روز جهانی موزه گسترش موزه های دنیا و همكاری همه جانبه ی علمی ، فرهنگی و صنعتی، در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایی مؤثر است كه دارای خطوط اساسی همكاری مشترك و دو جانبه بین مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد .
بر اساس همین عقیده،در قطعنامه ی شماره ی پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی كمیته ی بین المللی موزه ها ایكوم (ICOM) كه در 28 مه 1977 میلادی درمسكو برپا شد ، روز 18 مه برابر با 28 اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه ها اعلام شد و از آن سال در روز جهانی موزه درهمه ی كشورهای عضو ، مراسمی به مورد اجرا گذاشته می شود.
تعریف موزه
بر مبنای تعریفی كه" ایكوم"از موزه می دهد ، موزه عبارت است از مكان گردآوری ، نگهداری ، مطالعه ، بررسی كردن و به نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش ، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها .
معنای لغوی و اصطلاحی موزه
نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و به معنی مكانی است كه مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را درآن به معرض نمایش می گذارند و دانشمندان ، پژوهشگران ، هنرمندان و... از آن استفاده می كنند. كلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند . موزه نام تپه ای در آتن بود كه در آن عبادتگاهی برای موزه ( الهه یونانی ) قرار داشت.
امروزه در كشورهای مختلف جهان موزه های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات ، وحوش و ... ، مجموعه ی تاریخی آن كشورها را بازگو می كند. فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیاء و وسایلی كه در موزه ها جمع آوری شده ، شناخته می شود. یكی از راههای شناخت اقوام گذشته و آشنایی با نحوه ی زندگی آنها ، از طریق موزه ها به دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده می شود.
تاریخچه موزه
پژوهشگران و متخصصان موزه داری ، به دنبال ریشه یابی واژه ی موزه به مبداء هلنی بسنده كرده و تاریخ موزه و تاریخگذاری این پدیده را این گونه تعریف كردهاند :
معبد خدایان هنر شعر و موسیقی كه بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت ، نخستین موزه ای است كه در تاریخ موزه ها از آن نام برده می شود و موزه آشمولین در شهر آكسفورد ، نخستین موزه ای است كه آثار مشرق زمین را در خود محفوظ نگه داشته است.
نخستین موزه در قاره ی آسیا ، موزه ی آرمیتاژ در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ی ایران در سال 1295 ه . ش به نام موزه ی ملی ایران پایه گذاری و افتتاح شده است. سال 1746 م . را در تاریخ تحول و تكامل موزه ها ، باید نقطه ی عطفی به شمار آورد؛ چرا كه در این سال نویسنده ی فرانسوی " لاخون دوسن ین" عقاید و اندیشه های نوینی را در مورد موزه عنوان كرد كه موجب تحرك و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از آن به سال 1750 م . اولین موزه ی واقعی جهان در قصر لوكزامبورگ بر پا شد.
اهداف موزه
هدفهای موزه را می توان بدین صورت خلاصه كرد :
1- یکی از اهداف موزه ،نگهداری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آنها به آیندگان .
2- ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ، عملی ، فنی ، صنعتی و هنری ِ گذشته و حال.
3- یکی دیگر از اهداف موزه که میتوان نام برد،ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام است.
4- شناخت و نمایش سهم اقوال و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی .
5- اعتلاء و بهبود میزان دانش محصلان، دانشجویان، پژوهشگران و ... .
6- جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگهای نامأنوس ،نیز از دیگر اهداف موزه است.
منشاء موزه ها ، خواه در گنجینه های سلطنتی یا كلیسایی ِ قرون وسطا و یا در اطاقهای كوچك ِ حاوی اشیاء و نمونه های كمیاب كه در فاصله قرنهای شانزدهم و هجدهم میلادی گرد آوری شده ، نهفته است.
انواع موزه ها
نخستین گونه بندی كه در ممالك بسیاری به قوه ی خود باقی است و همچنان دراسامی كمیته های تخصصی ایكوم" انعكاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای كاربردی، باستان شناسی ، تاریخ ، مردم شناسی، علوم طبیعی ، دانش و تكنولوژی ، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.
در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، به تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است.اكنون موجه تر به نظر می رسد كه موزه ها را به انواع زیر تقسیم كنیم.
1- موزه های هنری 2- موزه های تاریخی 3- موزه های تخصصی 4- موزه های علمی 5- موزه های فنی وصنعتی
1- موزهای تاریخی: آثار و اشیاء قدیمی را كه می توانند گویای زمینه و پیشینه ی مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.
2- موزه های تخصصی: آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه ، درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه ی محلی مرسوم كرده اند.
3- موزه های علمی: گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاكها ، سنگواره ها و آنچه را كه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می كنند كه به انواع موزه های تاریخی طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.موزه های علمی ، مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.