استاد علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، پژوهشگر و نویسنده همدانی، روز ۲۰ فروردین ۱۴۰۴ پس از گذراندن یک دوره بیماری از دنیا رفت و آسمانی شد.
به‌گزارش همدان پیام، وی زاده ۱۳۲۲ در شهر همدان بود و تا پایان عمر در زادگاه خویش زیست و برای فرهنگ و ادب سرزمینش نوشت.
ذکاوتی قراگزلو یکی از پژوهشگران برجسته معاصر بود که آثار گوناگونی در زمینه عرفان، ادبیات، ترجمه و تصحیح کرده و بیش از ۴۰ کتاب تألیفی و ترجمه و ۲۰۰ مقاله و گفتار از او به جا مانده است.
وی همچنین در زمینه نقد ادبی بسیار متبحر بود و نقدهای بسیاری بر آثار کلاسیک ایران نوشت و به همین دلیل در سال ۱۳۷۷ به عنوان «منتقد نمونه» و در سال ۱۳۸۵ به عنوان منتقد پیشکسوت موفق به دریافت جایزه شد.
وی مقاله‌های بسیاری در حوزه فرهنگ و فلسفه و دین خلق کرده است. همچنین در هر دو رشته ادبیات ابداعی و ادبیات تحقیقی و نیز ترجمه از عربی به فارسی آثار متعددی پدید آورده است.
کتاب‌های «تشیع و تصوف: تا آغاز سده دوازدهم هجری»، «عرفانیات»، «عمر خیام نیشابوری»، «تمدن اسلامی در قرن چهارم و پنجم»، «تلبیس ابلیس ابن جوزی»، «محبوب القلوب فراهی»، «تاریخ ادبی عرب»، «حافظیات»، «جنبش نقطویه»، «سیر تاریخی نقد ملاصدرا»، «قرآنیات»، «قصه‌های عامیانه ایرانی»، «بازشناسی و نقد تصوف» و «احوال و آثار صفاءالحق همدانی» از جمله آثار اوست.
استاد همچنین عضو هیأت مؤلفان دائرةالمعارف تشیع بوده و با بنیاد دائرةالمعارف اسلامی و دانشنامه جهان اسلام نیز همکاری مداوم داشت.
2 اثر ترجمه «تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری»، تألیف آدام متز در سال ۱۳۶۳ و ترجمه کتاب «نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام» در سال ۱۳۸۵ نیز کتاب سال شناخته و حائز دریافت جایزه شد.
او در بیش از ۲۰ کنگره و همایش علمی ملی، مقاله ارائه کرده یا عضو هیئت علمی آن‌ها بود.
این استاد برجسته سال‌ها در دانشگاه آزاد همدان تدریس کرد و ضمن همکاری پژوهشی با دانشگاه بوعلی‌سینا، استاد مدعو تدریس ادبیات فارسی و عربی در دانشگاه علامه طباطبایی نیز بود.
از کارهای برجسته وی، تصحیح و بازسازی کهنه‌ترین نسخه اسکندرنامه منوچهر خان حکیم بود که توسط انتشارات سخن در سال ۱۳۸۸ چاپ شد.
«اسکندرنامه» متعلق به عصر صفوی است و آن دوران را به خوبی نشان می‌دهد. کتاب درواقع جذاب و دوست‌داشتنی و شامل ماجراهای عاشقانه، پهلوانانه و شیرین‌کاری‌های عیاری است.
از دیگر کارهای استاد معرفی و ترجمه برخی از شاهکارهای ادب عربی به زبان فارسی، از جمله مقامه‌هایی از بدیع الزمان و حریری و اشعاری از ابوالعلاء معری و قطعات مفصلی از جاحظ و ابوحیان توحیدی است.
به نقل از شهر کتاب، ذکاوتی درباره خودش گفته بود: به سال ۱۳۲۲ در یک خاندان مذهبی، علمی و عرفانی در همدان متولد شده‌ام. پدرم مرحوم شیخ علی‌اصغر ذکاوتی قراگزلو متخلص به «زمزم همدانی»، عالم و ادیب و خطیب و عارف و مدرس و شاعر بود. مادرم از خاندان حاج محمدجعفر کبودراهنگی (مجذوب) از عارفان نامدار قرن سیزدهم هجری است. از کودکی با کتاب بزرگ شده‌ام و از حضور در مجالس اهل علم در همدان و قم بهره برده و از محضر پدرم و دیگر خویشاوندان که اهل علم بودند، استفاده کرده‌ام. مطالعات پیوسته و گسترده‌ای در ادب فارسی و عربی، عرفان اسلامی، عقاید و مذاهب و تاریخ اجتماعی ایران پس از اسلام دارم و در هر 2 رشته ادبیات ابداعی و ادبیات تحقیقی و نیز ترجمه از عربی به فارسی آثار متعددی پدید آورده‌ام که از آن جمله ترجمه تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری (تألیف آدام متز) در سال ۱۳۶۳ و ترجمه کتاب «نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام» در سال ۱۳۸۵ «کتاب سال» شناخته شد و موفق به اخذ جایزه شدم. همچنین به مناسبت چاپ مقالات متعدد در نقد کتاب در مجلات وزین کشور در سال ۱۳۷۷ به عنوان «منتقد نمونه» و در سال ۱۳۹۰ به عنوان منتقد پیشکسوت موفق به اخذ جایزه شدم.
