|
رئیس‌جمهور آمریکا پس از آنکه نتوانست از سد شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران عبور کند، قصد دارد یک بار دیگر شورای امنیت را به مبارزه بطلبد و این بار با تفسیری دونالد ترامپی از قطعنامه 2231، می‌خواهد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند.
آنچه در شورای امنیت به‌زودی شاهد خواهیم بود، نبرد تفاسیر حقوقی و سیاسی بین‌المللی میان کشورهای طرفدار حفظ برجام و مخالفان آن به‌ویژه آمریکا است اما بیش از آن نمایش قدرت و اراده سیاسی قدرت‌های بزرگ مقابل یکدیگر است. این نمایش، صحنه‌ای است برای زورآزمایی قدرت‌هایی که داعیه سردمداری جهان را در آینده دارند.
تلاش‌های دولت ترامپ
برای نابودی برجام
تا زمانی که تحریم‌های یکجانبه و فشار حداکثری آمریکا در سطوح سیاسی، اقتصادی و امنیتی علیه ایران در صدر اخبار بود و ترامپ با آن شوی تبلیغاتی و سیاسی‌اش را پیش می‌برد، مسأله حل بود و راه‌های انحرافی برای تهدید و فشار به ایران به شکل افراطی دنبال نمی‌شد، اما همین که «کفگیر ته دیگ خورد» و از سویی فشارها برای نتیجه موردنظر ترامپ کارساز نشد، او به سراغ حاشیه، اذیت کردن و ایجاد هزینه برای ایران، اعضای باقی مانده در برجام و جامعه بین‌الملل حرکت کرد.
به گزارش منتشرشده از ایسنا، ترور یکی از بلند پایه‌ترین فرماندهان نظامی در خاک کشوری دیگر، تهدید و ارعاب در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آبراه‌های بین‌المللی ترانزیت کالا و نفت و ایران‌هراسی و یا کشاندن موضوع ایران به دادگاه‌های بین‌المللی درحالی‌که شکست او از پیش قابل پیش‌بینی بود و در گام آخر تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت که طبق برجام و قطعنامه 2231 در مهرماه سالجاری و در سال پنجم اجرای برجام پس از حدود 13 سال لغو می‌شود از جمله اقدامات قابل توجهی بود که دونالد ترامپ و دستگاه سیاست خارجی‌اش در 3 سال گذشته برای از بین بردن برجام انجام داده است.
این درحالی است که طبق گزارش منتشرشده از مشرق، رضا نوروزپور مدیرعامل خبرگزاری ایرنا در توییتی در رابطه با سورپرایز اکتبر ترامپ نوشته بود که پاتریک تروس، سفیر اسبق آمریکا در قطر نوشته است که ترامپ برای رأی آوردن مجدد به ایران حمله می‌کند و انتخاب آبرامز به همین دلیل است. او می‌گوید پمپئو و آبرامز او را متقاعد کرده‌اند آمریکایی‌ها هرگز رئیس جمهورِ زمان جنگ را از کاخ سفید بیرون نمی‌کنند.
«مکانیسم ماشه» چالش پیش روی شورای امنیت
دونالد ترامپ برای 2 بار پیش‌نویس قطعنامه‌ای را با هدف تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به شورای امنیت ارائه کرد؛ بار نخست با وتوی چین و روسیه رد شد، بار دوم مفتضحانه‌تر از پیش علاوه بر رأی مخالف پکن و مسکو، 11 عضو شورای امنیت که در میان آنها انگلیس، فرانسه و آلمان نیز حاضر بودند به این پیش‌نویس رأی ممتنع دادند. پس از این شکست و با وجود اینکه ترامپ به وضوح خود در اقدام علیه برجام و ایران در «تنها»ترین وضعیت در جامعه بین‌الملل است همچنان بر تلاش‌های کور خود اصرار دارد.
در ادامه اقدامات دستگاه سیاست خارجی آمریکا، ترامپ قصد دارد هفته آینده «اسنپ بک» یا مکانیسم ماشه را به بهانه نقض فاحش برجام و قطعنامه 2231 با این استدلال که ایران به تعهدات خود طبق برجام عمل نمی‌کند و به پرتاب ماهواره نظامی اقدام کرده است، فعال کند. مکانیسم ماشه اشاره به بازگشت خودکار تحریم‌ها دارد که باید توسط یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در توافق هسته‌ای فعال شود.
