سایه طلاق و اعتیاد والدین بر سر دختران فراری

خانه‌های امن برای قربانیان خشونت افزایش می یابد

فرار دختران از خانه، آمارش هر چقدر کم یا زیاد هم که باشد ، باید آن را جزو یکی از آسیب های جدی جامعه در نظر داشت؛ آسیبی که برخی خانواده ها به ویژه خانواده های آشفته را تهدید می کند.
دختر که از خانه فرار می‌کند، فرق ندارد که زمانش چقدر باشد یک ساعت، یک روز یا یک سال؛ انگ دختر فراری متوجه او می‌شود و از همه بدتر آسیب‌های بسیار جدی تر از نابسامانی مشکلات خانوادگی او را تهدید می‌کند.
از این رو، فرار دختران از خانه همواره مورد توجه آسیب شناسان، جامعه شناسان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی و مسئولان ذیربط قرار گرفته است.
از همه بدتر این است که دختر فراری پس از فرار به دلیل مشکلات پیش آمده روی بازگشت به خانه را ندارد و اگر هم بازگردد معمولا خانه پذیرای او نیست، این مساله موجب شده تا سازمان بهزیستی کشور از سال ها پیش، مراکزی را برای نگهداری دختران راه اندازی کند.
سئوال های زیادی در مورد دختران فراری در اذهان عموم وجود دارد ، اینکه بعد از فرار چه اتفاقی برای دختران فراری از خانه می افتد؟ آیا راهی برای بازگشت این دختران به جامعه هست، چند مرکز برای نگهداری این‌گونه دختران وجود دارد و چه خدماتی در این مراکز ارائه می شود و از همه مهم تر چه دلیلی باعث می‌شود یک دختر خانه و کاشانه که قرار بوده امن ترین محل دنیا برای او باشد  را رها می‌کند و این دختران به چه مقصدی خانه خود را ترک می‌کنند.
نیاز به پاسخگویی به این سئوال‌ها و واکاوی وضعیت دختران فراری و خدمات ارائه شده به آنها، ایرنا با فریبا درخشان نیا مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت و گویی انجام داده است.
  مهم ترین دلایلی که باعث می شود دختران از خانه فرار کنند، چیست و طلاق والدین تا چه میزان در این امر موثر است؟
طلاق والدین در بروز و شیوع فرار دختران از خانه، نقش بسزایی دارد. مشکلاتی مانند طلاق والدین، اعتیاد و مشکلات اجتماعی دیگر روی فرار دختران از خانه سایه می‌اندازد.
حتی سبک زندگی خانوادگی نیز در فرار دختران از منزل نقش قابل توجهی دارد. بطورمثال سبک تربیتی بسیار سختگیرانه برخی خانواده‌ها موجب فرار دختران از خانه می‌شود . متاسفانه این سختگیری‌ها بین برخی استان ها یا قومیت های خاص بیشتر است.
 آیا می‌توان گفت داشتن والدین معتاد درصدر علل فرار دختران از خانه به شمار می‌رود؟
درخشان نیا: اعتیاد والدین یکی از عوامل خطر است. البته این مساله به آن معنا نیست که اعتیاد والدین شرط لازم وکافی برای فرار دختران از منزل است اما زمینه ساز مقوله فرار دختران از خانه به شمار می‌رود وتاثیرات چشمگیری بر افزایش آسیب در خانواده دارد و این مساله را در آمارها خیلی می‌بینیم.
 فرار دختران از خانه چقدر به عوامل اقتصادی بستگی دارد ؟ آیا می توان گفت دختران فراری بیشتر از اقشار پایین جامعه هستند؟
متاسفانه فرار دختران از خانه به این مسائل بستگی دارد و فقر هم می تواند به این قضیه دامن بزند.
 هنگامی که دختران از خانه فرار می‌کنند، چه برنامه هایی برای شناسایی زودهنگام آنان در گلوگاه هایی مانند ترمینال ها و پارک ها اندیشیده شده است؟
سازمان بهزیستی به کمک شهرداری در ترمینال ها ، نیروهایی برای شناسایی دختران فراری از خانه، مستقر کرده است و سالیان سال است این تجربه را در این زمینه دارد چون یکی از گلوگاه های شناسایی دختران فراری ، ترمینال ها و پارک ها است.
ترمینال‌ها یکی از مکان‌هایی به شمار می رود که کارشناسان مربوطه برای شناسایی دختران فراری از خانه،در آنجا مستقر می‌شوند؛ حتی خودروهای اورژانس اجتماعی 123 یعنی گشت سیار بهزیستی نیز در مکان هایی که احتمال آسیب وجود دارد، مستقر هستند و خدمات را ارائه می‌دهند.
 بعد از شناسایی دختران فراری، چه اتفاقی برای آنان می‌افتد؟ این دختران در چه مراکزی نگهداری می‌شوند؟
. ازآنجائیکه میزان سن و آسیب‌های اجتماعی برخی دختران کمتر از سایر زنان می‌باشد، خانه های سلامت در سال 78 راه اندازی شد تا زنان آسیب دیده یا در معرض آسیب های اجتماعی از این دختران تفکیک شوند هر چند که ممکن بود نوع مشکلاشان در کل، یکسان باشد.
