نیمی از همدانیها کتاب نمیخوانند
فرهنگ عامه، تلويزيوني است كه تماشا ميكنيم. فيلمهايي است كه ميبينيم، غذايي است كه ميخوريم؛ خواه فستفود يا غيره. لباسي است كه ميپوشيم. موسيقي است كه گوش ميكنيم. اشيايي است كه برايشان پول پرداخت ميكنيم. نگرشهايي است كه در مورد زندگي داريم. جامعهاي است كه در آن زندگي ميكنيم. كه خود ممكن است تحت پوشش رسانهاي جمعي باشند يا نباشند و فيالواقع كل دنياي ماست؛ اين تعريفي از فرهنگ است كه توسط «براونه» ارائه شده و به نظر او فرهنگ عمومي در محدودترين معنا، آن فرهنگي است كه غير از فرهنگ نخبگان است.
اما در تحقيقي كه اسماعيل بلالي، در شماره 40 فصلنامه پژوهشي و فرهنگي «فرهنگ همدان» در سال 93، به صورت جدولهاي مختلف ارائه كرده است برخي موارد فرهنگي استان مانند مطالعه كتاب، كه بخشي از سرمايه فرهنگي هر جامعهاي به حساب ميآيد، را بررسي كرده است. بر اساس آمار ارائه شده در اين تحقيق؛ در فرهنگ عمومي مربوط به شهرهاي استان همدان مطالعه كتابهاي غيردرسي كه جنبه اختياري دارند 44 درصد است. اين رقم نشان ميدهد كه نصف و بيشتر مردم، كتابهاي غيردرسي نميخوانند. بر اين اساس بيش از 50 درصد مردم ساكن در شهرهاي استان همدان اعم از فارس، ترك، لر و كرد فاقد اين مؤلفه از سرمايه فرهنگي هستند.
حال با توجه به اينكه در مطالعات مختلف نقش سرمايه فرهنگي بر بسياري از مسائل اجتماعي تأييد شده است لازم است ارگانهاي ذي ربط تلاشي جدي در ارتقاي اين مؤلفه از فرهنگ عمومي در شهرهاي استان داشته باشند.
براساس آماري كه بلالي در جدولهاي مختلف ارائه كرده نشان ميدهد حتي آنها كه كتابهاي غيردرسي مطالعه ميكنند وقت زيادي را صرف مطالعه آنها نميكنند. شهرهاي ملاير، نهاوند و اسدآباد داراي كمترين ميزان مطالعه از اين حيث هستند و شهر بهار بيشترين رقم مطالعه كتابهاي غيردرسي را دارد. بيشترين تمايل در شهر همدان و اسدآباد هم به كتابهاي ادبي است و در ملاير، بهار و كبودراهنگ از كتابهاي ديني استقبال ميشود.
البته در بررسي مطالعه روزنامه در استان هم، نشان ميدهد 42 درصد از افراد مورد پرسش از داشتن اين شكل از سرمايه فرهنگي محروماند. طبق آمار ارائه شده روابط مهربانانه در ميان اعضاي خانواده در استان بالا گزارش شده است.
اقدام به كمكهاي خيريه هم تا حدود زيادي در ميان خانوادههاي افراد پاسخگو وجود دارد. اين موضوع در مورد قناعت و سادهزيستي و قانونگرايي نيز صادق است، اما برخي ويژگيهاي منفي مثل خريدهاي غيرضروري، گرايش به موسيقي خارجي و اعتقاد به خرافات نيز تا حدودي در ميان اين خانوادهها رواج دارد.
همچنين يكي از مؤلفههاي سرمايه فرهنگي گوش كردن به موسيقي است كه حدود 30 درصد از مردم از اين بخش از سرمايه فرهنگي محروم هستند.
ضمن اينكه موسيقي پاپ بيشترين طرفدار را دارد و موسيقيهاي ملي نيز در مقايسه با موسيقيهاي محلي جذابيت بيشتري دارند. بيشتر پاسخگويان علاقهاي به رفتن سينما ندارند و آنهايي كه اين كار را انجام ميدهند در کنار خانواده يا دوستان اقدام ميكنند.
برگزاری جلسات فقط در مواقع نیاز است
نماينده ولي فقيه در استان همدان كه رياست شوراي فرهنگ عمومي استان همدان بر عهده اوست، ميگويد: اگر شوراي فرهنگ عمومي به وظايفش مسئولانه و متعهدانه عمل ميكرد مردم آثارش را لمس ميكردند.