به‌لحاظ تئوریک تلاش آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه شاید امکان‌پذیر است اما قطعا با مخالفت جدی چین و روسیه و حتی کشورهای اروپایی و دیگر اعضای شورای امنیت مواجه خواهد شد؛ زیرا از نظر اروپایی‌ها و چین و روسیه، آمریکا در پی «کشتن» برجام است و آنها نمی‌خواهند اجازه دهند این اتفاق روی دهد. ادامه روند کنونی آمریکا می‌تواند به درگیری بیشتر چین و روسیه با این کشور بینجامد و در نهایت آمریکا در هدفی که دنبال می‌کند موفق نخواهد شد.
برجام و قطعنامه 2231 در ارائه راهکار برای برون‌رفت از شرایط فعلی ساکت هستند. هر چند که خروج آمریکا از برجام مسجل است اما خروج آن از قطعنامه صراحت حقوقی در سطح بین‌المللی ندارد و آمریکا از این فضای خالی سعی دارد مداخله کند از سویی در تاریخ سازمان ملل چنین وضعیتی کمتر دیده شده است.
موانع سر راه دولت ایالات متحده
تاکنون تمامی اعضای باقی مانده در برجام به ادامه اجرای برجام تأکید کرده‌اند و این حمایت کم‌سابقه همه‌جانبه همچنان جریان دارد.
اتحادیه اروپا به‌صراحت گفته است با توجه به اینکه آمریکا به‌طور یکجانبه از برجام در سال 2018 خارج شد و در فعالیت‌های بعدی مربوط به برجام حضور نیافت، از این رو این کشور نمی‌تواند به‌عنوان کشور مشارکت‌کننده در برجام تلقی شود.
روسیه در این باره اعلام کرده است به اشتباه فکر می‌کند بندهای ۱۰ و ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به این کشور امکان می‌دهد به اسنپ بک برای احیای تحریم‌های شورای امنیت در مورد ایران متوسل شود. هر 2 بند به‌صراحت می‌گویند که این اقدام (استفاده از اسنپ بک) فقط با کمک مراحل پیش‌بینی شده در برجام ممکن است.
چین نیز در آخرین موضع‌گیری خود اعلام کرد که آمریکا تلاش دارد تا از طریق اعمال فشار برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران و تهدید به فعال‌سازی بازگرداندن سریع سازوکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) بیش از این برجام را تضعیف کند.
ایران پس از خروج آمریکا با سیاست صبر استراتژیک آرام‌آرام آغاز به کاهش تعهداتش ذیل برجام کرد و در نهایت در 5 گام به روند فعالیت‌های هسته‌ای خود پیش از برجام بازگشت اما این رفتار ایران با توجه به اجرا نشدن تعهدات اقتصادی و سیاسی کشورهای باقی مانده در برجام و با وجود انتقاداتی که اعضای برجام نسبت به ایران مطرح می‌کردند به فعال شدن مکانیسم ماشه نینجامید.
با این‌حال سخنگوی کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با تسنیم درباره پیشنهاد طرح دوفوریتی «خروج خودکار از برجام درصورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه» خبر داد.
علی خضریان درباره مکانیسم ماشه توضیح داده بود که در مکانیسم ماشه بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست بلکه «عدم بازگشت تحریم ها» قابلیت وتو دارد. یعنی رأی‌گیری برای «بازگشت تحریم‌ها» انجام نمی‌شود بلکه برای «ادامه تعلیق تحریم‌ها» انجام می‌شود که حتی اگر شورا به آن رأی ندهد، آمریکا یا هر کشوری که داری حق وتو است می‌تواند رای را وتو کرده و عملا تحریم‌ها بازگردند. بنابراین برای حفظ منافع ملی ضرورت دارد تا درصورت انجام چنین اقدامی و با توجه به اینکه ادامه حضور ایران در برجام با بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت خالی از هر نفعی است، باید الزام به خروج از برجام را به‌عنوان یک اقدام بازدارنده به تصویب رساند
|
