در تازهترین اتفاق، رئیس کل بانک مرکزی در جمع مدیران بانکها تأکید کرده است که شرایط اقتصادی رو به بهبود است و عملکرد اقتصادی کشور را مناسب ارزیابی کرده است. اگر بیان وی مورد استناد قرار گیرد، این جملات را بر زبان رانده است: براساس آمارهای مقدماتی، نرخ رشد اقتصادی کشور طی ۹ماهه سالجاری نسبت به مدت مشابه سال قبل معادل 5/4درصد بوده است که با توجه به شرایط فعلی و نرخ رشد کشورهای منطقه در سال۲۰۲۳ نرخ رشد مطلوبی محسوب میشود.
وی در سخنانش افزایش بسیار خوب منابع ارزی بانک مرکزی در سالجاری، کاهش ۲۲درصدی نرخ تورم نقطه به نقطه از ابتدای سالجاری تا پایان بهمن ماه و گشایشهای ارزی اخیر را نیز مورد استناد قرار داد.
حالا اما بانک مرکزی در گزارشی مکتوب و مبسوط شرایط اقتصادی کشور را ترسیم کرده و سخنان رئیس کل این بانک را مورد تایید قرار داده است. بر اساس اعلام صورت گرفته تشکیل سرمایه ثابت ناخالص" در نه ماه سالجاری از رشد 9/4درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل برخوردار بوده است و بخش غیرنفتی در همین دوره رشد 5/3درصدی را تجربه کرده است.
به این ترتیب تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (به قیمتهای ثابت سال ۱۳۹۵) در 3 ماهه سوم سال ۱۴۰۲ به رقم 8/3971هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به3 ماهه سوم سال ۱۴۰۱، رشد 3/4درصدی را نشان میدهد. همچنین رشد اقتصادی بدون نفت طی دوره مذکور معادل 3/3درصد بوده است.
بررسی وضعیت سرمایهگذاری در بخشهای مختلف اقتصادی (به قیمتهای ثابت سال ۱۳۹۵) مبین آن است که در 3ماهه سوم سال ۱۴۰۲ "تشکیل سرمایه ثابت ناخالص" از رشد 9/4درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل برخوردار گردیده است؛ بهطوری که در دوره مزبور، رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در دو زیربخش اصلی "ماشینآلات" و "ساختمان" به ترتیب معادل 2/7 و ۳/۳ درصد بوده است.
در مجموع عملکرد تولید ناخالص داخلی کشور در نهماهه سال ۱۴۰۲ "با احتساب نفت" و "بدون احتساب نفت" به قیمتهای ثابت سال ۱۳۹۵ به ترتیب به ۱۲۰۸۳.۰ و 3/10968هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب با افزایش 5/4و 5/3درصدی همراه بوده است. تحقق رشد اقتصادی ۴.۵ درصدی در نهماهه ۱۴۰۲ در امتداد رشد اقتصادی 4درصدی سال ۱۴۰۱ حکایت از تداوم روند رو به بهبود فعالیتهای اقتصادی در کشور دارد.
مؤلفههای رشد اقتصادی در 3ماهه سوم سال ۱۴۰۲
بررسی عملکرد رشد اقتصادی بر حسب گروه فعالیتهای اقتصادی (به قیمتهای ثابت سال ۱۳۹۵) نشان میدهد، رشد تولید ناخالص داخلی در سه ماهه سوم سال ۱۴۰۲ حاصل تحقق رشد مثبت ارزش افزوده در تمامی گروههای اصلی بوده است. لازم به توضیح است در دوره مزبور، رشد محقق شده گروههای "نفت و گاز"، "صنایع و معادن"، "خدمات" و "کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری" نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۱۴.۵، ۴.۱، ۳.۶ و ۰.۶ درصد است.
بررسی تولید ناخالص داخلی برحسب اقلام هزینه نهایی (به قیمتهای ثابت سال ۱۳۹۵) در 3 ماهه سوم سال ۱۴۰۲ نشان میدهد، "هزینههای مصرف نهایی بخش خصوصی" و "تشکیل سرمایه ثابت ناخالص" به ترتیب از نرخهای رشد ۰.۷ و ۴.۹ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل برخوردار بودهاند. در این فصل "هزینههای مصرف نهایی بخش دولتی" نسبت به فصل مشابه سال ۱۴۰۱ کاهش ۶.۲ درصدی را تجربه نموده است. در این دوره رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به تفکیک "ماشینآلات" و "ساختمان" به ترتیب معادل ۷.۲ و ۳.۳ درصد بوده است.
