پس از بروز دور جدید درگیریها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قرهباغ کوهستانی، جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به این درگیریها رایزنیهایی را با طرفهای درگیر و دیگر کشورهای تأثیرگذار در این قضیه صورت داد.
در پی مذاکرات ده ساعتهای که روز جمعه ۱۸ مهرماه با حضور وزرای خارجه روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مسکو برگزار شد، طرفین در بیانیهای توافق کردند که آتش بس را از ساعت ۱۲ ظهر روز شنبه ۱۹ مهرماه به وقت محلی (۱۲:۳۰ به وقت تهران) در منطقه مورد مناقشه «قرهباغ کوهستانی» کلید بزنند.
طبق گزارش منتشرشده از فارس، این آتشبس با اهداف بشردوستانه از جمله تبادل اسرا، جمعآوری اجساد کشتهشدگان در مناطق درگیری و کمک به غیرنظامیان آسیبدیده در این درگیریها صورت گرفت.
البته پس از گذشت کمتر از 2 ساعت از اجرای توافق آتشبس بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، 2 کشور یکدیگر را به نقض این توافق متهم کردند. در همین خصوص «شوشان استپانیان» سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان در صفحه «فیسبوک» خود با متهم کردن جمهوری آذربایجان به نقض آتشبس نوشت: «یگان (جمهوری) آذربایجان ساعت ۱۲:۰۵ به سمت منطقهای به نام «کاراخامبیلی» حمله کرد.» از طرف دیگر، ارتش آذربایجان نیز نیروهای مسلح ارمنستان را به حملات خمپارهای به «ترتر» و منطقه «آغ دام» جمهوری آذربایجان متهم کرد. روزیکشنبه نیز جمهوری آذربایجان اعلام کرد که نیروهای ارمنستان شهر گنجه را گلولهباران کردهاند که در پی آن 7 نفر کشته شدهاند.
ایران چه کرد؟
جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا با ابراز نگرانی از وقوع این درگیریها و با اعلام اینکه از نزدیک این درگیریهای نظامی را دنبال میکند، ضمن دعوت طرفین به خویشتنداری، بر توقف درگیریها و برقراری آتش بس و انجام گفتوگو بین 2 طرف درگیر تأکید و آمادگی خود را برای انجام گفتوگوها بین 2 طرف اعلام کرد.
علاوهبر این آنگونه که خطیبزاده سخنگوی دستگاه دیپلماسی عنوان کرد طرحی را آماده کرد که با مشورت با هر 2 طرف موضوع یعنی جمهوری آذربایجان و ارمنستان و دولتهای منطقه و همسایگان پیگیری خواهد شد.
گفتوگوهای تلفنی ظریف
در همین راستا و پس از بروز این درگیریها محمدجواد ظریف ششم مهرماه در رایزنیهای تلفنی جداگانه با همتایان آذری و ارمنی آنها را به توقف درگیریها دعوت کرد. ظریف در گفتوگوی تلفنی با زهراب مناتسکانیان وزیر امور خارجه ارمنستان و همچنین با جیحون بایراموف وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان ضمن اطلاع از آخرین وضعیت و شرایط میدانی و همچنین ابراز نگرانی از شرایط بهوجود آمده، دو طرف را به خویشتنداری، آتش بس و پایان فوری خصومتها و همچنین آغاز مذاکره در چارچوب حقوق و قوانین بینالمللی دعوت کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان همچنین آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از تمام ظرفیتهای خود بهمنظور برقراری آتش بس، آغاز گفتوگو و استقرار صلح و آرامش را به 2 طرف اعلام کرد.
او همچنین با وزرای خارجه اتریش و هلند و سرگئی لاوروف همتای روس خود در این باره تلفنی به گفتوگو پرداخت.
گفتوگوهای تلفنی رئیس جمهور
از سوی دیگر رئیس جمهور نیز رایزنیهایی را با نخستوزیر ارمنستان، رئیس جمهور آذربایجان و رئیس جمهور روسیه در این زمینه صورت داد.
حجتالاسلام حسن روحانی روز چهارشنبه نهم مهرماه در تماس تلفنی «نیکل پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان با وی با اشاره به اختلافات دیرینه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر مسأله قرهباغ و اینکه باید برای حل و فصل اختلافات در این زمینه در چارچوب مقررات بینالمللی و تمامیت ارضی راهحلی یافت شود، تصریح کرد: توقف این درگیریها برای ما مهم است و انتظار داریم 2 کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان با درایت و خویشتنداری در این مسیر گام بردارند. وی گفت: هرگونه دخالت خارجی در این ماجرا نهتنها به حل و فصل مشکل کمک نخواهد کرد، بلکه درگیریها و تنشها را طولانیتر و اوضاع را پیچیدهتر میکند.
