هفته‌هاست مذاکرات برجامی و رد و بدل پاسخ‌ها میان ایران و آمریکا با واسطه‌گری نماینده اتحادیه اروپا بر سر برخی اختلافات باقی مانده برای احیای برجام جریان دارد. جدای از پاسخ اولیه که تهران به متن پیش‌نویس اولیه داد و با واکنش مثبت طرف‌های اروپایی و روسیه و چین قرار گرفت، پاسخ‌های بعدی با رکود و سکوت مواجه شد.
تا کنون هر یک از طرف‌ها با ارسال پاسخ خود مدعی شدند که پیشنهادات و پاسخ‌شان راه را برای توافق باز گذاشته است اما تنها راهی که هنوز باز نیست، راه بازگشت به توافق است.
در این میان تحولات داخلی هر یک از کشورها و گذشت زمان، بر روند مذاکرات و احیای برجام و کاهش انگیزه افکار عمومی و دولت‌ها بسیار تاثیرگذار بوده است. انتخابات کنگره آمریکا که تا دو ماه دیگر برگزار می‌شود و می‌تواند تعیین کننده سرنوشت دولت جو بایدن در آینده باشد، افزایش فشارها به اروپا برای تأمین امنیت و انرژی در بحبوحه تنش با روسیه، افزایش فشارهای اقتصادی در ایران، تنش میان روسیه و آمریکا و تنش میان آمریکا و چین از جمله تحولات بارزی است که در این روند مشاهده می‌شود.
برخی کارشناسان بر این نظرند که آمریکا در تلاش است مذاکرات بازگشت را با توجه به نزدیکی انتخابات کنگره تا دو ماه دیگر ادامه دهند و برخی بر این نظرند که با توجه به مشکلات اروپا برای تأمین امنیت و انرژی خود به برجام نیاز دارند و دیر یا زود شاید یکی دو هفته دیگر توافق شود.
پایگاه بیزینس اینسایدر نیز با اشاره به اینکه ایران و آمریکا پس از یک سال مذاکره به احیای توافق نزدیک هستند نوشت: اگر واشنگتن و تهران در این امر موفق شوند، آینده توافق کاملاً در دست کنگره خواهد بود. اما حتی اگر توافقی انجام شود، تا زمانی که کنگره که ۳۰ روز فرصت دارد آن را بررسی کند، نمی‌توان آن را اجرا کرد. سه دلیل قوی برای حمایت کنگره از توافق ایران وجود دارد:
این توافق قبلاً کار می کرد و می تواند دوباره کار کند: این توافق به خوبی کار می کرد تا اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، به دلایل سیاسی داخلی، بی پروا آن را در سال ۲۰۱۸ رها کرد. تهران تا زمانی که ایالات متحده از آن خارج نشد، به توافق پایبند بود.
جایگزینی وجود ندارد: بایدن در سفر اخیر خود به خاورمیانه گفت که از نیروی نظامی "به عنوان آخرین راه حل" برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای استفاده خواهد کرد. اما اگر توافق مجدد با ایران شکست بخورد، احتمال جنگ بسیار بیشتر می شود - و یک فاجعه خواهد بود.
بیزینس اینسایدر نوشت: جنگ ایالات متحده در عراق صدها هزار کشته، تریلیون ها دلار هزینه داشت، کل منطقه را بی ثبات کرد و اکنون به طور گسترده به عنوان یک اشتباه تاریخی شناخته می شود. برای مقایسه، جمعیت ایران دو برابر عراق است و ارتش آن تقریباً سه برابر بیشتر است. ایران همچنین دسترسی به خلیج فارس را کنترل می کند. مسدود کردن تنگه هرمز می تواند عرضه جهانی نفت را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.
توافق ایران در میان رای دهندگان محبوبیت دارد: نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد که رای‌دهندگان نگران چشم‌انداز ایران هسته‌ای هستند و به احتمال زیاد از اعضای کنگره که دیپلماسی را بر جنگ ترجیح می‌دهند، حمایت می‌کنند. نزدیک به نیمی (۴۵ درصد) از رأی دهندگان احتمالی می گویند که به «احتمال بیشتر» به نامزدی رای می دهند که از توافق هسته ای مجدد با ایران حمایت کند.
رأی دهندگان اکثراً طرفدار دیپلماسی به جای اقدام نظامی در خطوط حزبی هستند: ۸۳ درصد از دموکرات ها، ۷۹ درصد از مستقل ها و ۷۲ درصد از جمهوری خواهان موافق هستند که ایالات متحده باید بر دیپلماسی برای پایان دادن به برنامه هسته ای ایران تمرکز کند.
بیزینس اینسایدر در پایان نوشت: کنار گذاشتن توافق با ایران در سال ۲۰۱۸ یک خطای غم انگیز بود. ما می دانیم که این معامله قبلا کارساز بوده است. با توجه به پیامدهای فاجعه بار احتمالی جنگ دیگری در خاورمیانه، و حمایت عمومی قوی از دیپلماسی، اعضای کنگره دلایل زیادی برای حمایت از یک توافق دوباره دارند. توافق هسته ای ایران همچنان سیاست خوب و سیاست خوبی است و سزاوار حمایت کامل کنگره است.
مجله پولیتیکو چاپ آمریکا نیز در گزارشی درباره واکنش آمریکا به پاسخ ایران به اتحادیه اروپا نوشت: آمریکا پاسخ ایران را عقب‌گرد عنوان کرده و اکنون مذاکرات هسته ای در خطر نابودی است.
این رسانه انگلیسی زبان با اشاره به اینکه واشنگتن پاسخ ایران را «کاملا دلسردکننده» می داند، افزوده: در چنین فضایی معلوم نیست دو کشور چقدر تمایل به تلاش برای احیای برجام خواهند داشت.
پولیتیکو تصریح کرد: برخلاف نظر حامیان برجام، پاسخ منفی دولت بایدن و همچنین منابع اروپایی به این معنی است که با وجود حدود یکسال و نیم مذاکره، احیای توافق نزدیک نیست.
این مجله غربی در ادامه از لزوم بررسی توافق هسته ای در کنگره آمریکا خبر داد و نوشت: با توجه به نزدیک بودن انتخابات میاندوره ای ماه نوامبر، نمایندگان کنگره به ویژه دموکرات ها ترجیح می دهند هفته های پیش رو را به بحث درباره توافق هسته ای با ایران اختصاص ندهند.
این طور که بوی آن می‌آید، آمریکایی‌ها می‌خواهند مذاکرات را برای بعد از انتخابات کنگره نگه دارند. به نظر جریان موافق توافق در دولت آمریکا نتوانستند بر سر توافق اجماع ایجاد کنند. از این رو بعید نیست تا بعد از انتخابات کنگره توافق را نگه دارند. با این حال باید دید پاسخ آنها به پاسخ اخیر ایران چه خواهد بود؟
