همدان آب نداد به آق گل حق آبه نرسید!

گروکشی اراکی‌ها برای آب

  ملاير- سيده ساجده شوبيري- خبرنگار همدان پيام: تالاب فصلی آق‌گل ملاير كه روزگاري نه چندان دور حضور 46 گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در آن ثبت شده بود، به گفته كارشناسان در صورت رسیدگی نكردن با وزش بادهای پاییزه موجب بروز مشکل می‎شود و نفس استان را خواهد گرفت.
امسال به لطف بارش‌های الهی آق‌گل کمی جان گرفت و از 830 هکتار مساحت آن، 80 هکتار آب‌گيري شد؛ اما برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی در دشت کمیجان و افت سالانه 15 تا 35 متر ديگر تواني براي آق‌‌گل باقي نگذاشته است.
وجود 260 حلقه چاه‌هاي غيرمجاز در مناطق پيرامون تالاب و نبود برخورد جدي و قاطعانه با اين چاه‌ها كه به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان، حدود 10 درصد در حوزه استان همدان واقع شده و 40 درصد آن غیرمجاز است. همچنين به گفته كارشناسان كشاورزي بيشترين ميزان چاه‌هاي غيرمجاز شهرستان ملاير در روستاهاي توتل و اسلام‌آباد واقع شده است.
در كنار همه اين مشكلات کوتاهی شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی در خصوص تأمین سالانه 2 میلیون متر مکعب حق‌آبه مزيد بر علت شده است تا نفس آق‌گل به شماره بيفتد.
اگر به موقع به داد آق‌گل نرسيم، چند صباحي ديگر آق‌گل خشك خواهد شد تا ديدن دوباره پرواز پرستوها، فلامينگوها و... را آرزو كنيم؛ چند صباحي ديگر از طراوت و زيبايي بزرگترين تالاب استان تنها مشتي خاك باقي خواهد ماند تا نفس مردم منطقه را بگيرد.
چند صباحي ديگر تنها مي‌توان داستان كوچ پرندگان را براي فرزندانمان تعريف كنيم و ديگر آق‌گلي نخواهد بود تا رقص پرندگان را بر فراز آن به نظاره بنشينند، چند صباح ديگر دلو كه به چاه اندازيم خاك بيرون خواهيم كشيد...
 سازمان برنامه‌اي براي آق‌گل ندارد!
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست كشور در گفت‌وگو با همدان‌پيام با اشاره به اينكه اين سازمان برنامه‌اي براي آق‌گل ندارد، گفت: آق‌گل از تالاب‌هاي كنوانسيون رامسر نيست، كنوانسيون رامسر از مجموع 252 تالاب ايران تنها 22 تالاب از بزرگترين‌ها و مهمترين‌ها را در عضويت خود دارد.
اسماعيل كهرم با اشاره به اينكه سازمان نمي‌تواند تمامي تالاب‌ها را در عضويت كنوانسيون داشته باشد، افزود: از نظر وسعت و موقعيت و پرنده‌هایي كه مي‌آيند اين تالاب در درجه نخست اولويت نيست و ما بيش از 22 تالاب را نمي‌توانيم به جهان معرفي كنيم.
وي بیان کرد: اداره كل محيط‌زيست استان با ارائه درخواست به سازمان حفاظت از محيط‌زيست كشور در خصوص تأمين حق‌آبه تلاش كند.
 نبايد تنها حق‌آبه را برجسته كرد
يكي از فعالان مدني و كارشناس محيط‌زيست استان همدان با اشاره به اينكه مشكل آق‌گل از حدود يك دهه قبل و از جايي آغاز شده كه حفر چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز در اطراف تالاب روز‌به روز بيشتر شده است، گفت: سطح سفره‌هاي زيرزميني در منطقه آق‌گل روز به روز پايين‌تر رفت تا جايي كه امروزه افت آن به طور متوسط بین 15 تا 35 متر رسیده است و این افت آب به راحتی قابل جبران نیست.
