امروزه فضای مجازی چنان جوانان و نوجوانان را در دنیای خود فرو برده است، گویی انگار سال‌هاست که خبری از بازی‌های دسته‌جمعی نبوده است، از طرفی هم به دلیل درگیری خانواده‌ها با کار خانه و شغل، و نبود فضای کافی در خانه‌ها و ... همگی می‌توانند جزو دلایل اصلی این باشد که امروزه کودکان، نوجوانان را به سمت فضای مجازی سوق داده است.
حالا که وسایل ارتباط جمعی، بازی‌های رایانه‌ای و ورزش‌های جدید خود را در دل مردم جای کرده‌اند کم‌کم بازی‌های قدیمی به دست فراموشی سپرده شده‌اند، اما لذتی را که در بازی‌های قدیمی وجود دارد، هیچ یک از بازی‌های یارانه‌ای و یا معاشرت در فضای مجازی نمی‌تواند در آنها ایجاد شود.
این درحالی است که شبکه‌های مجازی در کنار مزایای زیاد می‌توانند بستری با انگیزه‌های نادرست را در اختیار نوجوانان قرار دهند. برخی نوجوانان ایرانی این فضا را راهی آسان برای تأمین نسبی نیازهای خود تلقی می‌کنند.
از همین‌رو بسیاری از کارشناسان و روانشناسان معتقدند که استفاده زیاد از گوشی، سبب انزوا و تنهایی در درون افراد ایجاد خواهد شد و زمانی که ارتباط یک فرد با فرد دیگر کمتر شود ناخودآگاه به سمت انزوا و تنهایی پیش می‌رود و مشکلات روحی و روانی بسیاری را دربرخواهد داشت.
برخی دیگر از محققان در این باره می‌گویند استفاده زیاد از موبایل، در ذهن و اعصاب کاربران نوعی اعتیاد پدید می‌آورد. یعنی اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای هم می‌توانند مانند اعتیاد به مواد مخدر اثر مخرب داشته باشند. نوجوانان معتاد به موبایل از دوستان و اعضای خانواده فاصله می‌گیرند و انزواطلب می‌شوند. این افراد کار با گوشی را به هر چیز دیگری ترجیح می‌دهند.
فربد دانش‌آموز پایه هشتم است که روزانه به مدت 5ساعت از اوقات فراغتش را در فضای مجازی سپری می‌کند، می‌گوید: بیماری کرونا سبب شد که ما دانش‌آموزان بیشتر با فضای مجازی و عصر دیجیتال آشنا شویم و از آن زمان تاکنون من سعی می‌کنم آموزش برخی از دروس را در کنار مدرسه از طریق فضای مجازی دنبال کنم و به طور تقریبی روزانه به مدت 5 ساعت در فضای مجازی هستم اما با مدیریت و کنترل پدر و مادرم که اختلالی هم در روند درس خواندن ایجاد نشود.
وزین مادر یک دانش‌آموز 17 ساله است که درباره آسیب‌های فضای مجازی بر نوجوانان می‌افزاید: من به دلیل مشغله کاری زیادی که دارم ساعت طولانی را در بیرون از خانه هستم و در این زمان تعیین شده می‌دانم که پسرم به وب‌گردی و بازی‌های رایانه‌ای در خانه مشغول است و با وجود آن که مدرسه می‌رود اما طبق عادتش با وجود تمام خستگی که دارد از بودن در فضای مجازی دست نمی‌کشد و از آنجایی که فضای مجازی یک فضای به طور کامل آزاد بوده و هر چیزی در آن رد و بدل می‌شود به همین دلیل ممکن است کودکان و نوجوانان بیشتر از همه در معرض آسیب قرار بگیرند، بنابراین سعی می‌کنم که با کلاس‌های آموزشی و گاهی هم ورزش کردن او را تا حدودی از فضای مجازی دور کنم.
