دور تازه گفتوگوهای هستهای میان جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 در حالی برگزار شد که بهرغم وجود برخی موارد اختلافی میان 2 طرف، روند مذاکرات سرعت بیشتری گرفته و بحثها از مسائل کلی به جزئی گذر کرده است.
در پیوند با دستاوردهای این نشست، صحبتهايی متفاوت و گاه متعارضی به چشم میخورد. برخی گفتوگوی معاونان را «بی نتیجه» و بعضی آن را «رو به جلو اما با پیشرفت محدود» ارزیابی کردند. این در حالی است که گزارشهایی نیز درباره پیشرفت چشمگیر و قابل ملاحظه نشستها وجود دارد.
در این پیوند، پایگاه خبری و تحلیلی «المانیتور» همزمان با گفتوگوها به نقل از منابع دیپلماتیک نوشت: مذاکرهکنندگان ایران و آمریکا تمام روزهای گذشته در ژنو برای تهیه پیشنویس یک سند مشترک به منظور تسریع در روند مذاکرات هستهای تلاش کردند اما انتظار نمیرود این سند در نشست جامع ایران و گروه 1+5 ارائه شود.
به گفته این دیپلماتها، این سند «اصول توافق» نام دارد که به احتمال زیاد مقدمات چارچوب توافقی است که ایران و گروه 1+5 باید تا ماه مارس 2015 میلادی به آن دست پیدا کنند.
برخی تحلیلگران نیز سختی و اهمیت فراوان این نشست را بیش از نشستهای گذشته قلمداد کردند.
علی واعظ، تحلیلگر مسائل بینالمللی و کارشناس حوزه ایران در «گروه بینالمللی بحران»، در گفتوگو با المانیتور تأکید کرد كه رایزنیهای ایران و آمریکا در روزهای گذشته، سختترین و دقیقترین آنها از سال 2013 میلادی (1392 خورشیدی) تاکنون بوده است.
اهمیت و پیشرفت گفتوگوها مورد توجه اتحادیه اروپا نیز قرار گرفت. خبرگزاری فرانسه گزارش کرد اتحادیه اروپا در بیانیه کوتاهی، گفتوگوهای هستهای ایران در ژنو را «جدی و سودمند» ارزیابی کرد.
این خبرگزاری با اشاره به اینکه خبری از محتوای گفتوگوها منتشر نشده است، افزود: شرکتکنندگان در این نشست تصمیم گرفتهاند به منظور سودمندی گفتوگوها محتوای آن را اعلام نکنند.
گزارشها حاکی از آن است که ایران و 1+5 بر سر کلیات توافق کردهاند و اصل غنیسازی، ضرورت برداشتن تحریمها و حفظ برنامه هستهای ایران مورد قبول همه طرفها واقع شده است و آنها در وادی حل و فصل جزئیات گام گذاشتهاند.
در همین راستا محمدجواد ظریف روز دوشنبه 29 دیماه ماه در گفتوگو با خبرنگاران در تهران گفتوگوهای تازه خود با جانکری را «صریح و جدی» توصیف کرد و گفت: مذاکرات پیچیده شده و وارد جزئیات شدهایم و در مذاکرات بینالمللی هم گرفتاری همیشه در جزئیات است.
البته باید توجه كرد که حل جزئیات، به مراتب دشوارتر از روشن شدن کلیات یک توافق است؛ زيرا حل هر یک از مسائل ریز و جزئی باقی مانده، مستلزم صرف زمان و انرژی دوچندان است.
شاید مهمترین موضوع به اختلاف بر سر لغو تحریمها علیه ایران بازمیگردد. بسیاری از ناظران بیش از اينکه اصل تحریمها را به عنوان سدی برای رسیدن به توافق نهایی و پایدار مورد توجه قرار دهند، نگرش ابزاری غرب نسبت به این موضوع را مورد نقادی قرار میدهند.
این تحلیلگران اعتقاد دارند اینک زمان آن رسیده است که غرب بپذیرد توافق جامع هستهای با ایران از راه سیاست فشار میسر نخواهد بود و حل مسائل باید در محیطی عاری از بیاعتمادی صورت گیرد؛ چراکه غرب در زمینه اعمال تحریمها بر جمهوری اسلامی 3 دهه تجربه دارد.
غرب به ویژه آمریکا با برجستهسازی نقش تحریمها نه فقط از سرعت حل و فصل اختلافهای هستهای کاسته بلکه این موضوع را به یک ابزار سیاسی برای مخالفان داخلی خود تبدیل کرده است که این اشتباه محاسبات آنها را نشان میدهد؛ زیرا فشار تحریمها نتیجه قابل قبولی را در پی نخواهد داشت و چه بسا ریسمان گفتوگوهای 14 ماهه را پاره کند.
در مجموع، برای رسیدن به توافق سیاسی و به دنبال آن توافق جامع باید اعتماد متقابل و فضای عاری از تهدید و فشار بر گفتوگوها حاکم باشد.
همکاری ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی از یک سو و گروه 1+5 از سوی دیگر، گواهی بر تعهد و پایبندی ایران به فعالیتهای هستهای صلحآمیز آن است و در صورت برداشتن گامی اعتمادزا از سوی غرب میتوان بیش از پیش به آینده گفتوگوها امیدوار بود.
بنابراین، استفاده از اهرم فرسوده تحریمها به جای حل مشکل، روند رو به جلو گفتوگوها را کندتر و به اعتماد طرف ایرانی خدشه وارد میکند.
از سوی دیگر، با توجه به اندک زمان باقیمانده برای رسیدن به توافق سیاسی (اسفندماه) 2 طرف باید هر چه زودتر زمان را دریابند؛ زيرا هر چه گفتوگوها به درازا کشیده شود متغیرهای تازه یا به عبارت دیگر عوامل مداخلهگر بیشتری، خود را نشان خواهند داد.