|
مذاکرات اتمی وین در ماه‌های اخیر، روز‌های پرنوسانی را پشت سر گذاشته است.
پس از ارائه بسته پیشنهادی اروپا برای حصول توافق با محوریت احیای برجام و واکنش و پاسخ ایران و آمریکا به این بسته پیشنهادی، تا حد زیادی امیدواری‌ها نسبت به در دسترس بودن یک توافق اوج گرفتند و حتی برخی منابع از قریب الوقوع بودن این مسأله خبر می‌دادند.
با این حال با گذشت زمان این نکته آشکار شد که هنوز برخی اختلافات در چهارچوب معادله دستیابی به توافق در رابطه با احیای برجام، همچنان باقی هستند. در این راستا، ایران از انعطاف پذیری خود در روند مذاکرات و عدم انعطاف واشنگتن در این رابطه خبر می‌دهد و معتقد است دولت آمریکا زیاده خواهی قابل توجهی را در چهارچوب مذاکرات در دستورکار دارد.
به نظر می‌رسد که ۴ دلیل محوری را می‌توان به مثابه اصلی‌ترین دلایل قفل شدنِ روند مذاکرات اتمی وین در شرایط کنونی (با محوریت نوعِ کنشگری‌های آمریکا و متحدان آن) مورد توجه قرار داد.
کنشگری هدفمند آمریکا در مذاکرات اتمی با ایران
دولت بایدن از همان نخستین روز‌های روی کارآمدن تا به امروز، بار‌ها از اراده جدی خود برای دستیابی به یک توافق با ایران و احیای برجام خبر داده اند. با این حال، رویه‌های میدانی این دولت نشان می‌دهد که اساساً آمریکا دستورکار‌های دیگری را دنبال می‌کند و سناریویی خاص را در سر دارد.
بایدن بر ضرورت اتخاذ یک راهکار هوشمندانه برای مقابله با پیشرفت‌های اتمی ایران اشاره کرده و از سویی به رویه‌های ترامپ در رابطه با ایران که در عمل، خود آمریکا و نه ایران را در عرصه بین‌المللی منزوی کردند، طعنه می‌زند و از سوی دیگر بر یک کلیدواژه در تقابل بر ایران تأکید می‌ورزد: "اجماع سازی بین المللی علیه ایران".
به نظر می‌رسد که دولت بایدن به دنبال تشدید تنش‌ها در قالب معادله اتمی ایران بین تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی است و سعی دارد از این طریق، موقعیت کنشگری عیان خود در رابطه با مسأله هسته‌ای ایران را، به نوعی کنشگری در سایه در تغییر دهد.
لذا دولت بایدن دستیابی به یک توافق هسته‌ای با ایران را بر خلاف شعار‌های ظاهری خود، در راستای منافعش ارزیابی نمی‌کند و آن را به نوعی نقضِ رویکرد کلان خود در رابطه با ایران که همان اجماع‌سازی علیه این کشور است، می‌داند.
سنگ اندازی های رژیم صهیونیستی
رژیم صهیونیستی در برهه‌های زمانی که حصول توافق در دسترس می‌شود، بر شدتِ رفت و آمد‌های خود به آمریکا و مانور‌های رسانه‌ای‌شان و تحت فشار قرار دادن طرف‌های غربی نیز به نحو قابل توجهی می‌افزایند. در این چهارچوب، نیازِ دولت بایدن مخصوصا به جلب حمایت جریان‌های متنفذ تحت کنترل رژیم اسرائیل در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره آمریکا هم مزید بر علت شده و موجب شده تا دولت بایدن نتواند نسبت به مواضع صهیونیستها در روند مذاکرات اتمی با ایران بی اعتنا باشد. زیرا این مسأله بدون تردید خسارت‌های قابل ملاحظه‌ای را برای او و حزب دموکرات به بار خواهد آورد.
در این چهارچوب، تجربه تاریخی نشان داده که رژیم صهیونیستی هرگونه دستیابی توافق با ایران را به مثابه توافقی بد ارزیابی می‌کند و به هر نحو ممکن به دنبال نابودسازی اندک توافقات حاصله نیز است.
واشنگتن و زیاده خواهی ای فراتر از برجام 2015
یکی دیگر از موانع این است که اساساً دولت آمریکا به دنبال احیایِ نسخه سال ۲۰۱۵ از توافق برجام نیست. در واقع، این دولت از همان ابتدای حضور خود در قدرت نیز به صراحت اعلام کرده که به دنبال دستیابی به توافقی ورای نسخه اولیه برجام است و می‌خواهد مسائلی نظیر توان موشکی و پهپادی و قدرت منطقه‌ای ایران نیز در قالب توافق جدید گنجانده شود.
در این چهارچوب، در سطحی کلان و راهبردی، اساساً ایران و آمریکا دو تفاوت نظر فاحش دارند و همین موضوع بر روند مذاکرات و قفل شدن هایِ گاه و بیگاه آن تاثیر مستقیم می‌گذارد. درست به همین دلیل است که آمریکایی‌ها با برجسته سازی چالش‌هایی نظیر عدم امکانِ خارج سازی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تررویستی آمریکا، وجود موانع متعدد در کنگره آمریکا برای تصویب توافق جدید و البته به تازگی، ضرورت حل و فصل مسائل پادمانی میان ایران و آژانس، سعی دارند به ایران این سیگنال را برسانند که بازگشت به نسخه اولیه برجام به هیچ وجه کار ساده‌ای نیست.
چالش سیاست داخلی آمریکا
باید پذیرفت که دولت بایدن در شرایط کنونی جدای از طرح‌‌های کلان و مخفی خود علیه ایران، از فضای مانور چندانی نیز در رابطه با معادله برجام مخصوصاً با توجه به عملکرد ضعیف خود در عرصه سیاست داخلی و خارجی آمریکا برخوردار نیست.
در شرایط کنونی، بسیاری از جمهوری خواهان تصویرِ دولتی ضعیف را از دولت بایدن در عرصه داخلی و بین المللی آمریکا تصویرسازی کرده و مورد تأکید قرار می‌دهند و اگر بنا باشد دولت بایدن با ایران، در شرایط کنونی به توافقی دست یابد، به احتمال فراوان شدت حملات علیه این دولت چند برابر نیز خواهد شد. شاید به همین دلیل باشد که اکنون این نکته مطرح می‌شود که فعلاً تا زمان برگزاری انتخابات میاندوره‌ای کنگره آمریکا، مذاکرات اتمی وین متوقف خواهد شد.
دولت بایدن نیز ثابت کرده که حاضر به گنجاندنِ بندی در قالب توافق جدید با ایران که هرگونه خروج دولت‌های آتی آمریکا از توافق جدید با ایران را سخت و پُرهزینه کند، نیست. مسأله‌ای که عملاً توافق احتمالی با ایران را به یک توافقِ بی پشتوانه تبدیل می‌کند.
|
