با توجه به کاهش بارندگیها در سطح کشور لزوم کاشت محصولات کمآببر بسیار احساس میشود، کشت گیاهان دارویی پُر سود و گیاهان کمآب و پُردرآمد یکی از روشهای مقابله با خشکسالی و کمآبی است که کشاورزان میتوانند در این شرایط کمآبی کشت خود را به کشتهای کمآببر از جمله سماق تغییر دهند.
شهرستان تویسرکان با دارا بودن بیش از ۵۰ هکتار درختچه سماق به عنوان خاستگاه سماق در استان همدان دارای بیشترین سطح زیر کشت و تولید این محصول ارزنده به شمار میرود.
در این بین سماقکاران شهرستان تویسرکان معروف به مهد طلای سبز در رابطه با فعالیت در این حوزه با مشکلاتی مختلفی مواجه هستند که همین امر سبب شده به عنوان یک شغل جانبی به بحث کشت و کار سماق بپردازند.
صنایع بستهبندی این محصول در شهرستان ضعیف است
رئیس اتاق بازرگانی شهرستان تویسرکان در گفتوگو با ایسنا، اظهار کرد: شهرستان تویسرکان یکی از خاستگاههای مهم سماق بوده که پراکنش بیشتر باغات سماق این شهرستان به شهر تویسرکان و شهر سرکان اختصاص دارد و مانند گردو یکی از جمله محصولات برند این شهرستان به شمار میرود.
عبدا... قمری با بیان اینکه درختچههای سماق شهرستان به صورت خودرو توسعه پیدا کرده و یا اینکه در حاشیه باغات توسط باغداران کشت شده است، افزود: سماق تویسرکان از نوع سماق قهوهای و به طور کامل ارگانیک و باکیفیت بوده که این نوع از سماق به طور معمول به نسبت سماق سرخ خواستار و خواهان بیشتری در بازار دارد.
وی ادامه داد: متأسفانه با وجود اینکه تویسرکان خاستگاه سماق به شمار میرود اما صنایع بستهبندی این محصول در شهرستان ضعیف بوده و نبود صنایع بستهبندی سماق در شهرستان سبب شده تا بهرهبرداران سماق محصول خود را پس از برداشت بهصورت فلهای خام فروشی کرده و با این خام فروشی ارزش افزوده آن به جیب دلال و واسطهها برود و چندان سودی برای بهرهبردار نداشته باشد.
قمری خاطرنشان کرد: در صورت وجود صنایع بستهبندی لازم سماق در شهرستان، بهرهبرداران سماق میتوانند به قیمت مناسبتری محصول خود را بفروشند و به خام فروشی و فله فروشی محصول خود اقدام نکنند.
وی با اشاره به زمان برداشت سماق در شهرستان تویسرکان در اواخر شهریورماه و اوایل مهرماه، ادامه داد: اتاق بازرگانی شهرستان همواره پیگیر راهاندازی انجمن سماقکاران این شهرستان بوده که با این اقدام بتوان حمایت لازم را از سماقکاران داشته باشیم و مشکلات آنان را به صورت تخصصی پیگیری کنیم اما متأسفانه تاکنون هیچگونه استقبالی از این موضوع در شهرستان توسط بهرهبردارن سماق نشده است.
قمری اضافه کرد: متأسفانه سماقکاران تویسرکانی با مشکلات فراوانی روبهرو هستند نبود بازاریابی مناسب، نبود صنایع بستهبندی نبود بازار تضمینی خرید، بیمه محصولات سبب شده است که برداشت و عرضه سماق تویسرکان در بازار با چالشهایی مواجه شود.
قمری گفت: تشکیل شرکت تعاونی سماق کاران، ایجاد کلاسهای آموزشی برای پرورشدهندگان سماق در زمینه کاشت، داشت، برداشت و فرآوری، واگذاری وامهایی با تسهیلات بلندمدت و کمبهره برای فعالان کشت سماق، تغییر کارکردهای مراتع و جنگلهای بدون منافع طبیعی و اقتصادی به مزارع سماق، ترویج و ترغیب کشاورزان منطقه برای توسعه و تولید بیشتر سماق، معرفی سماق منطقه با اجرای جشنوارههای متعدد در سطح منطقه، تجهیز مناطق مستعد پرورش سماق شهرستان به دستگاههای فرآوری بستهبندی مجهز به فناوری روز با برند اختصاصی شهرستان را میتوان از جمله موارد ضروری برای حمایت این حوزه برای توسعه این بخش در شهرستان دانست و در رابطه با آن اقدام کرد.
یکی از باغداران سماق شهرستان تویسرکان نیز اظهار کرد: در شهر سرکان از توابع شهرستان تویسرکان به اتفاق سایر برادران و خواهران خود دارای ۱۶هکتار باغ سماق هستیم که این باغ از اجدادمان به ما به ارث رسیده است.
احسان زارعی با بیان اینکه این باغ سماق به صورت خودرو و ارگانیک از طریق پاجوش توسعه پیدا کرده، گفت: با مراقب و هرس به موقع هر ساله در اواخر شهریور ماه همگی برادران و خواهران گروهی نسبت به برداشت محصول اقدام داریم.
وی میانگین تولید سالیانه این باغ سماق را بهطور متوسط ۱۵تن برشمرد و افزود: برای برداشت یک روزه کل این باغ برای هر هکتار به ۳۰ تا ۴۰ نفر نیرو نیاز بود که همگی برادران و خواهران بهصورت گروهی در یک روز برداشت آن را انجام میدهیم.
زارعی با بیان اینکه متأسفانه دولت از سماق کاران و باغداران سماق حمایت لازم را ندارد، تصریح کرد: همین امر سبب شده که سماقکاران و باغداران سماق این شهرستان به عنوان یک کار جانبی نگاه کنند .
