مکانی که سکوت و آرامش در آن به یکدیگر پیوند خورده و دنیایی از دانش و خیال در دل دیوارهایش نهفته است. سفر به دنیایی دیگر با ورود به کتابخانه رقم میخورد؛ دنیایی که در آن کتابها، همچون دوستانی وفادار، آمادهاند تا داستانها و رازهایشان را با ما در میان بگذارند.
در هر گوشهای از این مکان، کتابهایی با جلدهای رنگارنگ و صفحات زرد شده، منتظرند تا ما را به سفرهایی دور و دراز ببرند، در اینجا، زمان متوقف میشود.
کتابخانه، پناهگاهی است برای کسانی که به دنبال آرامش و سکوت هستند. در اینجا میتوانیم لحظاتی را صرف تفکر کنیم و به عمق اندیشههایمان برویم. هر کتاب، دریچهای به دنیای جدیدی است؛ دنیایی پر از ایدهها، احساسات و تجربیات انسانی. گاهی اوقات، تنها نشستن بر روی یکی از صندلیهای راحت کتابخانه و ورق زدن صفحات یک کتاب کافی است تا تمام خستگی روز را از تن بیرون کنیم و به دنیای دیگری سفر کنیم.
چند وقتی است که این مکانهای مقدس احساس نیاز میکنند و میشود گفت که طرفداران خود را به ندرت از دست دادهاند! تکنولوژی هر قدر که محبوب بوده و یک شبه با ترفندهای مختلف دل جوانان را میبرد، برای کتابخانه رقیب محسوب شده و عقبماندن از این رقیب تازه به دوران رسیده اگر به همین منوال پیش رود، دیری نمیپاید که کتابخانهها نیز نوعی موزه شوند!
هیچ بخشی از زندگی بدون تأثیر و یا همراهی فناوریهای نوین قابل تصور نیست و دیجیتالیشدن کتابخانهها شامل ایجاد کتابخانههای دیجیتال، استفاده از نرمافزارهای مدیریت کتابخانه و فراهمکردن دسترسی آنلاین به منابع است.
در دنیای امروز، با پیشرفت فناوری و گسترش اینترنت، کتابخانهها نیز تحت تأثیر روند دیجیتالیشدن قرار گرفتهاند و با دسترسی آسان به کتابهای الکترونیکی و منابع آنلاین، بسیاری از افراد ترجیح میدهند به جای مراجعه به کتابخانهها، از خانه یا مکانهای دیگر به مطالعه بپردازند.
نسل جدید کاربران به دنبال دسترسی سریع و آسان به اطلاعات هستند. آنها انتظار دارند که کتابخانهها خدمات دیجیتال ارائه دهند و به راحتی بتوانند از منابع آنلاین استفاده کنند.
دسترسی نداشتن به تجهیزات مناسب یا توانایی پایین در ارائه خدمات آنلاین میتواند سبب شود که کتابخانهها از روند دیجیتالیشدن جا بمانند و با افزایش توجه به دیجیتالیشدن، ممکن است منابع فیزیکی کمتر مورد توجه قرار گیرند. این موضوع میتواند به فراموشی تاریخچه و میراث فرهنگی منجر شود و به تدریج ارزش کتابهای چاپی کاهش یابد.
کتابخانههای دیجیتال امکان دسترسی به مجموعهای گسترده از منابع را فراهم میکنند، از جمله کتابها، مقالات علمی، فیلمها و سایر محتواهای آموزشی. فناوریهای نوین مانند وبینارها و دورههای آنلاین، تعامل بیشتری را بین کاربران و کتابخانهها ایجاد میکنند.
دسترسی به اینترنت و دستگاههای دیجیتال برای همه افراد یکسان نیست و مناطقی در کشور وجود دارند که حتی از اینترنت بیبهره هستند و این سبب ایجاد شکاف دیجیتالی میشود. همواره درصدی از مردم هستند که امکان دسترسی به ابزارهای دیجیتال و فضای مجازی را ندارند؛ بنابراین توسعهی کتابخانههای دیجیتال، بر بیعدالتی آموزشی دامن میزند، بنابراین قبل از توسعه کتابخانههای دیجیتال، باید به فکر تأمین زیرساختها و تخصیص بودجه برای دسترسی تمام جامعه به ابزارهای فناوری نوین و شبکههای اینترنتی بود.
ناگفته نماند که با افزایش دسترسی به منابع دیجیتال، حفظ کیفیت محتوا نیز اهمیت بالایی دارد تا کاربران با سن و موقعیتهای اجتماعی متفاوت بتوانند از اطلاعات معتبر بهرهمند شوند.
در حال حاضر ۱۱۹ کتابخانه عمومی شامل ۷۰ کتابخانه شهری، ۴۸ کتابخانه روستایی و یک کتابخانه سیار شهری در استان همدان فعالیت میکند. زیر بنای کتابخانههای عمومی استان همدان ۴۸ هزار و ۱۳۷ متر مربع است و یک میلیون و ۵۳۳ هزار و ۲۱۴ نسخه کتاب در کتابخانههای عمومی استان در اختیار مردم قرار دارد که به ازای هر ۱۰۰نفر ۸۸ کتاب موجود است.
طبق گفته سرپرست اداره کل کتابخانههای عمومی همدان، میز مرجع مجازی در کتابخانههای عمومی در اختیار اعضا قرار دارد و همچنین اشتراک پایگاههای اطلاعاتی تخصصی به منظور استفاده محققان و دانشجویان به صورت رایگان برای اعضای کتابخانه فراهم شده به نحوی که دانلود ۱۲۵ میلیون مقاله، پایاننامه و مجله فراهم است.
برای دیجیتالیکردن منابع و خدمات، کتابخانهها نیاز به سرمایهگذاری دارند. در شرایطی که بودجههای دولتی کاهش مییابد، این سرمایهگذاری میتواند دشوار باشد وسبب شود که برخی کتابخانهها نتوانند به روز شوند و رفتهرفته از خاطرهها محو شوند!
برای مقابله با چالشهای دیجیتالیشدن، کتابخانهها باید خدمات دیجیتال در کنار منابع فیزیکی ارائه دهند و همچنین کارگاهها و دورههای آموزشی در زمینه استفاده از منابع دیجیتال و فناوریهای نوین میتواند کاربران را تشویق کند تا بیشتر از خدمات کتابخانه بهرهمند شوند.
دیجیتالیکردن کتابخانهها نیازمند تلاشهای هماهنگ و برنامهریزی شده از سوی مسئولان است و انتظار میرود با تدوین استراتژی دیجیتال، تأمین منابع مالی، ایجاد زیرساختها و انتخاب فناوری مناسب، توسعه محتوای دیجیتال، ترویج خدمات، ارزیابی و بهبود مستمر خدمات، ایجاد همکاریهای بینالمللی برای اشتراک تجربیات و منابع بتوانند به موفقیت در فرآیند دیجیتالیکردن کتابخانهها کمک کنند و نقش مهمی در ارتقا دسترسی به اطلاعات و فرهنگ ایفا نمایند.