یک روانشناس بالینی با بیان اینکه اینترنت و فضای مجازی جزو آسیب های نوپدید طبقه بندی می‌شود، گفت: بدین معنی که این آسیب‌ها از همان ابتدا وجود نداشته است، با پیشرفت تکنولوژی و توسعه فناوری، مانند گوشی همراه، لبتاپ، تبلت وارد زندگی ما شده است و به صورت خواسته و ناخواسته از آن استفاده می‌کنیم، نکته اساسی که آیا این امکانات برای زندگی ما ضرورت دارد یا خیر؟!
حجت‌ا... حاتمی در گفت‌وگو با همدان‌پیام افزود: اگر پاسخ ما بله باشد ضرورت دارد که از این گوشی همراه استفاده کنیم اما متناسب با شرایط، ضوابط و نیازی که بر عملکرد طبیعی ما اختلال ایجاد نکند، به‌خصوص اینکه وقتی این تجهیزات وارد زندگی ما شده است، تأثیر مثبت در زندگی ما داشته باشد، به‌گونه‌ای که سرعت دسترسی به خدمات را افزایش دهد.
وی ادامه داد: اگر دسترسی به خدمات سبب شود که اختلالی در روند زندگی روزمره ما ایجاد شود، شرایط عالی زندگی به یک‌باره دچار اختلال شود، زمان زیادی از زندگی طبیعی در فضای مجازی را به خود اختصاص دهد، بنابراین وابستگی شدید به اینترنت و صرف ساعات طولانی در فضای مجازی به اصطلاح با عنوان اعتیاد به این فضا شناخته می‌شود، کما اینکه آنچه که ضرورت دارد اینکه نوجوان ما وابسته شده‌اند.
این روانشناس بالینی خاطرنشان کرد: بله متأسفانه هیچ ضوابط و شرایطی هم برای کودکان و نوجوانان خود در نظر نگرفته‌ایم و بدون اینکه آگاهی کافی از این فضا داشته باشیم، در اختیار آنها قرار داده‌ایم.
حاتمی با تأکید به اینکه نصب فیلترشکن‌ها، این موضوع را تشدید کرده است، عنوان کرد: با آمدن فیلترشکن‌ها، دسترسی به فضای مجازی هم آسانتر شده است، 2 نکته را مطرح کنم اینکه این تجهیزات و امکانات در زندگی روزمره ما ضرورت دارد، منتها ضرورت استفاده آن را خانواده‌ها باید تعیین کنند، نکته بعدی اینکه استفاده از این تجهیزات سبب ایجاد اعتیاد در بین خانواده‌ها به خصوص کودکان و نوجوانان شده است.
وی با اشاره به زمینه‌های اعتیاد به اینترنت که با اضطراب و افسردگی هم مرتبط است، افزود: ابتلا به برخی از آسیب‌های روحی همانند اضطراب و افسردگی می‌تواند زمینه‌ساز این اعتیاد رفتاری شده و بیمار برای تسکین درد و رنج روحی به فضای مجازی روی آورد.
این روانشناس بالینی در پایان تصریح کرد: زمانی که ما به صورت ناآگاه و یا حتی آگاه از فضای طبیعی زندگی فاصله می‌گیریم و بهتر بگویم به سمت فضای مجازی سوق پیدا می‌کنیم، به طور ناخواسته از محیط پیرامون فاصله می‌گیریم؛ کما اینکه ما در محیط طبیعی کنش و واکنش، فعل و انفعال، داریم ولی متأسفانه وقتی در این فضا حضور پیدا می‌کنیم، از بخش زیادی از محیط پیرامون خود غافل می‌شویم و در فضای خودش فرو می‌رود و به نوعی که وابستگی بیش از اندازه به این محیط ارتباط کودک و نوجوان را با جهان پیرامونی قطع کرده و این مسأله سلامت روان و جسمانی فرزند را هم با مخاطره روبه‌رو می‌کند.
