سال گذشته، همدان یکی از نگران‌کننده‌ترین دوره‌های اجتماعی خود را پشت سر گذاشت؛ دورانی که با افزایش چشمگیر آسیب‌های اجتماعی همراه بود و امنیت روانی و آرامش شهروندان را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. آمارها و رویدادهای تلخ، حکایت از آن دارد که این استان در مسیر نگران‌کننده‌ای قرار گرفته است؛ به‌گونه‌ای که همدان در میان 5 استان نخست کشور از نظر نرخ خودکشی قرار گرفته است.
افزایش موارد خودکشی، وقوع قتل‌های خانوادگی، تیراندازی‌های عمومی، و حتی خودکشی نوجوانان از پل‌های شهری، تنها بخشی از بحران‌هایی است که در طول یک سال اخیر، چهره اجتماعی همدان را تیره کرده است. این تحولات نه‌تنها زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده، بلکه بنیان امنیت اجتماعی استان را نیز به چالش کشیده است.
بر اساس گزارش‌های رسمی، نرخ خودکشی در همدان به‌طرز نگران‌کننده‌ای افزایش یافته و بخش عمده‌ای از قربانیان را جوانان و میانسالان تشکیل می‌دهند. عوامل اصلی این پدیده تلخ، مشکلات اقتصادی، فشارهای اجتماعی، و بحران‌های روانی هستند. نبود حمایت‌های روان‌شناختی کافی، کمبود فرصت‌های شغلی مناسب و افزایش حس ناامیدی، جامعه را در مسیر ناپایدار روانی قرار داده است.
در کنار این بحران، افزایش جرایم خشونت‌بار نیز به معضل بزرگی تبدیل شده است. وقوع سرقت‌هایی در مناطقی مانند تاریک‌دره، تیراندازی در اماکن عمومی و حتی در مراکز درمانی، تنها بخشی از اخبار تلخی است که رسانه‌های محلی و ملی به‌طور مکرر به آن پرداخته‌اند.
پرونده‌هایی مانند قتل دلخراش لیلای ۹ ساله به‌دست برادرش در یکی از روستاهای ملایر (آذرماه ۱۴۰۳)، قتل‌عام خانوادگی در شهر جورقان (بهمن ۱۴۰۳) و همچنین تیراندازی در یکی از کلینیک‌های همدان، نمونه‌هایی بارز از موج خشونت در سطح استان هستند. در گذشته، وقوع یک قتل در یک روستا یا شهر کوچک، برای همه شوکه‌کننده بود؛ اما امروز این خشونت‌ها به درون خانه‌ها رسیده‌اند و تبدیل به پدیده‌ای تکراری و نگران‌کننده شده‌اند.
این فجایع بیشتر ریشه در اختلافات خانوادگی، فشارهای اقتصادی، مشکلات روانی، و فقدان سازوکارهای حمایتی دارند. تداوم چنین روندی، می‌تواند جامعه را به‌سمت بحران عمیق‌تری سوق دهد که بازسازی آن نیازمند سال‌ها زمان و تلاش خواهد بود.
در این میان، اگرچه دستگاه قضایی استان همدان تلاش کرده است با نظارت بر فضای مجازی، برخورد با ناهنجاری‌ها، و رسیدگی به پرونده‌های اجتماعی، از گسترش آسیب‌ها جلوگیری کند، اما کافی نیست. امنیت اجتماعی به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی سلامت و پایداری جامعه، نیازمند توجه ویژه در سطوح بالای مدیریتی کشور است.
گرچه نهادهایی مانند دانشگاه علوم پزشکی، بهزیستی و دیگر ارگان‌های مسئول، با برپایی قرارگاه‌های اجتماعی و تلاش برای افزایش سواد سلامت در میان گروه‌های هدف، گام‌هایی در مسیر کنترل آسیب‌ها برداشته‌اند، اما واقعیت این است که تحولات اخیر نشان می‌دهد این اقدامات کافی نبوده و نیاز به بازنگری جدی در رویکردها وجود دارد.
