کتاب «همدان در عصر صفویه» با تألیف مجید فروتن، همزمان با هفته پژوهش رونمایی شد.
به گزارش روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان، فروتن در این کتاب با رویکرد اجتماعی و تاریخی، اوضاع و شرایط همدان در این دوره از تاریخ ایران را بررسی کرده است.
این کتاب در چهار بخش تألیف شده و در بخش اول اوضاع اجتماعی و سیاسی همدان قبل از آمدن صفویان بررسی شده و مباحثی چون همدان قبل از صفویه، قلمرو علیشکر، حاکمان همدان و سیمای شهر از منظر سیاحان و میسونرهای مذهبی و خارجی بیان شده است.
بخش دوم کتاب شرایط اجتماعی و اقتصادی و مذهبی این دوره همدان تحلیل و بررسی شده و ساختار شهری، روستایی، زندگی شبانکاره، اوضاع اقتصادی و تجاری، سیر تدریجی گسترش تشیع در همدان، نهاد دین و امور قضا و اقلیت های مذهبی ذکر شده اند.
در بخش سوم، همدان دوره صفویان در سه منحنی زمانی استقرار و تثبیت، دوران اوج و عظمت و زمان پایانی و فروپاشی آن بازگو شده و در بخش چهارم اوضاع فرهنگی فعالیت های ادبی و هنری، شاعران و آثار و ابنیه به جا مانده از این سلسله در منطقه همدان ذکر شده است. این بخش آورده عینی دوران صفویه برای همدان محسوب می شود.
آنگونه که در این کتاب ذکر شده، در دوره شاهان صفویه با وجود تحولات زیاد در ساختارهای سیاسی و اجتماعی و مذهبی این روند تحولی و توسعه ای بسیار به کندی و شاید به ندرت در همدان شکل گرفت و این منطقه از دایره تحول و توسعه عصر نوزایی صفویان بدور ماند. علت این موضوع مربوط به دو عرصه داخلی(ملی) و بیرونی (جهانی) می شد.
در حوزه داخلی توجه کم شاهان صفوی به این شهر و منطقه و بیشتر توجه به مراکز قدرت و بودباش های آنها باعث گردید که برخورداری از آبادانی و عمران در ولایات و ایالات بطور گسترده و همه جانبه نباشد.
استقرار جغرافیایی همدان که بر سر راه قوای عثمانی و نزدیکی به مرزهای عثمانی نیز یکی از دلایل عمده بحث در این کتاب است که در این دوران محل رفت و آمد قوا و عساکر دشمن و قوای ایرانی در رقابت دو کشور ایران و عثمانی بود و دست به دست شدن همدان بین این دو سپاه و در اختیار قرار گرفتن زمان زیادی در دست عثمانی علتی بر عدم توسعه یافته گردید.
در بعد خارجی و خارج از مرزها اقدامات عثمانی ها در همدان و دور شدن مدت زیادی از راه تجاری و زیارتی غرب و شرق و اماکن مقدسه عراق بود. به نظر می رسد اگر موقعیت جغرافیایی همدان گونه دیگری بود و سیاست شاهان صفوی شکل دیگری را رقم می زد؛ همدان نیز می توانست در مسیر حرکت و توسعه در این زمان قرار گیرد. در کل شرایط نوزایی و خیزش تحولی در زمینههای مذهبی، اجتماعی و سیاسی دوران صفویه به یک میزان با توجه به شرایط متفاوت و علل مختلف به همه ولایات و ایالات قلمرو صفویان نرسید و هر یک از این ایالات و ولایات به دریافتی مشترک همراه با شرایط حکومت و بودباش آن نرسیدند.
