|
طبق گفته برخی از مقامات طرفین مذاکره‌کننده برای احیای برجام در وین، فردا-پس‌فردا (آخر هفته) طرفین مذاکره‌کننده، پس از مشورت با دولت‌های متبوعشان به وین بازمی‌گردند.
در رابطه با نتیجه مذاکرات دوره هفتم می‌توان گفت که کشور‌های غربی نسبت به 2 طرح پیشنهادی مقامات مذاکره‌کننده ایرانی ابراز نارضایتی کرده و بر این ادعا هستند که تیم ایرانی پیش‌نویس و توافقات به دست آمده در 6 دوره مذاکرات قبلی(تیم مذاکره‌کننده ایرانی در دولت دوازدهم) را نادیده گرفته و این کشور‌ها تمایلی به مذاکره بر سر مسائل مطرح شده در دوره‌های قبلی را ندارند. علاوه بر این مقامات کشور‌های غربی بر این ادعا هستند که پیشنهاد‌های ایران برای لغو تحریم‌ها فراتر از برجام است، حال که تعهدات فراتر از برجام را نمی‌پذیرد.
مذاکرات دوره هفتم، موفقیت‌آمیز یا غیر موفقیت‌آمیز؟
گفتنی است که در این میان برخی نسبت به عملکرد دولت جدید ایران در مذاکرات دوره هفتم و اظهارنظر مقامات سایر طرفین برجام، در رابطه با نتیجه این مذاکرات ابراز ناامیدی می‌کنند.
علی باقری‌کنی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در وین، تصریح کرده بود که در پیشنهاد‌های ارائه شده از سوی ایران، پیش‌نویس و توافقات 6 دوره گذشته مدنظر قرار گرفته است.
اما به اعتقاد برخی از کارشناسان داخلی، نسبت به موضع‌گیری‌های دولت سیزدهم و جریان سیاسی این دولت نسبت به برجام، احتمالاً پیشنهاد‌های تیم ایرانی دولت فعلی-به نسبت تفاوت دیدگاه آنها با دولت قبل بر سر برجام- با پیش‌نویس مذاکرات دوره‌های قبل متغایر است.
گفتنی است این افراد، اظهارات باقری که خود جزئی از تیم مذاکره‌کننده ایران در دولت احمدی‌نژاد بود را، با سعید جلیلی، رئیس این تیم مقایسه می‌کنند. در آن دوره اظهاراتی که جلیلی در رابطه با نتیجه مذاکرات اعلام می‌کرد، با اتفاق‌های بعدی همخوانی نداشت. به‌طور مثال ایشان از موافقیت در مذاکرات صحبت می‌کردند، اما چندی بعد قطعنامه‌هایی بر علیه کشورمان وضع می‌شود.
به‌طور مثال در دولت احمدی‌نژاد در حالی که پیش‌نویس قطعنامه 1747 تصویب شده بود، برخی تأکید و اصرار داشتند که اصل قطعنامه با وتو چین و روسیه تصویب نمی‌شود! که البته شد.
یا در مثالی دیگر برخی از این افراد بر این ادعا بودند که ایران ذیل بند 41 فصل 7 منشور ملل‌متحده بوده و نه کلیات آن. فارغ از این که آیا این مسأله صحت داشته یا خیر، این افراد بر این ادعا بودند که روسیه و چین هیچ‌گاه اجازه نمی‌دادند که ایران ذیل فصل 42 (بند 42 به اقدام نظامی علیه یک کشور می‌تواند منجر شود) قرار گیرد و از این‌رو سایه جنگ بر سر کشور نبود. این ادعا در حالی مطرح می‌شد که روسیه و چین در دهه 80 شمسی هیچ‌گاه حتی به قطعنامه‌ها علیه ایران رأی ممتنع هم ندادند و به همه آنها حتی قطعنامه 1929 که بندی خطرناک را در خود داشت، رأی مثبت دادند.
از این‌رو برخی علاوه بر پیشینه مخالفت باقری با برجام، اظهارات وی در رابطه با موفقیت‌آمیز بودن روند مذاکرات را به اظهارات گذشته جلیلی در دولت احمدی‌نژاد تمثیل می‌کنند.
درخواست حداکثری، اصول مذاکرات دوره اول یا از دست دادن میل طرف مقابل
در دیپلماسی این اصل وجود دارد که همواره در دوره اول مذاکرات مواضع بسیار انعطاف‌ناپذیر و مطالبات هم برای نشان دادن جدیت طرفین عمدتاً حداکثری است، تا تعدیل تدریجی مواضع حداکثری و رسیدن به یک حدوسط پیش‌شرطی برای توفیق نهایی شود.
با این‌حال نسبت به برخی مواضع در مخالفت با برجام از سوی جریان نزدیک به دولت فعلی، برخی بر کارشناسان نزدیک به دولت قبل و جریان اصلاحات بر این باورند که مواضع حداکثری تیم ایران بیش از چیزی است که طرف مقابل به مذاکره بر سر آن رضایت دهد.
کورش احمدی، دپیلمات سابق کشورمان در این رابطه می‌گوید: «در مواضع حداکثری هم باید حد و حدودی رعایت شود تا مدیریت واکنش طرف مقابل از دست نرود.»