آيت ا... غياثالدين طه محمدي در گفتگو با همدانپیام، به برخي ناهنجاريهاي اجتماعي اشاره ميكند و ميگويد: يقيناً فرهنگ عمومي در برگزاري مراسم عروسي، قناعت و اسرافكاريها، بيبندوباريها و برخي موارد ديگر موفق نبوده و دليلش را هم نميدانم.
با توجه به اينكه انتقادهاي زيادي از گوشه و كنار به نحوه عملكرد شوراي فرهنگ عمومي و حتي زمان برگزاري آن ميشود، وي ميگويد: من به جز رياست شوراي فرهنگ عمومي استان، دغدغهها و وظايف ديگري هم دارم كه وقت زيادي بايد صرف امور كنم؛ هرچند كه به نظم اهميت زيادي ميدهم. ولي اين شورا هم مانند شوراي شهر در بعضي موارد موفق بوده و در بعضي مواقع موفق نبوده است.
امام جمعه همدان، به معضلات متعددي در استان اشاره ميكند و ميگويد: هر كدام از مسائل سازوكار خودش را دارد پس يك شورا چگونه ميتواند به همه آنها رسيدگي كند، بنابراين نميتوان شوراي فرهنگ عمومي را مقصر همه كاستيها دانست. به علاوه اينكه هر معضلي به دستگاه متولي خود مربوط ميشود و مردم هم بايد پذيرش داشته باشند؛ فرهنگسازان بايد تذكر دهند.
آيتا...طه محمدي همچنين در پاسخ به سؤالي مبني بر برگزاري نامرتب جلسات شورا، ميگويد: جلسات از قبل هم قرار نبوده هر 3 هفته يكبار برگزار شود، بلكه قرار بوده هر زمان كه لازم شد و البته با توجه به گرفتاري و آزاد بودن وقت اعضاي شورا، جلسات شوراي فرهنگ عمومي برگزار شود.
پاسخ شفافي ندارم
معاون سياسي امنيتي استاندار هم كه رئيس كارگروه فرهنگي استان همدان است، ميگويد: در نشستهاي شوراي فرهنگ عمومي، ضرورتهاي فرهنگي استان جمعبندي و تعريف ميشود كه 6 محور در دست بررسي و يا حتي به مرحله اجرا درآمده است.
به گفته محمدابراهيم الهيتبار تقويت مكارم و ارزشهاي اخلاقي، بحث صيانت از حقوق شهروندي، اصلاح الگوي مصرف با ارائه 12 برنامه، بهبود روابط اجتماعي و خانوادگي با ارائه 60 برنامه براي آن، ارتقاي فرهنگ ايثار و شهادت با حدود 52 برنامه و احياي زندگي اسلامي، 6 محوري هستند كه در شوراي فرهنگ عمومي به آنها پرداخته ميشود.
وي ادامه ميدهد: ضرورتها براي تنظيم محورها و برنامههاي اين شورا از اسناد بالادستي چون سند چشمانداز 20 ساله، قانون برنامه پنجم، فرمايشات و ديدگاههاي حضرت امام خميني(ره) و سياستهاي پيشبيني شده توسط مقام معظم رهبري گرفته ميشود. البته هر كدام از برنامهها به دستگاه متولي و دستگاههاي همكاري كه براي آنها تعريف شده سپرده ميشود.
وي در پاسخ به اين سؤال كه آيا به ساختار شوراي فرهنگ عمومي ايرادي وارد است يا خير؟ ميگويد: شايد نتوانم پاسخ كارشناسانهاي بدهم ولي ميتوانم بگويم اگر كارشناسان بيشتري در شوراي فرهنگ عمومي كشور و استان حضور داشته باشند، قطعاً ميتوان برای پويايي، روند مطلوبتري سپری كرد و تصميمات مؤثرتري گرفت.
الهيتبار همچنين درباره موفقيت اين شورا در استان پاسخ ميدهد: جواب شفافي نميتوانم بدهم. چون در بحث اثرگذاري تصميمات معيار و شاخص خاصي وجود ندارد تا دربارهاش اظها نظر كنم. ولي نكته برجستهاي كه براي استان و ساير استانها وجود دارد اين است كه پس از رصد مسائل فرهنگي استانها، تغييراتي در شاخصهاي حوزه فرهنگ وجود داشته است.
به گفته الهيتبار، استان همدان در افزايش نرخ باروري استان، كه پير شدن جمعيت ايران دغدغه مسئولان نظام است؛ تنها استاني بوده كه براي آن برنامهاي تدوين كرده و اين طرح پس از استقبال اعضا به عنوان راهبرد استان در اين راستا عنوان شده است.
اين طرح به وسيله دانشگاه علوم پزشكي استان مطالعه و ارائه شده كه به دنبال آن قرار است نرخ باروري استان را 8/1به 1/2، يعني به نرخ متوسط كشورهاي ديگر برسد.
