کیهانی: زمانی اقتصاد مقاومتی بهبود مییابد که فضای اجتماعی خوب باشد
در بعد کلان، اقتصاد هر کشوري مي تواند از کانالهاي مختلفي در مسير رشد و توسعه قدم بردارد که آن مسيرها را بهطور کلي ميتوان به ايجاد شرکتهاي بزرگ و اصلي و ايجاد شرکتهاي کوچک و متوسط تقسيمبندي کرد و اگر اين امر را با عينک کارآفريني ببينيم، ميتوانيم مسيرهاي ديگري را براي توسعه کشور مانند فرصتها و تواناييهاي کارآفرينانه ايجاد کنيم تا شتاب پيشرفت و فعاليتهاي اقتصادي کشور داراي پويايي بيشتري شود.
توسعه کارآفريني يعني توسعه کسبوکار و توسعه کسبوکار نیز مهمترين پيشنياز توسعه اقتصادي هر کشوري است. کشور ما در فرآيند توسعه کسبوکارهاي کوچک و متوسط يا بزرگ يا توسعه کسبوکارهايي توسط نهاد دولت و نظاير آنها، نيازمند کارآفرين و روحيه کارآفريني در جامعه است، زيرا آنها به دليل داشتن ويژگيهاي منحصربهفرد که پيش از اين ذکر شد، ميتوانند بهتر از هر فرد ديگري کسبوکارها را راهاندازي کنند؛ يعني کارآفرينان بهترين گزينه براي تأسيس شرکتهاي موفق هستند.
بهطور کلي عواملي مانند ايجاد و ترويج فرهنگ کسبوکار، ايجاد مهارت هاي لازم براي کارآفريني در افراد و سياستگذاريهاي درست از طرف نهاد دولت را ميتوان به عنوان مهمترين عوامل نام برد.
در ادامه گفتگوی همدانپیام با رضا کیهانیحکمت، دکترای اقتصاد و کسب و کار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد همدان و نظرات وی درباره مشکلات و فرصتهای کارآفرینی در استان و کشور آمده است.
اقتصاد مقاومتی به چه میزان توانسته به بهبود فضای کسب و کار استان همدان کمک کند؟
اقتصاد مقاومتی یکی از راهکارهای کاهش وابستگی به نفت است. بنابراین بهتر است بستری برای تولید ثروت از جانب کارآفرینان ایجاد شود، اما پرسش مهمی که مطرح میشود این است که از زمانی که موضوع اقتصاد مقاومتی مطرح شده چقدر به کسب و کارها و توسعه آنها کمک کرده است؟ اگر فقط کاهش هزینه مبادله کسب و کارها را درنظر بگیریم، باید ببینیم بهطور مثال مدتزمان دریافت مجوزها چقدر کاهشی بوده و وضعیت در بخش مالیات، تأمین اجتماعی، تسهیلات و سایر مواردی که مربوط به بخش دولتی است چه تغییری کرده است؟ آیا روند بهگونهای بوده که هزینه مبادله کسب و کار کمتر شود؟ یا بیشتر شده است؟ اما چون عموماً اطلاعات و دادهها در اختیار ما قرارندارند بهراحتی و بهطور دقیق نمیتوانیم پاسخ بدهیم.
چرا مقیاس فعالیتهای بنگاههای اقتصادی در استان عموماً کوچک هستند و کمتر به سمت بزرگترشدن حرکت میکنند؟
وقتی هزینههای مبادله کم باشد بنگاههای کوچک، متوسط میشوند و متوسطها نیز به سمت بزرگشدن میروند. اما تعداد بنگاههای اقتصادی بزرگ مانند کارخانههای شیشه و سحر در استان کم هستند زیرا عمدتاً مشکلات ناشی از هزینههای بالای مبادله دارند که سبب شده در مقیاس کوچک باقی بمانند و نتوانند رشد قابل توجهی داشته باشند.
انحصار و قیمتگذاری غیرمنطقی هم دلیل دیگری است که مانع بزرگشدن واحدهای اقتصادی میشود. تا زمانی که فضا انحصاری و در تعیین قیمتها کنترلگری باشد و عرضه و تقاضا عامل تعیین قیمت نباشد روی فعالیت کسب و کارها تأثیر میگذارد.
ایجاد فضای شبکهسازی و تحکیم تعاملات چه تأثیری بر کسب و کارها دارد؟ و آیا این فضا در استان ایجاد شده است؟
بهنظر میرسد در سالهایی که موضوع اقتصاد مقاومتی مطرح بوده، در بخش کارآفرینی شبکهسازی و تحکیم تعاملات تقویت نشده است. ارگانهایی مانند اتاقهای بازرگانی، تعاون و اصناف میتوانند این بخش را تقویت کنند و فضای بین بنگاههای اقتصادی مختلف و روابط غیررسمی را تحکیم ببخشند. اما بهنظر میرسد متأسفانه بهدلیل کاهش سرمایههای اجتماعی، فضای شبکهسازی و تحکیم تعاملات بهصورت مطلوب پیش نمیرود.
