در کارگروه اضطرار آلودگی چه می‌گذرد؟

مردم در خطرند

تجویز راهکارهای مقطعی علاج آلودگی هوا نیست

 آلودگی فصل نمی‌شناسد، معضلی که هرساله با تغییر فصل سرو کله آن پیدا می‌شود و هربار مسئولان برای حل این معضل وعده‌های مختلفی می‌دهند با وجود راهکارهای مختلف هنوز بخش زیادی از این وعده‌ها در داخل و خارج از کشور عملیاتی نشده است و سالانه هزاران نفر در شهرهای بزرگ و صنعتی براثر آلودگی جان خود را از دست می‌دهند اما گویا مدیران برای حل آن با یکدیگر تعارف می‌کنند و راهکارهای مقطعی تجویز می‌کنند به همین خاطر است که نتوانسته‌اند برای خطری که با جان مردم به طور مستقیم ارتباط دارد در کارگروه اضطراری آلودگی هوا تصمیم جدی برای حل آن بگیرند.

ازهمین‌رو مدیران و مسئولان با دیدن هاله‌ای از غبار جلسه‌ای را ترتیب می‌دهند و برای تعطیلی مدارس و ادارات، تصمیماتی را می‌گیرند و مهم‌تر از همه اینکه وزارت بهداشت تنها توصیه‌ای که می‌کند این است کودکان و زنان باردار و سالمندان و بیماران قلبی وتنفسی در خانه بمانند, اما نکته اصلی اینجاست در کارگروه اضطراری آلودگی هوای کشور چه می‌گذرد؟

گفتنی است در سال ۱۳۹۶ قانون هوای پاک در کشور به تصویب رسید که دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلفی وظیفه قانونی برای مقابله با آلودگی هوا دارند. در قانون هوای پاک نزدیک به ۱۷۶ تکلیف و دستگاه در نظر گرفته شده است.این قانون بر اساس ۳۴ ماده خود ۲۱ دستگاه اجرایی از جمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.

با وجود اینکه 7سال از تصویب قانون هوای پاک می‌گذرد اما اجرای قانون هوای پاک به کجا رسید؟ آیا تاکنون اقدامی برای اجرای این قانون در کشور از سوی مسئولان انجام گرفته است یا این قانون هم جزو مصوباتی است که همچنان روی میز بسیاری از مدیران خاک می‌خورد؟!

باوجود آن که شهید رئیسی در آذر ماه سال گذشته در جلسه شورای عالی محیط زیست برضرورت بررسی میزان واقع‌نگری و قابلیت اجرای این قانون، ‌مشخص شدن سهم دستگاه‌ها در آلایندگی، بررسی دقیق علت کاهش یا افزایش آلودگی در استان‌های مختلف و تعیین زمان‌بندی برای اجرای تکالیف و وظایف هر دستگاه در این زمینه تأکید کرده بود اما آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد این معضل به قوت خود باقی مانده است و هنوز راهکار اساسی از سوی مدیران برای رفع آن تعبیه نشده است.

 با وجود آن که این قانون هوای پاک سال‌هاست به تصویب رسیده است اما همچنان به طور کامل اجرایی نشده است از سوی دیگر نیز بسیاری از کارشناسان براین باورند تا زمانی که این قانون به طور کامل اجرا نشود هوا همچنان آلوده خواهد بود.

فرقی نمی‌کند آلودگی هوا در فصل گرما اتفاق بیفتد یا سرما، مهم این است که بی‌توجهی به این معضل، ساکنان شهر‌های بزرگ و آینده آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این میان برخی افراد از شهر‌های آلوده به شهر‌های خوش آب و هوا مهاجرت کرده‌اند. به طور مثال در زمستان، ما با وارونه هوا مواجه هستیم که در آن هوای پایین گرم‌تر از هوای سطح بالا است. این شرایط سبب می‌شود که آلاینده‌ها و ذرات معلق در هوا به سمت زمین حرکت کنند و در نتیجه آلودگی هوا افزایش یابد.

همچنین، در زمستان به دلیل استفاده بیشتر از سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ و گازوئیل برای گرمایش، آلودگی هوا در این فصل به شدت افزایش می‌یابد.