تا چه زمانی امکان ادامه مذاکرات وجود دارد؟
در ابتدای روی کار آمدن دولت جوبایدن در ایالات متحده و تأکید وی بر بازگشت آمریکا به برجام، مقامات ایرانی بر تسریع احیای برجام تأکید داشتند. با این‌حال روند مذاکرات نسبت به پیش‌بینی‌های تحلیلگران بیشتر به طول انجامید و پس از تغییر دولت در ایران و وقفه چند ماه، دولت سیزدهم با مواضعی متفاوت به مذاکرات وین بازگشته است.
می‌توان گفت که هم ایران به تسریع لغو تحریم‌ها تأکید دارد و هم کشور‌ها طرف برجام و ایالات متحده به بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود تأکید دارند. با این‌حال حتی با در نظر گرفتن 6 دوره مذاکرات قبلی، موضوعات مهمی در مذاکرات باقی مانده که مورد اختلاف طرفین به شمار می‌آید و این مسأله زمان مذاکرات را افزایش خواهد داد.
البته در این میان برخی بر این باورند که به لحاظ زمانی ایران با اضطرار مواجه نیست، چراکه اساساً آمریکا ابزاری برای فشار بر ایران ندارد. اما برخی بر این ادعا هستند که برخی عوامل موجب شده که طولانی شدن مذاکرات، حصول نتیجه را برای همه طرفین مذاکرات، تحت‌تأثیر منفی قرار می‌دهد.
از یک‌سو برخی مقامات غربی بر این ادعا هستند که زمان گریز هسته‌ای ایران (زمان دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای به زعم برخی کشور‌های غربی و رژیم صهیونیستی) کاهش یافته و به کمتر از یک ماه رسیده و درصورت طولانی شدن مذاکرات و گریز هسته‌ای ایران، مذاکرات برجام عملاً بی‌فایده خواهد شد.
از سوی دیگر با نزدیک شدن به انتخابات کنگره در ایالات متحده، درگیری‌های سیاسی-حزبی در این کشور شدت خواهد گرفت و دفاع بایدن از مذاکرات در برابر جمهوری‌خواهان بسیار سخت خواهد شد. چراکه امکان مانور‌های تبلیغاتی علیه ایران در آن مقطع فراهم خواهد شد.
البته همه مدت زمان مذاکرات وین در ابتدا به تمایل هر 2 طرف برای ادامه مذاکرات بستگی دارد که البته برخی از تحلیلگران حتی به ادامه‌دار بودن مذاکرات هم خوش‌بین نیستند.
آیا دولت سیزدهم در مذاکرات پلن B دارد؟
گفتنی است که مذاکرات برای لغو تحریم‌ها علیه کشورمان از دولت احمدی‌نژاد آغاز شد، اما در دولت روحانی با توافقی به اسم «برجام» به نتیجه رسید. همواره در طول این سال‌ها جریان اصولگرا منتقد برجام و عملکرد دولت روحانی در مذاکرات بوده است.
این میزان از نارضایتی حتی به حدی است که برخی از مقامات دولت سیزدهم در وزارت امورخارجه از بردن نام برجام امتناع می‌کنند.
همچنان شاهد این مسأله هستیم که برخی از افراد نزدیک به جریان دولت، خواستار امتیاز ندادن به طرف مقابل و درکل مخالف ادامه مذاکرات برای احیای برجام هستند.
نسبت به اظهارات دولتمردان، از زمان آغاز به کار دولت جدید تاکنون، شرایط فروش نفت بهتر شده و برخی از اقدامات دولت همچون تهاتر فرایند‌های نفتی با کشور‌های همسایه، شرایط اقتصادی کشور را بهبود بخشیده است. البته این افراد در واکنش به افزایش قیمت ارز، این مسأله را سیاسی و غیر اقتصادی می‌دانند.
با این‌حال باید گفت که ایران در شرایط کنونی به علت موضع بالای حقوقی می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند و هم برنامه‌های هسته‌ای را بدون افتادن در چاه امنیتی شدن ادامه دهد.
این مسائل از این‌رو است که ایران در شرایط فعلی تحت‌تأثیر تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا قرار دارد، اما درصورت شکست مذاکرات وین، اجماع بین‌المللی علیه ایران فعالیت هسته‌ای کشورمان به وجود خواهد آمد و احتمال بازگشت تحریم‌های شورای امنیت زیاد است.
با این‌حال نسبت به اظهارات دولتمردان و افراد نزدیک به جریان دولت، می‌توان گفت که دولت سیزدهم پلن B داشته، اما کیفیت این نقشه برای جایگزینی، گرفتن نتیجه مثبت از مذاکرات وین، مورد تردید است. البته باید گفت که به‌طور قطع توافق موقت به عنوان پلن B دولت سیزدهم به حساب نخواهد آمد. حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان درباره مذاکرات وین تصریح کرده است که «ما توافق موقت را یک توافق خوب برای کشور نمی‌دانیم، توافق باید جامع باشد چنانکه ایران و مردم ایران به‌صورت ملموس از مزایای اقتصادی برجام و رفع تحریم‌ها برخوردار باشند.»
البته روز گذشته میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در واکنش به این اظهارات در پیامی توئیتری نوشت: البته منافاتی میان توافقی موقت و توافقی جامع وجود ندارد. اما این حق مسلم ایران است که مواضعش را تشریح کند.
|
