■ آتش‌سوزی در ابنیه تاریخی ردپای نازیبای میراث‌بانان است
تاریخی‌ترین میدان مرکزی همدان که جغرافیای مدور در دیار الوند به آن می‌نازد در چشم به هم‌زدنی دستخوش حادثه‌ای می‌شود که دود آن به چشم میراث باستانی شهر می‌رود.
میدانی که حالا 100 سال از قدمت طراحی آن می‌گذرد چند صباحی است دستخوش تغییرات متعدد شده است. تغییراتی که گاه از جنس مرمت، ساماندهی و سنگ‌فرش شدن پیاده‌روهاست وگاه از جنس حوادث است. این مرکز ثقل گویا باید همچنان انتظار از راه رسیدن طرح‌های دیگری را بکشد تا از پرونده‌های کاغذی مدیران مصوبه بگیرند و راهی میدان مرکزی شهر برای اجرایی شدن شود.
هنوز طرح پیاده‌راه‌سازی خیابان بوعلی همدان که به میدان اصلی شهر منتهی می‌شود به نیمه‌های راه نرسیده است که حادثه آتش‌سوزی در ابنیه تاریخی احاطه‌کننده میدان رسانه‌ای می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود کارشناسان و مردم محلی به این مهم اذعان کنند که ای کاش پیش از اینکه به دنبال ایجاد تغییر در چهره شهر باشیم به دنبال حفظ داشته‌های غنی تاریخی برویم.
این آتش‌سوزی یادآور اتفاق تلخی است که 3 سال پیش در بازار اصلی شهر به وقوع پیوست آن روز هم علت حادثه چیزی مشابه با اتفاق امروز بود این بیانگر آن است که در این پروسه 3 ساله هیچ اتفاق حایز اهمیتی در زمینه حفظ و صیانت ابنیه تاریخی رخ نداده است.
وقتی 3 سال پیش اتصال سیم‌های برق آتش‌سوزی مهیبی را در راسته‌بازارهای تاریخی شهر موجب می‌شود و همین حادثه امروز در یکی از ابنیه قدیمی محاط‌کننده میدان امام تکرار می‌شود به گونه‌ای به جامعه محلی این پیام را می‌دهد که میراث تاریخی و قدیمی چه در دست مالکان خصوصی و چه با نظارت ارگان‌های دولتی آنگونه که باید جایگاه و اهمیت خود در روزمرگی‌های ما پیدا نکرده است تا برای نگهبانی از آن پاشنه کشیده پای کار باشیم.در یک حادثه ساختمانی می‌سوزد که سند هویت 3500 ساله شهر است. هنوز وصله ناهمگون بناهای احاطه‌کننده میدان امام همدان که همان ساختمان بانک ملی است روی مرمت و یکسانی با دیگر ابنیه اطراف را به خود ندیده است که تلنگری شبیه آتش‌سوزی روز پنجشنبه 31 مردادماه سال 95 رخ می‌دهد.
اصول حفاظت در مورد بناهای جدید و تاریخی
یک کارشناس مرمت در این زمینه معتقد است: از میان حوادث غیر طبیعی، آتش‌سوزی معمولاً بیشترین صدمه را بر بناهای تاریخی وارد می‌سازد.
سعید مرادی گفت: همچنین این ابنیه عمدتاً از مصالح بنایی (آجری، سنگی و خشتی) ساخته شده‌اند و این مصالح از مقاومت کششی اندکی برخوردار هستند. با توجه به نحوه اثرگذاری آتش‌سوزی بر بناها، امروزه راه‌حل‌ها و تدابیر متعددی اندیشیده می‌شود.
وی افزود: هر چند که اصول حفاظت در مورد بناهای جدید و تاریخی یکسان هستند اما باید توجه کرد که نخست اینکه روش‌های پیشنهادی عموماً طی مراحل ساخت بنا قابل اجرا هستند، دوم اینکه به دلیل ضرورت حفظ ارزش‌ها و اصالت‌های بناهای تاریخی امکان مداخله گسترده در آنها وجود ندارد.
