زندگی‌هایی که قسطی می‌شوند

 این روزها همه چیز را از گوشی تلفن همراه گرفته تا تلویزیون، یخچال، خودرو و حتی کت و شلوار را می‌توان به صورت قسطی خرید. یک دسته چک از خودتان یا از بستگان و دوستان کافی است تا شما صاحب کالای دلخواه‌تان شوید.
گرایش به خرید قسطی از زمانی رواج یافت که تجمل‌گرایی و مصرف روزافزون به صورت یک ارزش بدون جایگزین در جامعه تبدیل شد. مصرفی شدن، خیلی سریع اتفاق می‌افتد و به ویژه در فرهنگ ایرانی با آموزه‌های تربیتی خاص باید بسیار مراقب بود تا مصرف‌گرایی منجر به فراموشی ریشه‌های سنتی ساده‌زیستی و قناعت شود.
در جامعه مصرفی، لباس‌های ساده و معمولی به مارک‌های خارجی مزین می‌شوند، خودروهای گرانقیمت در خیابان‌های شهر تردد می‌کنند و تمکن مالی و قدرت خرید به عاملی برای ارتقا در مراتب اجتماعی تبدیل می‌شود اما در این میان بسیاری از مردم که توانایی همراه شدن با موج جدید را ندارند گاه احساس سرخوردگی می‌کنند غلبه فرهنگ مادی آنقدر عمیق است که به مهمترین عنصر در وجه متمایز آنها تبدیل شود.
جامعه‌شناسان یکی از راه‌های رسیدن به اهداف مطلوب را وقتی راه‌های معمولی پاسخگو نیستند خلق روش‌های جدید می‌دانند، در همین راستا خانواده‌های کم درآمد ناگریز برای دستیابی به کالاهایی که در یک فرهنگ مصرفی به صورت نیازهای کاذب اما ضروری درآمده تن به خرید قسطی می‌دهند و از این‌رو است که شاهد رشد فزاینده خرید و فروش اقساطی هستیم.
چشم و هم چشمی خانواده‌ها در ماراتن خرید به ویژه در میان زوج‌های جوان هم بر این گرایش تأثیر گذاشته است. از سوی دیگر شرکت‌های تولیدی داخلی و بین‌المللی هم از این روش خرید و فروش به منافع زیادی می‌رسند و در پاره‌ای موارد اجناس خود را بدون پیش‌پرداخت یا با پیش‌پرداخت اندک در اختیار مشتریان قرار می‌دهند حالا دیگر کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که زیر بار قسط وسایل لوکس آشپزخانه یا خودروی گرانقیمت نباشد. شهریه دانشگاه هم امروزه به صورت قسطی درآمده و جوانانی که هیچ منبع درآمدی ندارند برای تأمین هزینه‌های شهریه به زندگی قسطی عادت کرده‌اند.
از مهریه‌های قسطی که بگذریم ازدواج‌های قسطی بلایی است که جوانان را از ابتدای زندگی پایبند پرداخت اقساط وام ازدواج و سایر وام‌ها برای تأمین هزینه های جهیزیه و عروسی کرده است اگر به اطراف خودمان خوب نگاه کنیم در منزل ما بسیاری از کالاها قسطی است.
 دولت‌ها شهروندان را به خرید قسطی تشویق می‌کنند
یک شهروند که برای خرید جهیزیه دخترش به فروشگاهی در خیابان شریعتی مراجعه کرده معتقد است خرید کالاهای قسطی صرفه بیشتری دارد چون پرداخت نقدی کالاها به اقتصاد خانواده فشار می‌آورد، اما خرید قسطی به افراد اجازه می‌دهد با پرداخت مبلغی اندک به بسیاری از کالاهای مورد نیاز خود دست یابند.
این در حالی است که اقتصاددانان معتقدند وابسته شدن خانواده‌ها به زندگی قسطی موجب مخدوش شدن برنامه‌های بلندمدت خانواده می‌شود و کنترل آنها را بر سرنوشت اقتصادی‌شان با اشکالاتی مواجه می‌کند در این زمینه کارشناس امور پولی و بانکی معتقد است: خرید قسطی نمی‌تواند فی نفسه امری نامطلوب باشد کما اینکه در زمان رکود اقتصادی که نیاز به بالا بردن مصرف و گردش پول ضروری است، دولت‌ها با ایجاد زمینه‌های خرید قسطی مردم را به این نوع معاملات تشویق می‌کنند. اما مشکل هنگامی به وجود می‌آید که میزان اقساط ماهانه با توانایی پرداخت آن از سوی شخص، همخوانی نداشته باشد خانواده‌ها باید در خریدهای خود به گونه‌ای محتاطانه عمل کنند تا در صورت کم شدن میزان درآمد، توانایی بازپرداخت اقساط را از دست ندهند.
غلامحسین بزرگمنش، همچنین به زوج‌های جوان توصیه می‌کند: با چشم بسته به خریدهای کلان اقدام نکنند و همواره توان اقتصادی خود را در نظر داشته باشند و با توجه به اینکه نیازهای انسان نامحدود است خود را در دام زندگی قسطی گرفتار نکنند. اگرچه زندگی قسطی تنها به قشرهای محروم جامعه محدود نمی‌شود اما علل روی آوردن افراد به این سبک زندگی در میان قشرهای مختلف متفاوت است.
زندگی‌های قسطی و چکی در حالی افزایش می‌یابد و خانواده‌ها را در گرداب خود فرو می‌برد که کارشناسان مشاوره و روانشناسان معتقدند استرس‌های ناشی از پر کردن حساب بانکی، پاس کردن چک یا بازپرداخت اقساط وام برای اجناس خریداری شده به قدری بر افراد و اعضای خانواده فشار روانی وارد می‌کند که توانایی تصمیم‌گیری‌های حساس و سرنوشت‌ساز در زندگی فردی و خانوادگی را از آنها سلب می‌کند.
 سست شدن پیوندهای خانوادگی زیر بار فشارهای زندگی قسطی
یک جامعه‌شناس می‌گوید: بحران‌های عصبی، افسردگی و اختلالات روانی نتیجه تحمل قسط‌های سنگین در زندگی است، در واقع تجملات و زرق و برق‌های کاذب برای جوانان وقتی به دنیای واقعی زندگی بازمی‌گردد تبدیل به اضطرابی کشنده می‌شود که لذت‌های استفاده از کالاهای خریداری شده را از آنها می‌گیرد دردسرهای خرید قسطی علاوه بر آثار اقتصادی روانی بر خانواده‌ها یک اثر ناپسند دیگر در پی دارد که در نتیجه آن امکان برخی سودجویی‌ها را برای بنگاه‌های اقتصادی و فروشگاه‌ها فراهم می‌کند. بسیاری از این فروشندگان کالا و خدمات قسطی برنامه بازپرداخت اقساط را به گونه‌ای برای مشتری تنظیم می‌کنند که خریدار ناچار است علاوه بر مبلغ اصلی آن کالا یا خدمات، مبالغی هم برای جبران سود آن بپردازد. کمتر فروشنده‌ای هست که کالایی را بدون سود اضافی به صورت اقساط واگذار کند این مقدار سود گاه آنچنان زیاد می‌شود که خریدار ناچار است تا چند برابر مبلغ اصلی را بپردازد.