کار حفاری به کاوش و ریزش رسید

داستان دنباله‌دار حفاری‌های باباطاهر از 80 روز تا 8 ماه

 حفاری ابتدای خیابان باباطاهر در اردیبهشت ماه 1403 با هدف پیاده‌راه شدن باباطاهر در حالی کلید خورد که با کشف سفالینه‌ای در 8 ماه اخیر کار حفاری به کاوش و امروز به ترکیدگی لوله رسید.

همدان با 6 خیابان اصلی به میدان مرکزی شهر متصل می‌شد که خیابان‌های بوعلی و اکباتان در سال‌های گذشته به پیاده‌راه تبدیل و دهم اردیبهشت نیز عملیات اجرایی پیاده‌راه شدن خیابان باباطاهر آغاز شد که قرار بود به طول 80 متر و عرض 35 متر در 80 روز انجام شود، اما آن 80 روز به داستان دنباله‌دار 8 ماه بی‌سروسامان ختم شد.

روز گذشته انعکاس خبر تخریب دیواره بتونی محل حفاری ابتدای خیابان باباطاهر که قرار است به موزه تبدیل شود، سبب شد خبرنگار همدان پیام در محل حاضر شود.

شواهد مبنی بر این بود که ترکیدگی لوله و بارش‌های اخیر شرایطی را در مرکزی‌ترین میدان شهر به وجود آورده است که حفاری‌ها حالا سبب تخریب دیواره بتنی و فروریختن آن در ابتدای پیاده‌راه باباطاهر شده است، درست جایی که قرار بود پس از حفاری به موزه تبدیل شود، اما حالا حوادث این منطقه دسته‌دسته مردم را به سوی خود فرا می‌خواند تا به جای اشیای موزه‌ای، دیوارهای تخریب شده را ببینند.

آنچه شواهد در محل مشخص می‌کند این است که این اتفاق سر دراز دارد. حالا حفاری سبب ترک خوردگی دیواره‌های مغازه‌های مجاور این پیاده‌راه نیز شده است. حتی گفته می‌شد 3 میلیارد هزینه این دیواره بتنی نامستحکم شده است که باید دوباره مورد بازسازی قرار گیرد.

نرم شدن خاک زمین این محل به علت ترکیدگی لوله و بارش‌ها سبب ناپایداری بالای این محل شده و ممکن است هر لحظه تمام داربست‌هایی که به جدارهای دیواره پیاده‌راه مرکزی متصل است، فرو بریزد و اتفاقات جبران‌ناپذیری را به بار آورد.

این بی‌توجهی مسئولان پروژه از شهرداری تا میراث فرهنگی در حالی است که از ماه‌ها پیش توسط رسانه‌ها بارها بر اتمام این پروژه با توجه به آغاز فصل بارش تأکید شده است. امروز 8 ماه از آغاز حفاری‌ها می‌گذرد و اگر پای کاوش به میان نمی‌آمد و روزشمار واقعی بود، امروز این پروژه تمام شده بود. اما شواهد بیانگر آن است که دامن کاوش‌ها روز به روز طولانی‌تر و حوصله مردم کمتر می‌شود.

 از حفاری تا کوش و تخریب

10 اردیبهشت 1403 عملیات پیاده‌راه‌سازی خیابان باباطاهر همدان با حضور اعضای شورا و مدیران شهرداری این شهر به عنوان سومین خیابان منتهی به میدان مرکزی شهر همدان با یک‌صد میلیارد ریال اعتبار آغاز شد.

طهماسبی، مدیر وقت شهرداری منطقه 4 همدان در همان روز در خصوص پیاده‌راه‌سازی خیابان باباطاهر در آن زمان اعلام کرد: این طرح پیاده‌راه‌سازی به طول 80 متر و عرض 35 متر در طول 80 روز به بهره‌برداری خواهد رسید. اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی این خیابان مطابق با پیاده‌راه بوعلی و اکباتان است و یکی از اهداف ما توسعه ظرفیت گردشگری در میدان مرکز شهر همدان است.

آن روز این‌گونه مطرح شد که در این پیاده‌راه‌سازی حدود 60 سانتی‌متر آسفالت برداشت و برای بازیافت تحویل می‌شود، ضمن اینکه تأسیسات زیادی در خیابان بنا شده و دستگاه‌های خدمات‌رسان پیرامون ساماندهی آن اقدام می‌کنند.

اما 24 اردیبهشت همزمان با خاک‌برداری و بتن‌ریزی به منظور پیاده‌راه‌سازی در خیابان باباطاهر در میدان مرکزی شهر همدان، قسمتی از یک اثر تاریخی دوره اسلامی در این محدوده نمایان شد و به منظور انجام کاوش باستان‌شناسی، اجرای طرح عمرانی متوقف و عملیات کاوش در این منطقه به منظور کاوش‌های بیشتر آغاز شد.

