديريت منابع آب كمك كنند. اما ابتدا بايد مطالعه شود از كجا به كجا بايد برسيم و دسته‌بندي‌ها كاملاً علمي باشند.