روحانی آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای ایفای هرگونه نقش سازنده که مورد نظر 2 کشور دوست و همسایه باشد، اعلام کرد و گفت: آرزوی ما توقف فوری درگیری است و همه باید دنبال این باشیم که مسائل منطقه را از طریق سیاسی و مقررات بینالمللی حل و فصل کنیم.
نخست وزیر ارمنستان نیز هرگونه تنش و درگیری را به زیان همه کشورهای منطقه خواند و از هرگونه ابتکار عملی برای توقف خشونتها استقبال کرد.
پاشینیان از هرگونه مداخله خارجی در مسئله اختلافات این کشور با جمهوری آذربایجان ابراز نگرانی کرد.
دوشنبه هفتهگذشته نیز سعید خطیبزاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد که منازعه ناگورنو قرهباغ را به دقت دنبال میکنیم و با همه طرفها در تماسیم. طرفهای درگیر باید قانون جنگ را رعایت کرده و از هدف قرار دادن غیرنظامیان اجتناب کنند. خواستار آتشبس فوری، احترام به تمامیت ارضی آذربایجان و گفتگوهای سیاسی زماندار هستیم.
رایزنی تلفنی روحانی با علیاف
روحانی همچنین سهشنبه گذشته در تماس تلفنی با «الهام علیاف» رئیسجمهور آذربایجان، با بیان اینکه تحولات اخیر منطقه ناشی از درگیری 2 کشور همسایه جمهوری آذربایجان و ارمنستان را با حساسیت و نگرانی دنبال میکنیم، گفت: مسأله صلح در منطقه بسیار مهم است و البته تمامیت ارضی همسایگان نیز برای ما دارای اهمیت بالایی است.
رئیسجمهور با ابراز نگرانی از مداخله احتمالی کشورهای دیگر در مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان و تبدیل این درگیری به یک جنگ منطقهای، تأکید کرد: امنیت، ثبات و آرامش منطقه و بهویژه مرزهای شمالی برای ما بسیار مهم است و این مناقشه و تداوم ناامنی مرزها نباید زمینهساز نفوذ برخی گروههای تروریستی شود.
وی با اشاره به ضرورت پایان یافتن هر چه سریعتر درگیریها بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان، افزود: ایران برای هر نوع اقدامی برای حل اختلافات باکو و ایروان براساس قوانین و حقوق بینالمللی و مرزهای به رسمیت شناخته شده 2 کشور، آمادگی دارد.
رئیس جمهور آذربایجان از مواضع سازنده مقامات ایرانی و تأکید بر حفظ تمامیت ارضی و حل مناقشه قرهباغ، قدردانی کرد و گفت: امنیت ایران را امنیت آذربایجان میدانیم و اجازه نخواهیم داد این مناقشه موجب ناامنی در کشورهای همسایه شود.
گفتوگوی تلفنی روحانی با پوتین
رئیس جمهوری اسلامی ایران همچنین شنبه ۱۹ مهرماه بلافاصله پس از اعلام برقراری آتشبس در قرهباغ، در تماس تلفنی با «ولادیمیر پوتین» همتای روس خود، از آتش بس در قرهباغ استقبال و بر انجام گفتوگوهای بیشتر برای حل و فصل این مناقشه تأکید کرد.
پوتین، همتای ایرانی را از تلاشهای روسیه برای کاهش تنشها در منطقه قرهباغ مطلع کرد.
در این تماس تلفنی، رئیس جمهوری اسلامی ایران از توافق بهدست آمده در جریان رایزنیهای وزرای خارجه روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به منظور برقراری آتشبس برای اهداف انسانی و نیز آغاز مذاکرات برای دستیابی به راهحل صلح اعلام حمایت کرد.
در همین زمینه کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو و پس از گفتوگوی تلفنی رؤسای جمهوری ایران و روسیه در توئیتی عنوان کرد: رایزنیها و مذاکرات مسئولان ارشد 2 کشور درباره بحران قرهباغ تداوم دارد. جمهوری اسلامی ایران با استقبال از میانجیگری روسیه آماده کمک به توقف همیشگی درگیریها و تداوم گفتوگوهای جدی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.
آذربایجان از گلولهباران شهر «گنجه» به دست نیروهای ارمنی خبر داد
با اینحال درحالی که یک روز از اجرای آتشبس میان 2 طرف درگیر در منطقه «قرهباغ کوهستانی» میگذرد، جمهوری آذربایجان گفته نیروهای ارمنی شهر «گنجه» را گلولهباران کرده و 7 نفر نیز کشته شدهاند.
به نوشته خبرگزاری فرانسه، حکمت حاجییف، دستیار رئیسجمهور جمهوری آذربایجان با انتشار پیامی در توئیتر در این زمینه نوشت: «تاکنون بیش از 7 غیرنظامی کشته و ۳۳ نفر از جمله کودکان زخمیشدهاند. 3 خانه نیز ویران شده است.»