وی اظهار کرد: در صورت حمایت دولت از سماقکاران با پرداخت تسهیلات لازم، این امر از نقش مؤثری در مراقبت هرچه بیشتر از باغات سماق و توسعه هرچه بیشتر باغات این محصول در شهرستان برخوردار خواهد بود.
زارعی با بیان اینکه در صورت حمایت نکردن دولت از سماقکاران شهرستان تویسرکان به عنوان خواستگاه سماق در استان همدان به تاریخ خواهد پیوست، گفت: خام فروشی این محصول به دلیل نبود صنایع بستهبندی در شهرستان سبب آن شده که بهرهبرادران سماق چندان سودی از این محصول نبرند و بیشتر به عنوان یک شغل حاشیهای به این حوزه نگاه کنند.
وی ادامه داد: تویسرکان از نظر طبیعی برای کشت سماق مستعد است، ظرفیت اشتغال بالایی را دارد، بنابراین در صورتی که مسئولان بیش از گذشته به این محصول بها دهند، این محصول برای اشتغال منطقه از نقش مؤثری میتواند برخوردار باشد.
زارعی بیان کرد: تنظیم قندخون، کاهش چربی بدن، رفع بیماریهای پوستی، کاهش فشار خون، درمان کبد چرب، مداوای مشکلات معده و دستگاه گوارشی، منبع ویتامین C، از جمله خواص مختلف سماق است که در صورت نهادینه شدن آن به عنوان یک گیاه دارویی، میتوان در حوزه اشتغال تحولات زیادی را شاهد بود.
وی یادآور شد: متأسفانه به این محصول در ایران چندان بها نمیدهند و بیشتر به عنوان چاشنی غذا استفاده میکنند، حال آنکه از خواص درمانی بینظیری برخوردار است.
زارعی اضافه کرد: پرداخت تسهیلات بانکی، برپایی نمایشگاه عرضه محصولات، اختصاص غرفه رایگان، انواع مشوق و... از جمله اقداماتی به شمار میرود که در راستای حمایت از سماق کاران با حمایت دولت ضروری است.
وی اصلاح خاک و جلوگیری از فرسایش و کنترل سیلابها، نیاز آبیکم، کمبودن آفات و بیماریهای خسارتزا را از مهمترین مزایای کشت این محصول میتوان برشمرد.
زارعی با بیان اینکه مصرف غذایی سماق به صورت پودر به عنوان چاشنی غذای برنج و آش استفاده شده و از جوانههای تازه آن در سالادها استفاده میشود، اظهار کرد: اما این گیاه برای مصارف صنعتی نیز کاربرد دارد، برگ سماق در سیگارهای سنتی کاربرد داشته است، از دانه سماق روغنی استخراج میشود که در شمعسازی مورد استفاده قرار میگیرد، در قدیم برگ درخت سماق دم کرده را برای سیاه کردن مو استفاده میکردند، چوب سماق و جوشانده برگ و میوه آن در رنگرزی پشم نیز مورد استفاده قرار میگیرد .
مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان هم از پیشبینی برداشت ۳۳ تُن سماق از سطح باغات این شهرستان در سالجاری خبر داد و اظهار کرد: در سالجاری ۵۰ هکتار از سطح باغات این شهرستان به باغات سماق اختصاص دارد که بر اساس پیشبینی از این میزان افزونبر ۳۳ تن محصول سماق قابل برداشت خواهد بود.
سجاد محمد اصغری میانگین عملکرد هر هکتار از باغات سماق را کمتر از ۷۰۰ کیلو برشمرد و افزود: بیشترین تراکنش سطح باغات سماق تویسرکان به سرکان، آرتیمان و گزندر سرابی اختصاص دارد، ضمن اینکه بخش عمده باغات سماق تویسرکان در عرصه منابع ملی و حاشیه باغات واقع شده است.
محمداصغری با اشاره به اینکه اواخر شهریورماه برداشت سماق از سطح باغات تویسرکان آغاز میشود، خاطرنشان کرد: شهرستان تویسرکان در تولید سماق در سطح استان همدان به عنوان خاستگاه سماق رتبه نخست و در سطح کشور رتبه سوم را داراست.
وی گفت: سماق تولید شده شهرستان تویسرکان به صورت فلهای به سایر استانها از جمله تهران ارسال میشود و دارای مشتریان پرو پا قرص در بازار بوده و مشکلی در رابطه با بازاریابی آن برای باغداران تولید کننده سماق وجود ندارد.
محمداصغری یکی از مهمترین مشکلات تولید سماق در شهرستان تویسرکان را خام فروشی این محصول به دلیل نبود صنایع فرآوری مرتبط با سماق دانست و یادآور شد: نبود صنایع فرآوری مرتبط با سماق در تویسرکان سبب شده که باغداران شهرستان سماق تولید شده خود را خام فروشی کنند.
وی با اشاره به ارزش اقتصادی و اشتغالزایی این محصول، تصریح کرد: سماق گیاهی کمآببر و کم هزینه با درآمد خوب و اشتغالزایی بالا بوده و در جلوگیری از فرسایش خاک بسیار مؤثر عمل میکند و قسمتهای مختلف سماق اعم از پوست، ریشه، ساقه، برگها و میوه آن در داروسازی، تولید لوازم آرایشی، دامپزشکی، چرمسازی، رنگ غذا و حفاظت از غذاهای کنسروی به دلیل آنتی اکسیدان بالای آن، کاربرد فراوان دارد.
وی افزود: سطح باغات سماق شهرستان هر ساله بهدلیل پاجوش زدن و رونده بودن درخت سماق افزایشی است، ضمن اینکه هر ساله باغداران مختلفی نیز درخواست کاشت نهال سماق را دارند.
