بررسی برجام نشان میدهد اقدام آژانس در درخواست بازرسی از اماکن جدید منافی متن صریح برجام بوده و بدعت جدیدی است.
شورای حکام در قطعنامه خود از ایران خواسته است تا به آژانس اجازه بازرسی از 2 مکان را به بازرسان این نهاد برای بررسیهای بیشتر فعالیتهای مشکوک هستهای را دهد و برای این درخواست از اسنادی نام برده است که رژیم صهیونیستی ارائه کرده که در طبقهبندی اسناد جاسوسی به حساب میآیند و آژانس برای پرسشگری و مطالبه نمیتواند از آنها استفاده کند.
به گزارش مهر، این قطعنامه اگرچه الزامآور نبوده و در آن تنها از ایران خواسته شده است تا با آژانس همکاری کند؛ اما از لحاظ حقوقی دارای 3 اشکال عمده است.
۱- پرونده PMD
اما با آغاز مذاکرات هستهای و حصول توافق برجام، ایران و طرفهای مذاکرهکننده و آژانس بینالمللی انرژی اتمی موافقت کردند که پرونده فعالیتهای گذشته ایران را که موسوم به PMD بود را بسته و دیگر نسبت به آن موضوعی را مطرح نکنند.
اقدام آژانس به پرسش درباره فعالیتهایی که در گذشته انجام گرفته است، دقیقاً بهمعنی آن است که مجدا پرونده مختومه PMD را گشوده است که این موضوع خلاف توافق هستهای است. از همین رو است که بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در مطلبی تأکید کرد که اقدام آژانس یک بدعت جدید بوده که باید از آن جلوگیری کرد.
۲- توافق میان ایران و آژانس
آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ارتباط با تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام بیانیهای صادر کرد که در آن آمده است: اعضای آژانس از جمهوری اسلامی ایران میخواهند که به تعهدات خود در چارچوب توافقات پادمانی و همچنین پروتکل الحاقی کاملاً عمل کند.
این درحالی است که ایران هنوز به پروتکل الحاقی نپیوسته و تنها اجرای آن را بهصورت داوطلبانه پذیرفته است و از این رو تمامی گزارشها درباره پرونده هستهای کشورمان باید طبق برجام انجام بگیرد و جدا کردن گزارش این 2 حوزه کاملاً از لحاظ حقوقی دچار مشکل و خلأ قانونی است.
همچنین باید گفت که طبق مقررات و تعهدات ایران، آژانس حق ندارد تقاضای بازدید از سایتهایی غیر از سایتهای فعال هستهای داشته باشد و درخواست این نهاد برای دسترسی به 2 مکان جدید، نافی توافقهای میان ایران و آژانس و همچنین برجام است.
۳- ماده ۶۹ پادمان
بر اساس ماده ۶۹ پادمان میان ایران و آژانس، این نهاد نسبت به سایتها هستهای ایران میتواند بازدید و پرسشهایی داشته و گزارشهای ایران را دریافت کند. بر همین اساس پرسشهایی که آژانس و بازرسان در قبال پرونده ایران دارند، بر اساس گزارشهای خود کشورمان، اطلاعات آژانس و یا اطلاعاتی است که از سوی منابع ثالث ارائه شده است.
نکته مهم اما درباره اطلاعات آژانس یا طرف ثالث این است که باید این اطلاعات متقن و در دسترس عموم باشد ولی همانطور که سخنگوی وزارت امور خارجه میگوید مبنای گزارش آژانس ادعاهای جاسوسی رژیم صهیونیستی است. سیدعباس موسوی میگوید: گزارش آژانس ارتباطی با موضوع برجام ندارد و موضوع بسته شده را باز میکنند که مبنای ادعاهای آنها ادعاهای جاسوسی رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو است که باز هم جای تأسف دارد که آژانس بهجای اتکا به مدارک متقن و نگاه به همکاریهای سطح بالای ایران تا این لحظه، اینها را کنار گذاشته و ادعاهای رژیمی را بپذیرد و یا مبنای پرسشهای خود قرار دهد که خصومت آن با مردم و نظام ما و نظام بینالملل و خطر آن برای صلح و امنیت بینالملل برای همه محرز است.
از همین رو اطلاعاتی که یافتههای جاسوسی بوده، در زمره اطلاعات قابل دسترس عموم محسوب نشده و قابل استناد برای آژانس نیست.
این نکته را باید مدنظر داشت که آژانس یک نهاد نظارتی بوده و بر همین اساس باید اطلاعات را بررسی و راستیآزمایی کند. آژانس بهعنوان یک نهاد تخصصی در حوزه فعالیت هستهای باید همیشه خود را در بعد فنی صاحبنظر نگاه دارد و وارد مناقشات سیاسی نشود. از همین رو گزارش جدید آژانس بر اساس دروغپردازیهای رژیم صهیونیستی و فشار آمریکا تدوین شده و بدون هرگونه ارزش فنی و علمی است.