حسين زندي، سال‌هاي 92 و 93 را خشك‌ترين دوران آق‌گل دانست و افزود: در همان زمان فعالان مدني و محيط زيست بارها در اين منطقه حضور پيدا كردند و زنجيره انساني تشكيل دادند.
وي عامل خشكسالي و كم‌بارشي را يكي از دلايل خشك شدن تالاب‌هاي همدان دانست. به گفته زندي، اما دو عامل اصلي در اين زمينه جدي‌تر است، يكي حفر چاه‌هاي بيش از حد و برداشت بي‌رويه و ديگري جلوگیری از حق‌آبه تالاب توسط استان مرکزی.
اين فعال محيط زيست استان مهمترين بحراني كه در سال‌هاي آينده با آن روبه‌رو خواهيم بود را بحران آب دانست و گفت: جنگ آب در كشور ما جدي ا‌ست، در اين شرايط كه كشور به سمت خشكسالي مي‌رود و جنگ آب پيش‌بيني شده نبايد با دامن زدن به فضاسازي‌ها جنگ را در ميان مردم منطقه آورد؛ بلكه بايد موضوع را مديريت كنيم.
وي در ادامه با اشاره به اينكه در مسئولان استان عزم جدي براي برخورد و مسدود كردن چاه‌هاي غيرمجاز وجود ندارد، افزود: متأسفانه مسئولان جسارت چانه‌زني ندارند، زيرا براي محيط‌زيست اهميت زيادي قائل نيستند، اگر به موقع يك مديريت منطقه‌اي و فرا استاني رخ مي‌داد اين موضوع هيچگاه به اينجا كشيده نمي‌شد.
زندي با اشاره به اينكه مشكل تنها با گرفتن حق‌آبه حل نمي‌شود، گفت: بايد جوامع محلي را آگاه كنيم كه مشكل آب جدي است تا از كشت‌هاي پرآب جلوگيري كنند تا برداشت‌ها متوازن باشد.
وي با تأكيد بر اين نكته كه يك فاجعه زيست‌محيطي پيش آمده است، افزود: اين حق‌آبه بايد برگردد؛ اما اگر مديريت نشود اتفاقي نخواهد افتاد، اگر حق‌آبه تالاب را بگيريم و آن آب را تبديل به هندوانه كنيم كار نابخردانه‌اي كرده‌ايم، بايد كشت جايگزين تعريف شود و عميق‌تر به موضوع نگاه كنيم.
عضو پویش پاسداری از میراث تاریخی طبیعی در ادامه با بيان اينكه به مرور زمان اين حق‌آبه‌ تأمين مي‌شود، اما نياز به مديريت دارد؛ گفت: يك حق آب مي‌دهيم و يك حق آب مي‌گيريم تا جنگي در منطقه رخ ندهد.
زندي با اشاره به اينكه راه‌حل منطقی این است که علاوه بر پیگیری حق‌آبه آق‌گل بدون دامن زدن به تشنج‌های قومی و منطقه‌ای، چاه‌های غیرمجاز اطراف تالاب مسدود شود، افزود: مجوز صدها چاه‌ که در دولت پیشین صادر شده بايد باطل شود در این صورت این احتمال وجود دارد که در یک دهه آینده شاهد احیای تالاب باشیم.
 آق‌گل هرگز مثل قبل نخواهد شد
يكي از فعالان محيط‌زيست ملاير هم با اشاره به اينكه متأسفانه در جامعه سواد محيط‌زيستي خيلي پايين است، گفت: كسي دغدغه محيط‌زيستي ندارد و همين امر هر روز به مشكل دامن مي‌زند.
مجيد تكلو كشاورزان منطقه را در خشكي تالاب دخيل دانست و افزود: كشاورزان منطقه نمي‌دانند وجود چاه غير مجاز آنها در منطقه نه تنها تالاب؛ بلکه زمين كشاورزي خود را نيز از بين خواهد برد.
