6 سال پیش طرحی با عنوان جاده سلامت راه به میزگردهای گردشگری باز کرد اما زیر و بم این طرح چه بود ؟
صورت مسأله:
■ عنوان طرح: «جاده تندرستی» یا «جاده سلامت» در منطقه گنجنامه شهر همدان
■ ارائهدهنده طرح: متولیان و سرمایهگذاران دهکده تفریحی توریستی گنجنامه
■ توجیه طرح: پروژه تندرستی میتواند مسیر گنجنامه به میشان را برای پیادهروی کوهنوردان مدیریت کند.
■ زمان و حامی طرح: 22 اردیبهشت سال 1393 این طرح در کارگروه گردشگری استان همدان توسط مدیر عامل گنجنامه ارائه شد.
آن زمان سیدعبدی افتخاری، مدیرکل ورزش و جوانان استان همدان با اجرای این طرح موافقت خود را اعلام کرد و توجیه این موافقت افزایش جمعیت کوهنوردان بوده است و حتی به ارگانهای دیگر عنوان کرد هرکس بر اساس وظایف خود برای اجرای طرح پای کار بیاید.
6 سال از طرح این پیشنهاد گذشت و برای دریافت برنامههای اجرایی چند جلسه تشکیل شد و بالأخره بهار 1399 جادهای در دامان الوند متولد شد که حاصل دستکاری انسان با لودر بود.
رسانهها و فعالان گردشگری با نشان دادن واکنشهای متعدد موجب شدند مسئولان و متولیان شهری راهی گنجنامه شوند تا پاسخ چرایی این اتفاق را بدهند.
این نخستین بارنیست که یک منطقه یا اثر خاص در همدان حالت طبیعی خود را به جرم تغییو تخریب از دست میدهد. وقتی تن تاریخزده هگمتانه آسفالت شد و خانه جنانی به آب بسته شد و در حریم برخی آثار قربانی ساخت و ساز شد انتظار میرفت طبیعت از این قافله جانماند.
جاده سلامت که ایجاد شد همه انتقاد کردند، اما مسئولان برای یک اظهار نظر شفاف تردید کردند، در این میان میراثفرهنگی، صنایعدستی وگردشگری که این طرح در کارگروه آنها مطرح شد نخستین بار هم کلا سکوت کرد.
اما آنچه برای کارشناسان رسانه سؤال ایجاد کرد این بود که:
1- محدوده تعریف شده برای دهکده تفریحی توریستی گنجنامه از کجا تا کجاست؟
2- رابط جاده سلامت با میدان میشان چیست؟
3- آیا ایجاد این جاده که درحالحاضر در دامنه الوند کشیده شده است دارای مجوز بوده است؟
4- مجوز ایجاد جاده سلامت را چه ارگانیهایی داده و میدهند؟
5- چه تضمینی وجود دارد که تخریب الوند بیشتر از این که هست نشود؟
جدال دهکده در کوه با گردشگری
پایان دهه 70 بود که زمزمههای ایجاد تلهکابین گنجنامه در همدان پیچید و قرار شد تا به واسطه سرمایهگذاری در گنجنامه توسط بخش خصوصی، توسعه گردشگری رقم خورد.
از همان روزهای نخست حاشیهها بلای جان پروژه تلهکابین گنجنامه شد. دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت با اعتراضات متعدد تلاش کردند تمرکز تصمیمگیریهای تصمیمگیران را به این مهم معطوف کنند که الوند، میشان، کتیبههای تاریخی و طبیعت کوهستان دارایی مردم هستند و بر ای حفظ آنها باید حساسیت لازم مبذول شود.
از سوی دیگر کارشناسان این تحلیل را داشتند که توسعه بسترهای آماده برای گردشگری لازم است و اینگونه شد که دهکده فرهنگی، ورزشی و توریستی گنجنامه همدان در سال 1379 به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری در دامنه شمالی کوههای الوند ایجاد شد. این مجموعه در همان سالهای آغازین کار موفق به دریافت مجوزهای لازم از سازمان میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و سازمان تربیت بدنی شد. پروانههای ساختمانی کامل برای ساخت حدود 18 هزار متر زیربنای مسقف را دریافت کرد و به یکی از قطبهای گردشگری ایران تبدیل شد.
اما داستان به این سرمایهگذار محدود نشد و موجب نیاز و تعریف توسعه هر از چندگاهی فاز جدیدی برای تلهکابین گنجنامه باز شد تا گردشگری معنا یابد. از ایجاد مراکز خرید تا غار آکواریوم و سوئیتهای اقامتی و پارکینگ و تغییر مسیر پیادهروی گردشگران از میدان گنجنامه تا کتیبهها و آبشار این روند که طی شد کار به دامنه الوند و راه ساخت و سازها به میدان میشان کشیده شد. همین ساخت و سازها که مصالح لازم بودند دست به دامان خودروهای مصالحبر شدند و طبیعت الوند به مرور درختها و راههای کوهستانی را از یاد برد و جان آن را جادههای تسطیح شده گرفت.
به گفته یک منبع آگاه مجوز اولیه ساخت و راهاندازی تلهکابین همدان واگذاری ۳ هزار مترمربع بوده است.
اما بهتدریج با افزایش سهام بخش دولتی بهویژه شهرداریها میزان تصرف و تملک دامنه الوند افزایش یافته است که چگونگی اعطای مجوز برای این میزان افزایش مشخص نیست.
درحالحاضر تملک ۱۰۰ هزار متر از الوند بهدلیل رانت شبهدولتی و دولتی ایجاد شده در مجموعه است.
