■ کشاورزان: با قیمت پایین گندم، کشت جارو به صرفه‌تر است
■ مدیر تعاون روستایی: پاداش نقدی به کشاورزان برای انصراف از کشت جارو
نهاوند- میترا عباسی- خبرنگار همدان‌پیام: در شرایطی که به علت تشدید بحران آب، چند سالی است کارشناسان حوزه آب، خاک و کشاورزی، جایگزین ساختن کشت محصولات کم‌آب‌بر را توصیه می‌کنند؛ اما کشاورزان شهرستان نهاوند در سال‌های اخیر حتی کشت غلات و محصولات جالیزی را که آبدهی زیادي را نياز دارند، مقرون به صرفه نمی‌دانند و به سراغ کشت بوته جارو که بیشتر از غلات آب می‌برد، رفته‌اند.
این در حالی است که یک کارشناس کشاورزی می‌گوید: اولاً جارو یک محصول آب‌بر است و نمی‌توان به هیچ عنوان آن را در شمار محصولات کم‌آب‌بر قرار داد و دیگر اینکه کشت جارو به نحوی است که باید در زمین‌های مرغوب آبی کشت شود. اما هم اینک با توسعه کشت جارو بخش زیادی از اراضی مرغوب شهرستان نهاوند زیر کشت این محصول غیر استراتژیک رفته است.
کارشناسان بخش کشاورزی در شهرستان نهاوند در شرایط فعلی زراعت جارو را یک سونامی خطرناک برای نابودی منابع آب می‌دادند و عقیده دارند اگر اجماع نظر و توصیه کارشناسان بر جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر به جای محصولات پرآب‌بر است، حتی در این زمینه هم این توصیه بدین معنی نیست کشت‌های استراتژیک که می‌تواند کشور را به خودکفایی برساند و نیاز کشور را به اقلام خوراکی تأمین کند، از بین برود و سونامی کشت محصولات بی‌ثمر و غیرمثمر نظیر جارو گریبان‌گیر اراضی کشاورزی شود، چه رسد به اینکه کشت‌های آب‌بر را به بهانه صرفه اقتصادی جایگزین کشت‌هایی نظیر گندم و چغندرقند سازیم.
به گفته کارشناسان، چه در کنار تغییر الگوی کشت باید به مسأله خودکفایی و بحث اقتصاد مقاومتی هم دقت نظر شده و سعی شود کشت‌های مثمر کم‌آب‌بر ترویج یابد، نه اینکه بهترین اراضی مرغوب آبی زیر کشت محصولات غیرعمده رود.
به‌رغم اینگونه توصیه و تأکیدات کارشناسان عرصه کشاورزی، حالا در شرایطی در نهاوند آن‌هم در این وانفسای بی‌آبی نیازی از اراضی مرغوب آبی، زیرکشت جارو رفته است که هر ساله به طور متوسط بنا بر اظهار مسئولان بخش زراعت جهاد کشاورزی این شهرستان «از تولید و فروش دو محصول استراتژیک از جمله چغندرقند و گندم به ترتیب 50 میلیارد تومان و 70 میلیارد تومان درآمد حاصل می‌شود. با این بازده مطلوب اقتصادی حالا با ترویج کشت جارو و در درازمدت بیم آن می‌رود که بیلان کشاورزی این شهرستان در زمینه میزان تولید و درآمد حاصل از فروش اینگونه محصولات استراتژیک، با افت تولید و به تبع کاهش درآمدزایی مواجه شود؛ اما علت گرایش کشاورزان به کشت محصول جارو که حالا بنابر گفته مدیر تعاون روستایی این شهرستان، 700 هکتار از اراضی آبی را به خود اختصاص داده از زبان خودشان شنیدنی است. عباس افشاری که هم‌اکنون حدود 8 هکتار از اراضی آبی‌اش را زیر کشت جارو برده است، در این‌باره می‌گوید: به هر حال کشاورز دنبال صرفه اقتصادی است و در شرایطی که قیمت تضمین هر کیلو گندم هزار و 165 تومان است، با احتساب هزینه کود و بذر و سایر مسائل به طور قطع کشت گندم همانند سال‌های گذشته بازده اقتصادی ندارد؛ از این رو کشت جارو را جایگزین کشت چغندر قند، ذرت و گندم کرده‌ام.
این کشاورز میانگین درآمد هر هکتار کشت جارو را حدود 30 میلیون تومان عنوان می‌کند و می‌گوید: با قیمت تضمین دولت در بحث گندم، میانگین درآمد هر هکتار گندم حدود 7 میلیون تومان است. در چنین شرایطی گرایش به قیمت ترویج کشت جارو امری معقول و طبیعی است.به گفته افشاری، اگر همانند سال‌های 91 یارانه گندم پرداخت شود و یا قیمت تضمینی گندم بیشتر شود رغیب برای کشت گندم هم بیشتر می‌شود.
سلگی بهره‌بردار دیگری از روستای کهریز توابع بخش خزل است. وی می‌گوید: از مجموع 6 هکتار اراضی آبی یک‌سوم آن را به کشت جارو اختصاص داده‌ام و علت این مسأله هم گران بودن قیمت سم، کود و بذر گندم و در مقابل قیمت پایین گندم است.