با توجه به اینکه اتحادیهها و تشکلهای اینچنینی شکننده هستند اما از قدرت چانهزنی بالایی برخوردار هستند پس شبکهسازی در بین آنها میتواند کارساز باشد.
اتاقهای بازرگانی، تعاون و اصناف باید برای تقویت آنها اقداماتی انجام بدهند ولی در مواردی دیده میشود در وظیفه اصلی خود غفلت کردهاند. این ارگانها میتوانند در راستای شبکهسازی و تحکیم تعاملات، شرکتها و تولید و خدمات، آنها را با هم آشنا کنند که این کمترین خدماتی است که این ارگانها باید ارائه کنند.
مقوله اقتصاد مقاومتی عمدتاً روی بخش غیردولتی تأکید شده است آیا بخش خصوصی میتواند به این فضا پویایی و بهبود ببخشد؟
زمانی اقتصاد مقاومتی ارتقا مییابد که فضای اجتماعی هم بهبود یافته باشد. برای بهبود سرمایههای اجتماعی و جذت اعتماد بخش خصوصی که مقولههایی مانند اعتماد، مشارکت اجتماعی و ... را دربر میگیرد چه اقداماتی صورت گرفته است؟ در صورتی که در این بخش قوی عمل شده باشد سرمایههای اجتماعی آرامآرام ارتقا مییابد که نتیجه آن تغییر در عملکرد اقتصادی قابل مشاهده خواهدبود. اما چون اطلاعات آن در دست ما نیست نمیتوانیم با آمار صحبت کنیم.
تکمیل زنجیرههای تولید در استان چه تأثیری بر اقتصاد مقاومتی دارد؟
تکمیل زنجیرههای تولید مبحث مهمی است، با این حال یکی از آسیبهای بخش اقتصاد استان، ناقصبودن زنجیرههای تولید است. بنابراین باید زنجیرههای مفقوده و ناقص را پیدا کرده و آن را تکمیل کنیم. حتی در بسیاری مواقع مشکلی در کسب و کارها وجوددارد و آن این است که بهعنوان مثال نهادهای در استان تولید میشود اما همان نهاده از استانی دیگر وارد میشود و یا بدتر آنکه به استان هیچگونه عرضهای نمیشود و مجبور به واردات آن میشویم.
حاصل زنجیره تولید کامل به استان میرسد در غیر اینصورت ارزش افزوده آن به استانهای دیگر میرسد. در واقع اگر زنجیره تولید تا توزیع تکمیل شود تابآوری واحدهای اقتصادی بالا رفته و بنیان اقتصادی بنگاهها بیشتر میشود و این یعنی اقتصاد مقاومتی.
بهنظر شما شرایط فعلی کسب و کارها چگونه است؟
3وضعیت پیش روی محیط کسب و کار وجود دارد.
1- وضعیت اطمینان. 2- وضعیت ریسکی. 3- وضعیت نااطمینانی.
بهنظر میرسد وضعیت کسب و کارها در استان و کشور از وضعیت ریسکی به سمت نااطمینانی سوق پیدا کرده است. یعنی آینده کسب و کارها قابل پیشبینی نیست و ممکن است حالتهای آبشاری مانند گرانشدن یکباره دلار رخ بدهد. چنین شرایطی سبب میشود کسب و کارها افقی در پیش روی خود نداشته باشند و به اصطلاح مجبور به اجرای استراتژی مغولی باشند.
چنین شرایطی سرمایهگذاران را به سمت کشورهای دیگر و سرمایهگذاری در آنجا سوق میدهد.
در حال حاضر شرایط فوق بیشتر روی استارتآپها تأثیر گذاشته است زیرا موضوع فیلترینگ روی کسب و کار آنها تأثیر مستقیم داشته است. بنابراین در چنین شرایطی آنها که بهطور گسترده درگیر فعالیت اقتصادی خود در کسب و کارها هستند مجبورند تعداد فعالیتهای اقتصادی خود را گسترش بدهند و تنوع را در ارائه محصول و خدمات درنظر بگیرند.
سخن پایانی؟
برای اینکه دانش ضمنی حاصل از موفقیت و شکست بنگاههای اقتصادی در بین جامعه در گردش باشد بهتر است رسانهها، دلایل شکست و موفقیت فعالان اقتصادی را روایت کنند و به سهم خود از این طریق هزینههای اجتماعی را پایین بیاورند. واقعیت این است که اطلاعاتی از موضوعها در دست نداریم و تا زمانی که دلیل موفقیت و شکست کسب و کارها را ندانیم نمیتوانیم برای آینده تصمیمات بهتری بگیریم.