این کارشناس مرمت ابنیه تاریخی گفت: همچنین پیچیدگی و ضرورت دقت عمل در این گونه اقدامات آنها را بسیار پرهزینه می‌سازد به نحوی که عملاً اجرای کامل آنها ممکن نیست. باید در نظر داشت که در یک بنای تاریخی هرگونه اقدام به منظور مقاوم‌سازی و حفاظت، از یکسو باید حداکثر ایمنی را برای بنا تأمین کند و از سوی دیگر هماهنگی کامل را با شیوه ساخت‌وساز بنا دارا باشد.
تدوین برنامه‌ای اثربخش
یک کارشناس باستان‌شناسی بیان کرد: جلوگیری از تخریب بافت‌های تاریخی نیازمند تدوین برنامه‌ای اثربخش است.
مرتضی عآییش معتقد است: جلوگیری از تخریب و وقوع حوادث در بافت‌های تاریخی نیازمند تدوین برنامه‌ای جامع و اثربخش است.
وی بیان کرد: تخریب و آسیب به بافت‌های تاریخی، آسیب به هویت دیاری است که تمدن و قدمت آن ریشه در ابنیه و آتار تاریخی آن دوانده است. این موضوع دغدغه اصلی الوندنشینان است و این نگرانی باید با تدوین برنامه‌های جامع و اثربخش مرتفع شود.
کارشناسان بر مشارکت عمومی برای حفظ ابنیه تاریخی تأکید دارند و بر این باورند که باید در خصوص حفظ، مرمت و صیانت از بناهای تاریخی یک مسئولیت اجتماعی شکل گیرد.
آنچه که غنای فرهنگی و اصالت همدان را تأیید می‌کند آثار فاخر ثبتی و ابنیه و محوطه‌های تاریخی استان است.
لزوم مشارکت‌جویی برای حفظ این میراث ارزشمند بر هیچ کس پوشیده نیست. قدمت و تغییر کاربری‌های متعدد در بناهای دیروز؛ امروز به یکی از عوامل تخریب برای بناهای تاریخی استان مبدل شده است. باید دست به دست هم داد تا کمترین آسیب‌دیدگی را در حوزه میراث فرهنگی شاهد باشیم.
به واقع آیا تصور می‌کنید اگر مأموران آتش‌نشانی دیرتر می‌رسیدند و اگر درصد آتش‌سوزی بالاتر از این بود که اتفاق افتاد و شعله‌های آتش به نمای بیرونی ساختمان راه پیدا می‌کرد و فضای بیرونی و داخلی را طعمه حریق می‌ساخت؛ به این زودی‌ها چنین وصله‌ای و چنین لکه‌ای از دامان میدان تاریخی شهر پاک می‌شد؟
یا اینکه باید تصمیم‌گیران و مالکان بخش خصوصی به دنبال جذب اعتبار و دریافت مصوبه‌های کاغذی از این ارگان به آن ارگان عمومی می‌دویدند تا لکه‌های دود و آتش را از چهره شهر بزدایند؟
به هر ترتیب حادثه رخ داده است بنای تاریخی با دود و حریق لکه‌دار شده است حال می‌خواهد این بنا کاربری داشته باشد یا نداشته باشد؟ وحال می‌خواهد با نظارت نکردن هر ارگان بخش دولتی به این روز افتاده باشد ...مهم این است که چهره و هویت تاریخی همدان بر اثر یک بی‌توجهی در اصلی‌ترین معبر شهر سیاه شده است.
برای زدودن زنگارهای این حادثه عملیات اجرایی کافی نیست بلکه تصمیم‌گیری‌های نهایی مبنی بر ضرورت نظارت و حفاظت ارگان‌های تأثیرگذار و مسئول لازم است که اگر در این راستا کم گذاشته شود مقصر متولیان امور تاریخی و فرهنگی شهر هستند.
شهرداری، میراث فرهنگی، اصناف و حتی مالکان بخش خصوصی و کاربران آن همه و همه از اصلی‌ترین مسئولان برای حفاظت و صیانت از میراث گذشتگان در ابنیه واجد ارزش تاریخی هستند که اگر در این زمینه کوتاهی را موجب شوند ردپای ناخوشایندی تا همیشه از آن به جای خواهد ماند.