سلگی معتقد است: در همین روستای کهریز صلاح‌الدین حداقل 200 هکتار اراضی زیر کشت جارو رفته است که محصول تولید شده را به شهرداری‌های تهران، اصفهان و شیرازی می‌فروشند.وی می‌گوید: بیش از این در همه اراضی آبی چغندر، گندم، ذرت و جو کشت می‌کردم.
گلپایگانی یکی دیگر از کشاورزانی است که از سال 90 تا 92 بخش وسیعی از سطح زیر کشت اراضی‌اش را به کشت جارو اختصاص داده است. وی می‌گوید: علت عمده این کار مانند سایر کشاورزان تنها صرفه اقتصادی این محصول بود که البته از سال گذشته به دلیل حمایت‌های تعاون روستایی در بحث پرداخت نقدی وجه حاصل از فروش گندم و تسهیلاتی که به عنوان تشویقی به کشاورزانی که از کشت جارو انصراف دادند، پرداخت شد و مجدداً به کشت گندم روی آورده‌ام، اما به هر حال مسئولان حرف کشاورزان را به گوش دولت برسانند که با قیمت پایین گندم، کشاورز چاره‌ای جز جایگزینی محصولات مختل به جای گندم ندارند.
خزایی هم با بیان اینکه در حال حاضر 6 هکتار از اراضی‌اش را به کشت جارو اختصاص داده است، می‌گوید: من خودم از این وضعیت ناراضی هستم، زیرا بارها و بارها دولت و مسئولان کشاورز را مهمترین رکن چرخه تولید کشور می‌خوانند؛ بنابراین وظیفه ماست که محصولات تولیدی و اقلام خوراکی برای کشور تهیه و تولید کنیم.
اما زمانی که خود ما از نظر معیشتی تأمین نشویم و بازار فروش محصولاتمان تضمین و با قیمت مناسب نباشد، مجبوریم کشت محصولات غیرعمده و غیرمثمر را جایگزین محصولات اصلی و عمده کنیم.
پاداش نقدی برای انصراف کشاورزان از کشت جارو
مدیر تعاون روستایی شهرستان نهاوند با ابراز نگرانی از شیوع این وضعیت می‌گوید: افزایش بی‌رویه سطح زیر کشت جارو از سال 90 آغاز و در حال حاضر هم700 هکتار از اراضی شهرستان زیر کشت این محصول رفته است.
این مسأله اگر به همین روال پیش رود و مسئولان با اهرم‌های مختلف مانع از کشت بی‌رویه این محصول شوند در دراز مدت این محصول هم جايگزين گندم، كلزا و چغندرقند می‌شود که به طور قطع به اقتصاد شهرستان لطمه وارد خواهد ساخت.
منوچهر ترکمان در ادامه، کشت جارو را از جمله محصولات پرآب‌بر عنوان مي‌كند كه هر دوره کشت جارو تا زمان برداشت 6 مرحله آب می‌خواهد؛ در صورتی که گندم از زمان کشت تا برداشت تنها 4 مرحله آب می‌خواهد. از این رو با توجه به تشدید بحران آب، کشت این محصول اصلاً توصیه نمی‌شود.
به گفته وي، با هدف جلوگیری از کشت بی‌رویه این محصول تاکنون با اهداي جوایز و قدرداني از کشاورزانی که مجدداً کشت گندم، کلزا و چغندرقند را جایگزین کشت جارو کرده‌اند تاکنون توانسته‌ایم 20 نفر از کشاورزان منطقه را متقاعد کنیم که کشت این محصول را کنار بگذارند.
ترکمان همچنین از ابداع و اختراع دستگاهی برای ساخت جاروی مصنوعی به جای جاروی گیاهی برای نخستين‌بار در شهرستان نهاوند خبر مي‌دهد و مي‌گويد: به وسیله این دستگاه جارویی ساخته می‌شود که مقاومتی بيشتر از جاروی گیاهی دارد و جاروی تولید شده به شهرداری‌ها با قیمت مناسب‌تر فروخته می‌شود. آنچه روشن است؛ اینکه کشاورز به صرفه اقتصادی بیشتر می‌اندیشد و نسبت به کشت هر محصولی که بتواند این بهره‌وری بیشتر اقتصادی را تأمین کند، گرایش و رغبت بیشتری دارد؛ از این رو نمی‌توان چندان بر کشاورزان خرده گرفت و این مسئولان هستند که بايد با توجه به دغدغه معاش کشاورز، برنامه ارائه دهند. اگر به عنوان مثال برای مهار بحران و چالش آب‌بر کشت محصول کم‌آب‌بر تأکید و توصیه دارند، در مقابل بايد شرایطی را هم ایجاد کنند که کشت آن محصول بتواند دغدغه معاش کشاورز را تأمین کند؛
همانگونه که گفته شد تنها دلیل گرایش کشاورزان نهاوند به کشت جارو که نه محصول مثمری است ونه استراتژیک، تنها بحث اقتصادی است؛ بنابراین باید منتظربرنامه ریزی جهاد کشاورزی بود تا به دور از شعارزدگی، برنامه‌ها و راهکارهایی ارائه شود که در حین حفظ وضعیت کشاورزی مطلوب و مهار بحران آب، کشاورز هم متضرر نشود.