درحالحاضر معلوم نیست دقیقاً چه مقدار از اراضی طبیعی الوند به این مجموعه واگذار شده است و این پرسشی است که همچنان بیپاسخ مانده است.
بررسی کارشناسی مراجع ذیربط
در پاسخ به بخشی از این پرسشها، فرماندار همدان اعلام کرده است بهتازگی مجموعه گردشگری گنجنامه به تعریض تسطیح و درختکاری در این مسیر اقدام کرده است که ادامه کار در این مسیر متوقف و این موضوع توسط مراجع ذیربط مورد بررسی کارشناسی قرار میگیرد.
افشاری میگوید: باید به این مسأله نگاه جامع داشته باشیم؛ در این مجموعه که از نظر گردشگری نیز مدنظر قرار گرفته تمهیدات مقتضی بهویژه برای شرایط بحران و امداد و نجات احتمالی به نحوی پیشبینی و اجرا شود که شاهد کمترین تخریب محیط زیست و منابع طبیعی باشیم.
فرماندار به رعایت موارد لازم توسط تلهکابین برای نصب پایهها در سالهای گذشته اگرچه تأکید کرد اما گفت درباره اقدام اخیر شایسته بود پیش از هر اقدامی ضمن هماهنگی بیشتر با مراجع ذیصلاح و دریافت نظر کارشناسی عمل میکرد. این مهم خود دلیلی بر اثبات این فرضیه است که متولیان و برنامهریزان مجریان تلهکابین گنجنامه بدون هماهنگیهای لازم این پروژه را اجرا کردهاند.
یک جاده به نام سلامت
طرح جاده سلامت اما از آن دست طرحهایی بود که از زمان مطرح شدن تا اجرای آن چیزی حدود 6 سال زمان برد و در تمام این مدت واکنشها به اجرای آن نه از سوی رسانهها و نه از سوی فعالان گردشگری آن قدر تند نبود که مجریان طرح را به نشان دادن حساسیت به اجرای آن برانگیزد. این طرح شامل دو بخش است که در بخش نخست جادهای از میانه جاده گنجنامه کوهها را میشکافد تا به مجموعه اقامتی دهکده گنجنامه برسد؛ در بخش دوم این طرح هم قرار است جادهای آسفالت به عرض 8 متر از دامنه گنجنامه تا میدان میشان کشیده شود.
در ماههای اخیر که تسطیح این جاده مشهود شد و ردپای لودرها بیانگر آن بود که پای کار توسط کارگرها و با احتیاط لازم در میان نبوده است واکنشهای رسانهها و فعالان محیط زیست به ماجرا بیشتر شد.
شورا پرسش کتبی فرستاد
رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورا شهر همدان در زمینه محدوده مشخص و تحت اختیار گنجنامه میگوید: این پرسش به صورت مکتوب مطرح و بهزودی پاسخ شفاف آن به رسانهها منعکس میشود.
وی گفت: درحالحاضر سرمایهگذار و ارائهدهندگان مجوز باید به این سؤالات پاسخ دهند که:
1- آیا این جاده برای درخواست شخصی برای انجام کار عمرانی کشیده شده است؟
2- اگر درخواست داده شده است پاسخ چه بوده است آیا موافقت شده است یا خیر؟
3- موضوع درخواست چیست؟ ساخت و ساز، حمل و نقل ... این پاسخ توضیح داده شود.
4- مستندات و مجوزات در این منطقه در اختیار چه کسی هست؟
رضوان سلماسی با عنوان این سؤالات و انتظار برای دریافت پاسخ در اسرع وقت گفته اما در زمینه محدوده اختیارات و محدودیتها بهصورت غیررسمی میدانیم.
مساحت در اختیار ایستگاه بالایی تلهکابین حدود 5 هزار متر است و مساحت محوطه پایین 13 هزارمترمربع است و اینکه ایجاد این جاده در محدوده دقیق تلهکابین هست یا خیر در دست بررسی است.
وی گفت در این زمینه هلالاحمر، منابع طبیعی، مسکن و شهرسازی و میراث فرهنگی باید پاسخهای خود را به شورای شهر ارائه دهند.
جاده سلامت مجوزهای لازم برای اجرا را کم داشته است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان هم در این زمینه میگوید: میزان خسارت به طبیعت بررسی خواهد شد.
از نگاه اسفندیار خزائی، الوند کوهستان بکر و دست نخورده نیست بلکه دارای تأسیسات گردشگری است و باید بین اقتصاد طبیعت و جان استانها تعادل وجود داشته باشد.
وی میگوید: این جاده قرار است تنها در مواقع اضطراری استفاده شود و جاده ماشینرو نیست و این مسیر تنها در زمان وقوع حادثه و بحران استفاده میشود.
خزائی هم این نکته را عنوان کرد که اگر مجوز برای این کار صادر میشد کار در چارچوب مشخص اجرا میشد و این خود بیانگر آن است که تسطیح جاده سلامت مجوزهای لازم برای اجرا را کم داشته است و گویا با این اظهار نظرات یک جای کار میلنگد.
حالا مسأله اصلی این است چرا توسعه سرمایهگذاریها با نظارت جدی و دقیق از سوی مسئولان شهری انجام نمیشود که کار به انتقادهای رسانهای بکشد؟ و چرا محدوده و اختیارات سرمایهگذار و مساحت مشخص و تعیین شده نیست تا ذهنیت نادرست برای جامعه محلی و رسانهها ایجاد نشود.
حالا باید منتظر ماند تا پاسخ سؤالات مطرح شده در این گزارش که بخشی از آن از سوی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر نیز مطرح شده است توسط ارگانهای مرتبط ارائه شود تا شفافسازیهای لازم در این زمینه صورت پذیرد.
