در ميان روزهاي تاريخي و مهم كشورمان، 13 آبان جايگاه خاصي دارد و حوادث و رخدادهاي اين روز موجب شده تا از آن به عنوان يك روز فراموش نشدني و ماندگار ياد شود.
13 آبانماه يادآور 3 واقعه مهم و بزرگ است كه در سه دوره مختلف رخ داده و اين روز را در تاریخ کشور به عنوان روزی به یادماندنی به ثبت رسانده است.
تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه در 13 آبان 1343، 13 آبان 1357 که روز دانشآموز نام گرفت و تسخیر لانه جاسوسی در 13 آبان 1358 عنوان این 3 واقعه تاریخی است که هر کدام تأثیرگذاری خاص خود را داشته و شرایط را به نحوی تغییر دادهاند.
اعتراض به كاپيتولاسيون كه در 13 آبان 1343 صورت گرفت، يكي از رخدادهاي اين روز تاريخي است كه آن را در ذهنها ماندگار كرده است.
در پي اعتراضهاي گسترده به كاپيتولاسيون كه با هدايت امام(ره) انجام شد، در شب 13 آبان 1343، صدها کماندو به همراه مزدوران ساواک به منزل امام (ره) در قم حملهور شدند و ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کردند و سپس با یک هواپیمای نظامی ایشان را به ترکیه تبعید کردند.
در رخدادي ديگر كه سال 1357 اتفاق افتاد، صبح روز 13 آبان دانشآموزان در حالی که مدارس را تعطیل کرده بودند، به سمت دانشگاه تهران حرکت کردند تا صدای اعتراض خود را به گوش همگان برسانند.
این جوانان پرشور و خداجو، گروه گروه، داخل دانشگاه شدند و به همراه دانشجویان و گروههای دیگری از مردم در زمین چمن دانشگاه اجتماع کردند. ساعت 11 صبح، مأموران، ابتدا چند گلوله گاز اشکآور در میان جمعیت خروشان پرتاب کردند؛ اما، اجتماع کنندگان در حالی که به سختی نفس میکشیدند، صدای خود را رساتر کرده و با فریاد اللهاکبر، لرزه بر اندام مأموران مسلح شاه افکندند. در این هنگام تیراندازی آغاز شد و جوانان و نوجوانان بیگناه، یکی پس از دیگری، در خون خود غلتیدند. در این روز، 56 نفر شهید و صدها نفر مجروح شدند.
به دليل گرامیداشت یاد و خاطره شهداي دانشآموز، این روز در تاریخ انقلاب اسلامی به نام روز دانشآموز نامگذاری شده است.
اتفاق بعدي تسخیر لانه جاسوسی به دست دانشجويان پيرو خط امام(ره) بود كه در 13 آبان 1358 به وقوع پيوست و آثار و بازتابهاي فراواني داشت، به طوري كه حضرت امام(ره) آن را انقلاب دوم ناميدند.
نكته قابل توجه اينكه در هر 3 مورد، استكبارستيزي و مبارزه با ظلم و ستم و ايستادگي در مقابل ظالمان، نمود خاصي دارد و اعتراضها و حركتهاي مردمي بيشتر در اين راستا صورت گرفته است.
اين روز تاريخي و بزرگ، امسال با عاشوراي حسيني مقارن شده كه خود فرصت ارزشمند و گرانبهايي است براي بازخواني و تبيين بيش از پيش مفاهيم و ارزشهايي كه برگرفته از فرهنگ عاشورايي و مكتب كربلا بوده و در انقلاب اسلامي ايران مبناي حركتهاي مردمي قرار گرفته است.
بدون شك پايه و اساس انقلاب اسلامی ايران، اسلام و ادامه نهضت حسینی بود و فرهنگ عاشورايي به نوعي مبناي حركتهاي انقلابي ملت مسلمان ايران است. از اين رو تقارن این روز مهم در تاریخ انقلاب اسلامي با عاشورای حسینی از اهمیت بسیار وسیعی برخوردار است.
قیام علیه طاغوت، الهی بودن حركت، تلاش برای احیای ارزشهای دینی و اصلاح جامعه و مانند آنها از جمله وجوه اشتراك نهضت عاشورا و انقلاب اسلامی به حساب ميآيد. لذا بیدلیل نيست كه در شعارهاي مردم بر حسيني بودن نهضت، تأكيد ميشود و مردم با صداي رسا و بلند خود ميگفتند نهضت ما حسيني است.
بر اين اساس ميتوان گفت تقارن 13 آبان با روز عاشورا كه ظلمستيزي و حق طلبي از مهمترين پيامهاي آن به حساب ميآيد، يك تقارن معنادار و در عين حال ارزشمندي است و فرصتي را ايجاد كرده تا اينگونه پيامها به ويژه براي نسلهاي جديد بيشتر تبيين شود.
به هر حال، تقارن روز 13 آبان كه وقايع مهم آن در حقيقت، نشأت گرفته از عاشوراي حسيني(ع) است و ظلمستيزي، مبارزه با طاغوت و استكبار و حقطلبي و عدالتخواهي از جمله وجوه اشتراك آنهاست، فرصت مغتنمي برای تأكيد و تبیین اهداف و آرمانهاي مشترك هر 2 نهضت عاشوراي امام حسين(ع) و انقلاب اسلامي ايران است تا اين اهداف و آرمانها براي نسل جديد، بيش از پيش روشن شود.