مصرف خودسرانه و زیاد، مصرف نکردن دارو در زمان مورد تجویز پزشک و تداخلات دارویی نمونههایی از مصرف غیرمنطقی دارو است؛ به طوری که میتوان گفت فرهنگ مصرف دارو در جامعه ما ایرادات زیادی دارد و به تعبیری ضعیف است.
برخی از مردم داروها را خودسرانه مصرف میکنند و به دیگران نیز تجویز میکنند، درحالی که هیچ شناختی از این داروها و عوارض آنها ندارند در شرایطی که تجویز دارو فقط از طریق پزشک جایز است.
متأسفانه در کشور بر مبنای گزارشهای رسمی منتشر شده شاهد مصرف بالای آنتی بیوتیکها هستیم، سالانه ۶۰میلیون آنتیبیوتیک در ایران مصرف میشود و آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی هم نشان میدهد که ایران رتبه دوم جهان را در مصرف آنتیبیوتیک دارد و این یعنی چیزی حدود ۱۶برابر استاندارد جهانی!
یک داروساز در این باره به خبرنگار همدانپیام گفت: مصرف خودسرانه دارو در کشور ما بالاست و در میان مجموعهای از عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی عوامل اقتصادی و کاهش درآمد مردم به عنوان مهمترین دلیل این مسأله میباشد.
حجت هرسمی نیک افزود: زمانی که بیمار با شرایط جسمی نامناسب وهزینه بالا به داروخانه مراجعه میکند و امکان برخورداری از خدمات تشخیصی و درمانی را ندارد به ناچار مسکن و یا دارویی را که قبلا برایش نتیجه بخش بوده است، تهیه میکند بدون اینکه به عوارض بعدی مصرف دارو توجه کند.
وی همچنین معتقد است وجود ضعف در سیستم بهداشت جامعه سبب شده مردم امکان پیشگیری و مقابله صحیح با بیماریها را نداشته باشند و بار مشکل بر دوش سیستم درمان باشد و در ادامه وجود مشکلات اقتصادی و فرهنگی باعث استفاده ناصحیح بیماران از درمان میشود.
وی در ادامه گفت: استفاده نادرست و خودسرانه مردم از داروها باعث شده است، به طور مثال آنتی بیوتیکها به عنوان سلاح نظام سلامت در مقابل باکتریها روز به روز کندتر شده و کارایی خود را از دست بدهند.
این داروساز اشاره کرد: یک راهکار میتواند در مراکز بهداشت با معاینه و پیگیری وضعیت بیماران، افراد نیازمند واقعی را شناسایی کرده و جهت پیگیری ادامه درمان به داروخانههای هدف و مشخص شده ارجاع داد.
یک شهروند اسدآبادی نیز در این باره میگوید: استفاده خودسرانه و زیاد از انواع مسکنها درطول چندسال گذشته باعث شده قویترین مسکنها هم بیاثر شده و بهناچار به سراغ مصرف داروهایی بروند که در بازار وجود ندارند و یا به صورت قاچاق وارد میشوند.
این شهروند اسدآبادی در ادامه افزود: در بسیاری از مواقع بدون مراجعه به پزشک به داروخانه رفته و آنتیبیوتیک و مسکن تهیه میکند و نتیجهاش مقاوم شدن بدن در مقابل بسیاری از آنتی بیوتیکها بوده است.
به گفته او نتیجهبخش نبودن مراجعه به پزشک و هزینههای بالا سبب استفاده خودسرانه از دارو میباشد.
سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت و مطالعات مدیریتی و اقتصادی سازمان غذا و دارو در این باره گفت: تعداد نسخههای حاوی آنتیبیوتیکهای تجویز شده در کشور ما ۱۰درصد از میزان استاندارد اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی بالاتر است.
آزیتا نبیزاده با اشاره به میزان مصرف آنتیبیوتیکها در ایران اظهار کرد: ۴۰درصد نسخ در کشور حاوی آنتیبیوتیک هستند، در حالیکه براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت حداکثر باید۳۰ درصد نسخه تجویزشده حاوی آنتیبیوتیک باشند.
وی در ادامه افزود: مقاومت آنتی بیوتیکی زیرمجموعه مقاومت ضد میکروبی بوده و مهمترین دلیل به وجود آمدن آن استفاده بیش از حد و نادرست از آنتیبیوتیکها است و یکی از عواملی که منجر به بروز مقاومت دارویی میشود، استفاده بیش از حد و مصرف خودسرانه آنتی بیوتیکهاست.
وی افزود: مصرف آنتی بیوتیکها در مواقع غیرضروری، نه تنها مفید نیست، بلکه میتواند سبب بروز مقاومت هم شود.
اگرچه ما این جمله را زیاد شنیدهایم که مصرف خودسرانه و بیرویه آنتیبیوتیکها عامل مقاومت میکروبی و از بین رفتن باکتریهای مفید بدن است، اما نکته جدید و عجیب اینکه این رویه میتواند بدن را به آلرژیهای خطرناک یا حساسیتهای دارویی هم مبتلا کند.
این شرایط درحالی است که بسیاری از متخصصان ایمنیشناسی در این باره معتقد هستند که سندرومDRESS هم یک نوع آلرژی یا حساسیت دارویی است که آنتیبیوتیک و ضدتشنجها شایعترین داروهای بروزدهنده آن هستند. البته ضدتشنجها مصرف خودسرانه ندارند و با تجویز پزشک مصرف میشوند، اما در کشور ما مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک بالاست.
از نظر ریالی، داروی آموکسی سیلین، پرفروشترین دارو در سال ۱۴۰۲ بوده است. پس از آن ایمونوگلوبیولین، قرص سفکسیم، سرم سدیم کلراید تزریقی، قرص سرماخوردگی، کوآموکسی کلاو، انوکساپارین، قرص متفورمین، استامینوفن و انسولین گلارژین۱۰ داروی پرفروش به لحاظ ریالی در سال گذشته بودهاند.
براساس شواهد میدانی و آمارهای رسمی معاونت غذا وداروی دانشکده علوم پزشکی اسدآباد میزان مصرف آنتیبیوتیک در اسدآباد هم مانند آمار کلی کشور بالاست.
همچنین براساس اطلاعات منتشر شده از سوی معاونت غذا وداروی دانشکده علوم پزشکی اسدآباد در سال ۱۴۰۲ اقلام دارویی مانند دگزامتازون،کتورولاک، سدیم کلراید،بتامتازون،ایبوپروفن ،مترونیدازول،آزیترومایسین،هیدروکورتیزون، سیتریزین به ترتیب بیشترین تا کمترین میزان مصرف در اسدآباد را داشتهاند.
به نظر می رسد مصرف خودسرانه و بی رویه آنتی بیوتیکها نشان از وجود مسائل اجتماعی زیربنایی است.