از طرف دیگر، در تابستان هوا گرم شده و این می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر آلودگی هوا داشته باشد. در این فصل، افزایش دما سبب می‌شود که آلاینده‌های هوایی بیشتر تبخیر شوند و در نتیجه آلودگی هوا افزایش یابد. همچنین، در تابستان استفاده بیشتر از خودروها و تولید بیشتر انرژی برای سرمایش منازل، میزان آلودگی هوا را افزایش می‌دهد.

علاوه بر این، تغییر فصل به عنوان یک عامل مهم تغییرات آب و هوایی، می‌تواند به آلودگی هوا تأثیرات دیگری نیز بدهد. به عنوان مثال، در فصل بهار، با گرم شدن هوا و آغاز رشد گیاهان، میزان آلاینده‌های گیاهی در هوا افزایش می‌یابد که می‌تواند بر سلامت تنفسی افراد تأثیر منفی داشته باشد. همچنین، در فصل پاییز، با آغاز فصل باران‌ها، آلودگی هوا کاهش می‌یابد زیرا باران ذرات معلق را پاک می‌کند.

به طور کلی، تغییر فصل‌ها می‌تواند تأثیرات متنوعی بر وضعیت آلودگی هوا داشته باشد. برای مدیریت و کاهش آلودگی هوا، لازم است تا سیاست‌ها و تدابیری اندیشیده  شود که با توجه به تغییرات فصلی، بتوانند آلودگی هوا را به حداقل رسانده و بهبود کیفیت هوای تنفسی جامعه را تضمین کنند.

اکنون نیز آلودگی بیشتر شهرهای کشور را در برگرفته است به‌طوری که سبب تعطیل شدن برخی از شهرها مانند استان قم و مرکزی و اصفهان شده است و حالا به استان همدان رسیده است به طوری که وضعیت کیفی هوای همدان را در شرایط ناسالم قرار داد که براساس آخرین گزارش وضعیت هوای کبودراهنگ در وضعیت خطرناک برای همه گروه‌ها قرار دارد. همچنین  کیفیت هوای شهرهای همدان، نهاوند، اسدآباد، کبودراهنگ و رزن در وضعیت ناسالم قرار گرفته که منشأ آلودگی، ذرات معلق گرد و غبار است.این درحالی است که معاون محیط زیست انسانی استان درتاریخ 17 تیرماه درگفت‌وگو با ایسنا علت آلودگی را منشأ گرد و غبار همدان خارج از استان و از کشورهای غربی عنوان کرده بود درحالی که روز گذشته منشأ گردو غبار موجود در همدان را داخلی عنوان کرد.

 کانون گردو غبار منشأ داخلی دارد

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان با بیان اینکه از ابتدای سال تاکنون تا 19تیرماه، تعداد روزهای آلوده ما به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، گفت: از ابتدای هفته کل استان درگیر غبار رقیق بود به طوری که این غبار سبب ناسالم شدن هوا در شهرهای همدان، نهاوند، اسدآباد، کبودراهنگ و رزن برای گروه‌های حساس شد.

عادل عربی در گفت‌وگو با همدان‌پیام بیان کرد: منشا گرد و غبار مربوط به داخل کشور است  و شهرستان‌ها نزدیک به مرکز کشور با توده هوای آلوده بیشتری مواجه هستند و بیشتر استان‌های قم و مرکزی را درگیر کرده است.

وی با تأکید به اینکه بیشترین میزان کانون‌های گرد وغبار در شهرهای فامنین، قهاوند و کبودراهنگ قرار دارد، افزود: اگر کانون گردو غبار از منشأ خارجی باشد فقط ذرات بزرگتر بالا می‌روند و خطر کمتری نسبت به منشأ داخلی دارد، بنابراین در حال حاضر این آلودگی برای مردم خطرناک‌تر است و تأثیر بیشتری بر روی سلامتی مردم خواهد گذاشت.

 عربی با اشاره به اینکه تصمیمات مربوط به تعطیل شدن و یا تأخیر در ساعات ادارات برعهده مدیریت بحران بوده است، خاطر نشان کرد: با توجه به اطلاعاتی که از سوی اداره کل محیط زیست استان و هواشناسی به استانداری داده می‌شود، تصمیمات نهایی طبق نظر استاندار و مدیریت بحران در رابطه با تعطیلی انجام می‌گیرد.