وي با بيان اينكه بومي‌ها كاري مي‌كنند كه آب تالاب هرز برود دليل اين كار آنها را حاصلخيز بودن خاك زير آب براي كشاورزي عنوان كرد. به گفته تكلو در مدتي كوتاهي اين بوميان منطقه هستند كه از خشك شدن تالاب متضرر خواهند شد.
وی معتقد است اين تالاب ديگر هرگز مثل قبل نخواهد شد و در بهترين حالت چون گذشته به صورت فصلي خواهد بود؛ اما وسعت كمي از آن باقي خواهد ماند.
اين فعال محيط زيست با اشاره به اينكه سدهاي پياپي كل منطقه را به هم ريخته است، افزود: نجات تالاب آق‌گل نيازمند همت مسئولان هر دو استان مركزي و همدان است، زيرا هر دو استان در صورت خشك شدن تالاب دچار مشكل خواهند شد.
وي با تأكيد اينكه فعالان محيط‌زيست به دنبال ايجاد تنش در منطقه نيستند، گفت: ما از كسي طلبكار نيستيم و فقط مي‌خواهيم مشكل را برطرف كنيم. تكلو معتقد است در به وجود آمدن اين مشكل همه مقصر هستند، از فعالان محيط‌ زيست كه در آگاهي‌رساني كوتاهي كرده‌اند تا مسئولاني كه به كشاورزان كشت جايگزين معرفي نكرده‌اند.
اين فعال محيط زيست با اشاره به اينكه در 10 سال گذشته 50 درصد تالاب‌هاي ايران خشك شده و خشك شدن آق‌گل طبيعي به نظر مي‌رسد، گفت: اگر حق‌آبه از قره‌چاي تأمين مي‌شد، اگر چاه‌هاي غير مجاز نبودند، اگر دانش بومي به كشاورزان منتقل مي‌شد اين اتفاق براي آق‌گل نمي‌افتاد.
وي لایروبی سایر رودخانه‌ها برای تسهیل در ورود آب‌های جاری، تشویق سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری و جذب توریست، نصب و تأسیس پایگاه ثابت و ارتقای منطقه از شکار ممنوع به حفاظت شده را از ديگر راهکارهای احیای تالاب دانست.
100 ميليون مترمكعب حق‌آبه از همدان به مركزي
يكي از كارشناسان حوزه آب در استان مركزي به وجود چندين سد، بند و آبخيزداري در استان همدان اشاره كرد كه در سال بايد مجموعاً 100 ميليون مترمكعب حق‌آبه به استان مركزي بدهند؛ اما سال‌هاست كه به دلايلي از جمله خشكسالي و كم‌بارشي اين اتفاق نيفتاده است.
وي كه در اين استان مسئوليت دارد و نخواست نامي از وي برده شود با اشاره به اينكه سد ساوه با حدود 320 ميليون مترمكعب گنجايش يكي از بزرگترين سدهاي مركزي ايران است، در حال حاضر تنها 30 ميليون مترمكعب آب دارد، گفت: 90 درصد آب سد ساوه بايد از استان همدان تأمين شود كه اين اتفاق نيفتاده، البته بحثي از طرف استان مركزي در اين زمينه وجود ندارد چون هر دو استان درگير خشكسالي بوده‌اند.
به گفته اين كارشناس، با توجه به خشكسالي‌ها در چند سال اخير حق‌آبه معني پيدا نمي‌كند، زيرا رودخانه‌ها آبي براي پرداخت ندارند. وي برطرف شدن مشكل حق‌آبه تالاب آق‌گل و سد ساوه را در حد ملي دانست و افزود: موضوع در وزارت نيرو مطرح شده و بايد با حضور وزير نيرو برطرف شود و در استان‌ها قابل حل نيست!
اين كارشناسان حوزه آب، مهمترين پروژه وزارت نيرو را طرح احيا و تعادل‌بخشي آب‌هاي زيرزميني عنوان كرد و گفت: در اين برنامه 20 ساله مقابله با تمامي چاه‌هاي غيرمجاز و اضافه برداشت چاه‌هاي مجاز در صدر قرار گرفته است.