سیاست اخیر در طرح نهضت ملی مسکن در شهرهای کوچک و دارای زمین به اندازه کافی، مبنی بر واگذاری زمین به مردم برای ساخت خانههای ویلایی و یک طبقه باعث افزایش هزینهها و اتلاف منابع میشود؛ در حالی که تقریباً همه کشورهای جهان و در اکثر شهرهای بزرگ با طراحی مناسب به سمت توسعه عمودی و بلندمرتبهسازی رفتهاند.
یک کارشناس مسکن گفت: در حال حاضر عمده کشورهای توسعه یافته با ساخت برج و مجتمعهای بزرگ از آب، برق و امکاناتی که در شهرها وجود دارد استفاده میکنند. به دلیل تجمیع امکانات و زیرساختهای شهری در کلانشهرها احداث ساختمانهای بلند مقرون بهصرفهتر از این است که هزینهها در نقاط حومهای صرف واحدهای یک طبقه شود.
به گفته علی شماعی، امروزه در موضوعات شهرسازی و ساخت مسکن به مسائل محیط زیست، از جمله منابع آب، فضای سبز، هوا، انرژی و زیرساختهای شهری با وسواس نگاه میکنند. با توجه به اقلیم خشک ایران اگر ما به این مسائل بیتوجه باشیم به مشکل میخوریم.
این استاد دانشگاه به ایسنا گفت: احیای بافتهای فرسوده داخل شهرها بسیار منطقیتر از ساخت مسکن در حومه است. اما در ایران شاید یکی از دلایل تمرکز برنامههای شهری در حومه کلانشهرها و شهرهای جدید، عدم ساختار محلهمحوری پایدار با تمام کاربریهای مورد نیاز در هر محله و مشقتهای ساخت وساز در بافت فرسوده باشد؛ زیرا ساخت و ساز در بافتهای فرسوده با توجه به مسائلی درخصوص تجمیع پلاکها، موضوع وراثت خانهها، دریافت پروانه و عدم مدیریت یکپارچه و غیره دشوار است. لذا به نظر میرسد دولت کار راحتتر را که ساخت مسکن در شهرهای جدید است را انتخاب کرده است. در حالی که آنجا با معضل تأمین امکانات مواجهیم.
شماعی با اشاره به مشکلات تأمین آب در شهرهای حومهای گفت: بخش قابل توجهی از آب در مسیر انتقال دچار هدررفت میشود. بخشی هم دائماً در لولههای اصلی که بعضاً طولانی است جریان دارد. یعنی از 2 ناحیه با هدررفت منابع آبی و انرژی و سرمایه مواجهیم. از سوی دیگر برای تأمین زیرساختها و امکانات که بالغ بر ۲۰ مورد را شامل میشود بودجههای هنگفتی باید هزینه کرد.
وی طرح ساخت خانههای ویلایی را صرفاً برای مناطق روستائی و شهرهای کوچک، مناسب دانست و گفت: بلندمرتبهسازی در کاهش حمل و نقل، کاربرد بهینه زمین، کاهش حجم شبکههای زیربنایی در شهر، کاهش مسافرت درون شهری و کاهش اتلاف وقت، ایجاد ساختمان با کاربری مختلط، ایجاد چشمانداز زیبا و خلق فضاهای دنج و آرام به شرط طراحی مناسب، و امکان استفاده بهتر و بیشتر از زمینهای مرتعی و کشاورزی و خاکهای صنعتی بلند مرتبهسازی ضروری است، با توجه به وجود اراضی گسترده و زیرساختهایی که از قبل برای شهرهای کوچک تأمینشده، توسعه افقی و احداث خانههایی با حیاطهای بزرگ توجیه دارد. اما در کلانشهرها و حومه آنها که جمعیت زیادی دارند، ساخت خانههای بزرگ به نوعی اتلاف زمینهای ارزشمند این مناطق است.
این کارشناس مسکن به موضوع کمآبی اشاره و تأکید کرد: جمعیت توکیو و اطراف آن حدود ۳۶ میلیون نفر است؛ زیرا در محلههای مختلف این کلانشهر خدمات و زیرساختهای شهری برای سکونت چنین جمعیتی در هر بخش و محله شهری وجود دارد. ولی ما در اکثر شهرها با مشکل ارائه خدمات عمومی مواجهیم.
مثلاً در تهران کسانی که بالای شهر زندگی میکند برای دریافت بسیاری از نیاز های روزمره و خدمات مثل تعمیر اتومبیل و خرید برخی کالاها به وسط شهر یا جنوب شهر میروند. در واقع تناسب و توازن چندانی در امکانات و عدالت فضای شهری از لحاظ اجتماعی و اقتصادی در سطح محلات وجود ندارد.