وي در ادامه ميگويد: اعتقاد داريم كارهاي فرهنگي بايد هدفمند دنبال شوند كه كمي هم زمانبر خواهد بود.
الهيتبار در پايان اين گفت وگو به طرحهاي پذيرفته شده در اين شورا و در حال اقدام ديگري اشاره ميكند و ميگويد: در بحث كاهش نرخ طلاق اقداماتي انجام شده كه دستگاههاي متعددي از جمله دادگستري، بهزيستي، دستگاههاي قضايي وارد موضوع شدهاند.
در اين اقدام دورههاي قبل از ازدواج براي جوانان برگزار ميشود كه به آنها درك از زندگي، مسائل و مشكلاتي كه در زندگي مشترك با آنها مواجه خواهند شد، برخوردشان با موارد مختلف و... آموزش داده ميشود.
كارهاي پژوهشي و آسيبشناسي براي اين موضوع توسط بهزيستي و دانشگاه بوعلي انجام شده كه خروجي آن محور اصلي اين طرح قرار گرفته است.
با این روال کاری پیش نمیرود
به گفته يك كارشناس رسانه، شوراي فرهنگ عمومي استان براي تأثيرگذاري و اصلاح فرهنگهاي غلطي كه رايج است تشكيل شده و بايد هم در اين كار موفق شود. اما اين موفقيت بستگي دارد كه با چه ابزار و برنامهريزيهايي انجام شود. انتظار ميرود اين شورا قشر خاص و لايه محدودي از فعاليتهايي چون اصلاح در ظواهر خيابانها و شهر را مدنظر قرار ندهد و اگر با جديت بخواهد در همه لايههاي اجتماعي نفوذ كند قطعاً موفق خواهد بود.
مهدي ناصرنژاد ميگويد: ما نتوانستهايم از تكنولوژيهاي جديد و وسايل ارتباطي، آپارتماننشيني، پيشرفت در تحصيلات و موارد ديگر به درستي استفاده كنيم. حتي ورود آنها به زندگيمان باعث شده الگوهاي درستي را هم كه بلد بوديم را تا حدي فراموش كنيم.
به اعتقاد وي فاصله از فرهنگ ايراني كه تا حد زيادي در جامعه امروز رخ داده، وارداتي است. ناصرنژاد در ادامه ميگويد: مطرح شدن «دهكده جهاني» در 3 دهه پيش توسط غرب، باعث شد فرهنگ مردم دنيا رو به تغيير برود. آنها ميخواستند فرهنگ ملل جهان در ظرفي مشترك قرار بگيرد. از نظر آنها ضرورتي نداشت كه به عنوان مثال ايران به زبان فارسي صحبت كند و آفريقا هم به زبان خودش. هدفشان اين بود كه همه به زبان انگليسي صحبت كنند، تابع الگوي اقتصادي «گات» باشند. غرب هدفش اين بود كه جهان از الگوي فرهنگي و حتي اقتصادي واحدي كه طراحش هم خودشان هستند، تبعيت كند.
وي همچنين در پاسخ به سؤالي مبني بر ورود شوراي فرهنگي به برخي رسوم و عادات غلط در جامعه مانند برگزاري نوعيد، چشم و همچشمي و حسادت، گفت: چون مراسمهاي اينچنيني به صورت خودجوش در بين مردم برگزار ميشود، اين شورا هم يا نخواسته در اينباره اظهارنظر كند يا برنامهاي براي چنين مواردي نداشته است، كه در هر صورت بهتر است اين كار را هم انجام ندهد.
به عقيده وي اگر يك سري برنامههاي ريشهاي انجام شود به خودي خود اين رسوم غلط به وسيله مردم حذف خواهد شد. بهعلاوه اينكه علما ميتوانند مثلاً در حذف مراسمي چون نوعيد اقدام كنند چون مسلماً، مسلمانان از علماي اسلام حرفشنوي دارند.
به گفته ناصرنژاد، با ادامه روند در حال حاضر شوراي فرهنگ عمومي تغيير در الگوی سبك زندگي دير به نتيجه ميرسد يا اصلاً به نتيجه نميرسد. چون اگر بخواهند با سرعت كمي كار كنند الگوهاي جديدي پيش خواهد آمد. پس چه بهتر است به صورت ضربتي الگوهاي صحيح را ارائه و آنها را عملي كنند. هرچند كه كار فرهنگي عجلهبردار نيست، اما با نظرات كارشناسي و مردم و همچنين با ارائه فراخوان ميتوان اقدامات قابل توجهي در اين راستا انجام داد.