هر یک و نیم ثانیه یک نفر اقدام به خودکشی می‌کند
یک روانپزشک در گفت‌وگو با خبرنگار همدان‌پیام از افزایش چشمگیر آمار خودکشی در کشور خبر داد و اظهار کرد: هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جهان به دلیل خودکشی جان خود را از دست می‌دهد و هر یک و نیم ثانیه یک نفر اقدام به خودکشی می‌کند.
به گفته محمدرضا افخمی، بیشترین میزان خودکشی در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال دیده می‌شود و این پدیده به ویژه در میان نوجوانان و جوانان رایج است.
افخمی افزود که در سال گذشته، موارد متعددی از خودکشی در استان همدان گزارش شد که نشان از یک بحران جدی دارد، این مشکل یک مسأله چندعاملی است که مسائل روان‌شناختی، از جمله اختلالات خلقی مانند افسردگی، نقش مهمی در آن دارند. بسیاری از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، به دلیل مشکلات خلقی و اختلالات روانی این کار را انجام می‌دهند.
وی همچنین به مصرف الکل به عنوان یکی از عوامل خطر اشاره کرد و گفت که در کنار مشکلات روانی، مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند سبب تشدید این مشکلات شود و در نهایت منجر به خودکشی شود.
افخمی با اشاره به عوامل محافظت‌کننده در برابر خودکشی بیان کرد: عواملی مانند مذهب، ازدواج و نقش والدین می‌توانند در پیشگیری از خودکشی مؤثر باشند، اما متأسفانه در جامعه ما این عوامل در حال تضعیف هستند، به ویژه نقش مذهب و مشکلات اجتماعی و اقتصادی که جوانان با آن مواجهند، به کاهش امید و افزایش اضطراب در میان آنها منجر می‌شود.
وی در خصوص انتخاب روش‌های خاص خودکشی، به ویژه سقوط از ارتفاع در همدان، توضیح داد: سقوط از ارتفاع به طور کلی در کشورهای آسیایی رایج است، در ایران نیز به تازگی مشاهده شده که افراد برای خودکشی از پل‌ها استفاده می‌کنند، این موضوع به ویژه پس از رسانه‌ای شدن چندین مورد از خودکشی‌ها و جنبه هیجان‌انگیز آن در میان جوانان افزایش یافته است.
افخمی در ادامه افزود: نوجوانان و جوانان به دلیل احساس ناامیدی و مشکلاتی مانند آینده شغلی و تحصیلی، به سمت خودکشی گرایش پیدا می‌کنند. این مشکلات سبب ایجاد اختلالات روانی می‌شود که در نهایت ممکن است به خودکشی منجر شود.
این روانپزشک با اشاره به اهمیت سلامت روان جامعه گفت: وقتی آمار خودکشی در جامعه افزایش می‌یابد، باید به سلامت روان توجه ویژه‌ای داشت. این مشکل تنها محدود به یک قشر خاص نیست و در تمام اقشار و رده‌های سنی دیده می‌شود. لذا باید علت این پدیده را از نظر روان‌شناختی، اجتماعی و اقتصادی بررسی کرد.
افخمی با تأکید بر اینکه نقش مذهب در جامعه ضعیف شده و مشکلات اجتماعی و اقتصادی افزایش یافته، می‌تواند دلایلی برای افزایش نرخ خودکشی باشد، تصریح کرد که ایجاد رفاه اجتماعی، آموزش‌های پیشگیرانه و تقویت نقش مذهب می‌تواند در کاهش آمار خودکشی مؤثر باشد.
در نهایت باید گفت، پاک کردن صورت‌مسأله یا نادیده گرفتن این حوادث، راه‌حل نیست. تنها با درمان ریشه‌ای و برخوردی علمی و ساختاری با آسیب‌های اجتماعی می‌توان امید داشت که همدان، دوباره به شهری آرام و امن برای زندگی بدل شود.
از این رو انتظار می‌رود ریاست قوه قضائیه، حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، با ورود جدی به موضوع آسیب‌های اجتماعی در استان‌هایی چون همدان، سیاست‌ها و تدابیر ویژه‌ای را در دستور کار قرار دهند، زیرا حفظ امنیت اجتماعی تنها با برخورد قضایی ممکن نیست؛ بلکه نیازمند سیاست‌گذاری کلان، سرمایه‌گذاری در حوزه سلامت روان، و حمایت از نهادهای اجتماعی و مدنی است.