هم اکنون زنان آسیب دیده اجتماعی به مراکز بازپروری و دختران در معرض آسیب یا حتی آسیب دیده اجتماعی به خانه های سلامت، ارجاع داده می‌شوند.
 دختران فراری چگونه به خانه های سلامت ارجاع می‌شوند ؟
ورودی تمام این زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب‌های اجتماعی از مراکز مداخله در بحران‌های فردی یا اجتماعی یا همان اورژانس اجتماعی است.
این افراد هم می‌توانند به صورت خود معرف و هم از طریق سیستم ارجاع دستگاه قضایی یا انتظامی به مراکز بهزیستی ارجاع داده شوند.
 آیا دختران فراری از خانه همیشه در خانه های سلامت می مانند یا به خانه خود بازمی‌گردند؟
نخستین نکته مورد توجه درباره زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب‌های اجتماعی در مراکز بازپروری و خانه های سلامت در گام نخست، بحث بازپیوند آنان به خانواده و جامعه است.
به آن معنا که با مداخلات تخصصی و فوری کارشناسان بهزیستی در برخی موارد، دختران و زنان آسیب دیده می‌توانند به خانواده بازگردند؛ درغیراینصورت این دختران و زنان به مراکز نگهداری بهزیستی یعنی مراکز بازپروری و خانه های سلامت ارجاع داده می شوند.
 چه برنامه‌هایی در مراکز نگهداری دختران ارائه می‌شود؟
در مراکز نگهداری، برنامه و طرح های توانمندسازی "برنامه های روانی، جسمی و اجتماعی- برای زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب های اجتماعی اجرا می شود.
در مراکز نگهداری، کارشناسان روانشناسی، مددکاری، روانپزشک و کارشناس حقوقی روی سلامت روان و اجتماعی زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب های اجتماعی کار می کنند و مسائلی مانند تحصیل ، حرفه آموزی ،اعتقادات معنوی، مهارت‌های زندگی وسایرابعاد توانمندسازی آنان را مورد توجه قرار می‌دهند.
همزمان باتوانمند سازی فردی، توانمند‌سازی خانواده به منظور برطرف کردن نقص‌ها و مشکلات خانواده که بستر آسیب به دختر یا زن را مهیا کرده نیز صورت می‌پذیرد.
**دختران و زنان تا چه مدت می‌توانند در مراکز نگهداری بهزیستی بمانند؟
زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب های اجتماعی به مدت 6 ماه تا یک سال در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شوند و در این فاصله هم روی فرد و هم روی خانواده کار می‌شود.
دیدگاه سازمان نسبت به آسیب های اجتماعی، یک دیدگاه کلی نگر  است و و کل سیستم یعنی فرد، توانمندی‌هایش، خانواده و جامعه در نظر گرفته می‌شود.
یکی از وظایف مددکار اجتماعی شاغل در مراکز نگهداری، توانمندسازی و کشف منابع اجتماعی هست تا از این طریق زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب‌های اجتماعی به جامعه، بازپیوند شوند.
 آیا اخیرا برنامه جدیدی برای مراکز نگهداری زنان و دختران آسیب دیده داشته‌اید؟
همواره از گذشته برای کارشناسان بهزیستی، دوره های آموزشی برای ارائه مهارت های زندگی به زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب های اجتماعی وجود داشته اما از سال گذشته به این مساله به صورت تخصصی تر پرداخته شده است.
اکنون به مسائلی مانند بحث انتخاب و فرآیند حل مساله بیشتر پرداخته می شود و در حال تدوین راهنمای عمل مداخلات تخصصی برای زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیبهای اجتماعی هستیم.
 برای ارائه خدمات به زنان و دختران در مراکز نگهداری از چه نیروهایی استفاده می شود؟
مراکز نگهداری زنان و دختران آسیب دیده یا در معرض آسیب‌های اجتماعی، تخصصی هستند چون کارشناسان تحصیل کرده و مجرب در این مراکز فعالیت دارند و هرسال دوره‌های بازآموزی برای دست اندرکاران و کارشناسان این مراکز برگزار می‌شود بنابراین مداخلات آنان موثر خواهد بود.
 و صحبت پایانی؟
بهزیستی هرچقدر جلوتر می‌رود باید خدمات خود را تخصصی تر کند. بطورمثال خانه‌های امن به عنوان فعالیت کمکی ومکمل سایر فعالیت‌ها راه‌اندازی شده‌اند. یعنی زنانی که تحت خشونت خانگی قرار گرفته‌ا ند و کاملا متفاوت با قضیه دختران فراری است نباید در کنار هم زندگی کنند به همین علت بحث خانه‌های امن مطرح و این مراکز راه اندازی شد.