 شمال استان همدان وضعیت بدتری نسبت به جنوب استان دارد

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: هوای شهرستان‌های همدان و نهاوند و اسدآباد برای همه گروه‌ها ناسالم و در ملایر بسیار ناسالم است و این نشان می‌دهد که شمال استان همدان وضعیت بدتری نسبت به جنوب استان دارد.

 مشکل آلودگی هوا ضعف مدیریت و اولویت ندادن به این موضوع است

یک کارشناس آلودگی نیز در این باره معتقد است مشکل امروز آلودگی هوا ضعف مدیریت و اولویت ندادن به این موضوع است و چون مدیران آشنایی کافی به این موضوع ندارند به همین دلیل تاکنون نتوانسته‌اند یک برنامه راهبردی برای رفع این معضل ارائه دهند.

محمد حسین رامشت با اشاره به اینکه بیشترین روزهای آلودگی مربوط به فصل زمستان است، بیان کرد: در فصل زمستان به دلیل اینکه با پدیده وارونگی دما مواجه هستیم آلودگی هوا در روزهای زمستانی بیشتر از تابستان است، دلیل آن هم این است که پدیده وارونگی یک پدیده جغرافیایی است که در عرض‌های 25 تا 45 درجه رخ می‌دهد.

وی افزود: اگر از 25 درجه پایین‌تر و از 45 درجه بالاتر رود این پدیده رخ نمی‌دهد درحالی که تمام نقاط به‌خصوص شهرهایی که بین این عرض‌های جغرافیایی قرار می‌گیرند این پدیده به صورت روزانه اتفاق می‌افتد.

عضو هیأت علمی دانشکده علوم جغرافیای و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان یادآور شد: آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست‌محیطی به‌شمار می‌رود که در سال‌ها به مرور شکل گرفته و امروز به این وضعیت بحرانی در آمده است.

راشمت در بخش دیگری از سخنانش به قانون هوای پاک اشاره کرد و گفت: قانون هوای پاک هم در این مسیر است و دلیل آن که تا کنون به مرحله اجرایی نرسیده است برای این است که با فعالیت‌های انسانی سروکار دارد و شدنی نیست و بسیار دشوار است بنابراین بهتر است بر روی همان وارونگی دما که به صورت طبیعی رخ می‌دهد کار شود که بتوانیم آن را ازبین ببریم.

این کارشناس آلودگی با تأکید بر اینکه امروز مقابله با آلودگی هوا راهکار دارد و علم و دانش و فن برای کنترل آلودگی هوا وجود دارد، تصریح کرد: همان‌طور که کشورهای دیگر این کار را کردند و موفق شدند ما هم می‌توانیم آلودگی هوا را کنترل کنیم. مردم بخشی از این پازل هستند، اما عمده‌ترین نقش را صنایع و خودروسازان و مسئولان تأمین سوخت در کشور دارند. مسئولان باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند و لازمه آن این است که به این موضوع اهمیت بدهند، زیرا که آلودگی هوا با شعار و تشکیل جلسات کنترل نمی‌شود.

برنامه جامع و ۱۰ ساله مقابله با کانون های داخلی گرد و غبار استان همدان تهیه شده و در این برنامه منابع طبیعی، محیط زیست. فرودگاه، هواشناسی و جهادکشاورزی تکالیفی بر عهده دارند.

لازم به ذکر است، ذرات معلق آلاینده به 2دسته تقسیم می شود که شامل ذرات درشت قابل استنشاق pm=10 مانند ذرات معلقی که در مجاورت جاده‌ها یا صنایع مولد غبار یافت می‌شوند و قطرشان بزرگتر از 5/2 میکرون و کوچکتر از ۱۰ میکرون است.

همچنین ذرات ریز 5/2pm= مانند ذرات معلقی که در دود و مه‌دود یافت می‌ شود و قطرشان 5/2 میکرون یا کمتر است. این ذرات یا به طور مستقیم از منابعی مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی وارد هوا می‌شود یا در نتیجه واکنش گازهای خروجی از نیروگاه‌ها، صنایع و خودروها در هوا شکل می‌گیرد.

شاخص کیفیت هوا معیاری برای تعیین روزانه آلاینده های جوی و میزان ارتباط آن با سطوح سلامت افراد است که به ترتیب از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک یا سبز، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم یا زرد، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس یا نارنجی، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه یا قرمز، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم یا بنفش و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک یا ارغوانی تعیین شده است.