در آن روزها اخباری در خصوص پیدا شدن آثاری از دوران مادها در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی پیاده‌راه باباطاهر همدان در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده بود که مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان به آنها واکنش نشان داد. 26 اردیبهشت‌‌ماه در دومین روز از کاوش باستان‌شناسی در پیاده‌راه باباطاهر همدان، باستان‌شناسان در حین عملیات حفاری به سفالی از یک شیء از دوره آهن 3 (حدود 2800 سال قبل) در دوره استقرار مادها در همدان دست یافتند. در آن روزها (اواخر اردیبهشت) بازتاب فراوانی در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها داشت. این در حالی بود که میراث فرهنگی اعلام کرد تاکنون هیچ اثری در کاوش باستان‌شناسی خیابان باباطاهر پیدا نشده و موارد مطرح شده فقط تنها گمانه‌زنی یک فعال فضای مجازی بوده است.

در زمان یاد شده میراث فرهنگی این موارد را رد کرد که اثری از دوران مادها در خیابان باباطاهر پیدا شده و یا در دومین روز از کاوش حین عملیات حفاری سفالی از یک شیء از دوره آهن 3 (حدود 2800 سال قبل) در دوره استقرار مادها پیدا شده و سفال‌هایی از دوره‌های مختلف تاریخی، اسلامی و معاصر نیز در دومین روز کاوش به دست آمده و این مطالب در برخی رسانه‌ها بازتاب داشت را نادرست مطرح کرد.

28 اردیبهشت ماه بود که ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی اعلام کرد: مجوز کاوش باستان‌شناسی در خیابان باباطاهر همدان از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی کشور صادر شد. پس از انجام کاوش امکان نصب کف‌فرش شیشه‌ای و نورپردازی در این خیابان وجود دارد تا عابران پیاده بتوانند در زمان عبور از این سازه باستانی بازدید کنند.

براساس باستان‌شناسی، بسیاری از اتفاقات و اکتشافات در شهرها اجتناب‌ناپذیر است، زیرا بیشتر شهرهای امروزی ما از تهران تا کاشان، از ری و شوش تا همدان بر روی شهرهای کهن قرار گرفته، بنا شده و توسعه یافته است.

ده‌پهلوان توضیح داد: در مورد کشف اخیر در همدان امکان کاوش باستانی وجود دارد، حتی امکان کف‌فرش شیشه‌ای و نورپردازی وجود دارد، مانند بسیاری از شهرهای بزرگ در کشورهای پیشرفته و صنعتی مانند رم در ایتالیا که این کار را انجام داده‌اند.
پس از انجام کاوش، امکان نصب کف‌فرش شیشه‌ای و نورپردازی در این خیابان وجود دارد تا عابران پیاده بتوانند در زمان عبور از این سازه باستانی بازدید کنند.

 میراث یا شهرداری

در همان زمان شهرداری اعلام کرد: با توجه به اینکه پروژه پیاده‌راه‌سازی باباطاهر در مسیر تردد شهروندان قرار دارد، از اداره‌کل میراث فرهنگی می‌خواهیم هر چه زودتر نظر خود را در زمینه کاوش و هر گونه اقدام لازم اعلام کند. پیاده‌راه‌سازی خیابان باباطاهر را با توجه به حفظ میراث فرهنگی و اهمیت ثبت جهانی هگمتانه پیش می‌بریم و در کنار اداره‌کل میراث فرهنگی آمادگی حفظ هرگونه آثار تاریخی احتمالی را داریم.

همان موقع هم اعلام کردند تاکنون در حین اجرای پیاده‌راه‌سازی براساس آنچه مد نظر اداره‌کل میراث فرهنگی بوده پیش رفتیم، به ویژه در ابتدای سبزه‌میدان و بازار مظفریه که مورد نظر میراث فرهنگی است، هیچ‌گونه اقدام عمرانی انجام نداده‌ایم و تنها کار را در قسمت بالایی و حاشیه میدان امام خمینی (ره) پیش می‌بریم. اما به یک‌باره 26خرداد ماه تابلوی روزشمار خاموش شد و شواهد ارزشمندی هم از آثار باستان‌شناسی نمایان نشده و کار تا جایی پیش رفت که تخریب دیواره‌ها و ترک خوردگی مغازه‌های کاسبان، همه را در این منطقه نگران کرده است.

در دهه‌های اخیر به‌دنبال گسترش بی‌رویه شهرها و اهمیت و نقش روزافزون اتومبیل در شهر، به‌تدریج نقش عابر پیاده در فضاهای شهری کمرنگ شد. این امر کاهش سرزندگی فضاهای عمومی و کاهش فضایی مناسب برای تعاملات اجتماعی در شهر را در پی داشت.

به‌دنبال ایجاد سرزندگی بیشتر و تبدیل سکونتگاه‌های شهری به شهرهای انسان‌محور، بسیاری از شهرها فضاهای بدون وسیله نقلیه‌ای به نام پیاده‌راه ساختند که شهر همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست، به طوری که در یک دهه گذشته خیابان‌های بوعلی، اکباتان و میدان مرکزی به پیاده‌راه بدل شدند.

اما امروز با گذشت تقریبا 8 ماه از پیدا شدن آثار تاریخی و متوقف شدن این پروژه، شاهد تکمیل آن نیستیم، به طوری که اهالی و کسبه منطقه و همچنین مردم و عابران از نیمه‌کاره بودن این پروژه در مضیقه هستند.