بررسی عملکرد رشد اقتصادی بر حسب گروه فعالیتهای اقتصادی در نهماهه سال ۱۴۰۲ نشان میدهد، رشد ارزش افزوده گروههای "خدمات"، "نفت و گاز"، "صنایع و معادن" و "کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری" نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۴.۰، ۱۶.۳، ۳.۹ و ۰.۷ درصد بود که به ترتیب از سهمی معادل ۲.۲، ۱.۳، ۰.۹، و ۰.۱ واحد درصد در رشد اقتصادی نهماهه سال ۱۴۰۲ برخوردار بودهاند.
در دوره مزبور ارزش افزوده بخش "صنعت" به قیمتهای ثابت سال ۱۳۹۵ از افزایش ۴.۲ درصدی نسبت به نهماهه سال ۱۴۰۱ برخوردار بود؛ بهطور مشخص در این بخش رشد شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر - با اختصاص سهم حدود ۷۰ درصد از ارزش افزوده بخش صنعت- نسبت به 9ماهه سال ۱۴۰۱ معادل ۳.۵ درصد بود. بررسی عملکرد رشد شاخص مزبور به تفکیک رشته فعالیتهای صنعتی (بر حسب کدهای ISIC دو رقمی) نشان میدهد که در 9ماهه سال ۱۴۰۲ از مجموع ۲۴ گروه اصلی، ۱۹ گروه (با ضریب اهمیت ۶۶.۸ درصدی از شاخص کل) از رشد مثبت تولید برخوردار بودهاند؛ از جمله صنایعی که بیشترین سهم را در رشد محقق شده این دوره داشتهاند میتوان به "صنایع تولید فلزات اساسی"، "صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیمتریلر"، "صنایع تولید مواد غذایی" و "صنایع تولید محصولات کانی غیرفلزی" اشاره کرد.
اختلاف آماری پابرجاست
از نکات قابل توجه اما تکراری در بررسی دادههای منتشر شده توسط بانک مرکزی از رشد اقتصادی 3 ماهه سوم سال ۱۴۰۲ میتوان به اختلاف قابل توجه آنها با آمارهای منتشر شده توسط مرکز آمار اشاره کرد.
طبق آنچه گفته شد، رشد اقتصادی پاییز امسال طبق دادههای بانک مرکزی، ۴.۳ درصد با نفت و ۳/۳ درصد بدون نفت ثبت شده است. این در حالیست که مرکز آمار، این ارقام را به ترتیب ۵.۱ درصد و ۲.۵ درصد اعلام کرده است که نشان از نقش بیشتر بخش نفت در دادههای مرکز آمار دارد.
به علاوه، این تفاوت در رشد اقتصادی بخشها مختلف نیز به چشم میخورد. طوری که مرکز آمار ایران در پاییز امسال، رشد گروه کشاورزی را منفی یک درصد، گروه صنایع و معادن را ۶.۹ درصد، گروه نفت را ۲۱.۸ درصد و گروه خدمات را ۴.۶ درصد اعلام کرده بود که اختلافی چشمگیر با ارقام اعلامی از سوی بانک مرکزی دارند.
هدفگذاری بانک مرکزی چیست؟
رئیس کل بانک مرکزی در حالی از شرایط خوب اقتصادی سخن گفته و اعلام کرده دامنهی تورم به کانال بیست ردصد رد سال ۱۴۰۳ خواهد رسید که رد فروردین ماه امسال نیز اعلام شده بود که قرار است نرخ تورم سال ۱۴۰۲ به ۲۵ درصد کاهش یابد.
این در حالی است که طبق آخرین گزارشهای منتشر شده نرخ تورم همچنان در کانال 40 درصد قرار دارد. حالا اما وعدهی سال آینده نیز اعلام شده است نرخ تورم در کانال بیست درصد قرار خواهد گرفت. بنا بر اعلام فرزین برنامهریزی بانک مرکزی برای پایان سال آینده دستیابی به نرخ رشد نقدینگی ۲۳ درصد با دامنه مثبت و منفی ۲ درصد و همچنین قرار گرفتن نرخ تورم نقطه به نقطه پایان سال ۱۴۰۳ در کانال ۲۰درصد است.