صفحه ویژه خبر گزاری ها امروز "خبرگزاری فارس همدان"

ظرفیت «کشاورزی» ناجی توسعه «گردشگری»

 گردشگری کشاورزی یکی از شاخه‌های گردشگری است که می‌تواند ناجی توسعه این بخش استراتژیک در همدان شود طوری‌که شاید بتوان ادعا کرد نهال نارس توسعه گردشگری، در مزارع همدان به بار بنشیند.
سال‌هاست در مصوبات کاغذی مسئولان استانی مطرح می‌شود، گردشگری محور نخست توسعه همدان است. این محور توسعه اما انتخابی با هزار و یک اما و اگر است حال پریشان فعالان اقتصادی در حوزه گردشگری در روزهای بحرانی کرونا و پس از آن خود اثباتی برای این ادعا خواهد بود.
چه‌بسا اگر باور برنامه‌ریزان استان بر این مهم معطوف بود که گردشگری در چرخه اقتصاد محلی همدان تأثیرگذار است امروز باید شاهد اعمال تصمیم‌گیری‌های تأثیرگذار در این راستا بودیم، حالا که توسعه از هیچ یک از شاخه‌های گردشگری در همدان محقق نشد، می‌توان دلخوش کرد که ظرفیت کشاورزی در همدان ناجی توسعه گردشگری شود.
برخی کارشناسان اقتصادی براین باورند درصورت اعمال راهکارهای مطالعه‌شده، ظرفیت غنی حوزه کشاورزی همدان خواهد توانست حرکت لاک‌پشتی اقتصاد محلی به واسطه گردشگری را با کشاورزی به یک جهش محسوس تبدیل کند.
 دستورالعمل صدور مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی
در ماه‌های اخیر، دستورالعمل صدور مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی و نظارت بر آن توسط دفتر همکاری و توافق‌های ملی وزارت میراث فرهنگی تهیه شده در این دستورالعمل نحوه فعالیت افراد در حوزه گردشگری کشاورزی تشریح شد.
دستورالعمل مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی صادر شده تا افراد و یا کشاورزانی که می‌خواهند از زمین یا باغات خود در راستای رونق گردشگری استفاده کنند، با مراجعه به این دستورالعمل از نحوه صدور مجوز آن مطلع شوند.
این دستورالعمل با هدف بهبود معیشت کشاورزان و توسعه پایدار روستایی، حفظ حقوق و منافع قانونی فعالان بخش گردشگری کشاورزی و استفاده از ظرفیت آنها در راستای پیشبرد اهداف گردشگری و نظارت بر فعالیت و عملکرد آنها، کاهش بیکاری و افزایش درآمد روستاییان و کاهش نامطلوب آثار زیست‌محیطی مصوب و برای اجرا ابلاغ شده است.
گردشگری کشاورزی شامل فعالیت‌هایی می‌شود که در آن بازدیدکننده در مزرعه و یا دیگر محیط‌های کشاورزی با اهداف آموزشی و تفریحی و یا گذران اوقات فراغت انجام می‌دهد؛ بنابراین گردشگری کشاورزی شاخه‌ای از گردشگری روستایی است که در آن کارآفرینان کشاورزی و اعضای خانوار آنها، خدماتی را برای فراهم شدن امکان مشارکت عملی و اقناع نیازهای بازدیدکنندگان در محیط‌های کشاورزی ارائه می‌کنند و گردشگران در ازای برخورداری از خدمات مذکور هزینه‌ای را به کشاورز و خانوار وی می‌پردازند.
■ کسب‌وکارهای گردشگری کشاورزی عموماً فعالیت‌محور یا تجربه‌گرا بوده و فعالیت‌های ذیل را شامل می‌شود:
■ فعالیت‌های بدون نیاز به سازه مانند کسب تجربه و همکاری در امور کشاورزی تولیدی از قبیل میوه‌چینی، گل‌چینی، ماهیگیری، هرس درختان و آبیاری.
■ تماشای امکانات و تجهیزات مزارع (باغات) و مراکز پرورش گونه‌های حیوانی و پرنده‌نگری و بازدید از ابزار کاشت محصول.
■ فعالیت‌های تفریحی مانند برگزاری تور پیاده‌روی و تفریح و بالن‌سواری بر فراز مزرعه، عکاسی و نقاشی.
■ ارائه فرآورده‌ها و محصولات کشاورزی و دامی و عرضه غذاهای محلی.
■ برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با کشاورزی.
■ برگزاری جشنواره رویداد و همایش‌های مرتبط و موضوعی.
■ رشته‌های مرتبط با گردشگری شامل گردشگری مزرعه، گردش در باغات، گردشگری برای بازدید از شیوه دامداری و دامپروری،
■ گردشگری برای بازدید از شیوه پرورش ماکیان، گردشگری در مراکز وابسته کشاورزی و شیلات.
■ درهم‌تنیدگی توسعه گردشگری و بخش کشاورزی
قابلیت‌های کشاورزی همدان یک فرصت بی‌بدیل برای توسعه گردشگری است؛ بی‌شک می‌توان بنابر دستورالعمل صدور مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی از سوی وزارتخانه عنوان کرد وقت آن رسیده که گردشگری کشاورزی به جمع گردشگری فرهنگی، سلامت، غذا و بوم‌گردی در همدان اضافه شود.
درهم‌ تنیدگی توسعه گردشگری و بخش کشاورزی در همدان به‌قدری مشهود است که بارها مسئولان و متولیان امر در این زمینه صحبت کرده‌اند، ظرفیت‌هایی همچون مزارع گل محمدی، باغ‌های گردوی تویسرکان، گل‌های شاخه‌بریده، پرورش کروکدیل و انگور ملایر جاذبه‌های چشم‌نواز گردشگری است و باید از این ظرفیت‌ها بهره برد.
ایجاد و توسعه ظرفیت‌های گردشگری فقط برعهده میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری نیست که اگر هم بود آنقدر این مقوله با برنامه‌های پراکنده پیش می‌رفت که قطع یقین به نتیجه درستی ختم نمی‌شد. در این زمینه همه بخش‌ها مانند صنعت، کشاورزی و آموزش استعدادهای خوبی در این زمینه دارند که ناشناخته است.
«مزارع گل محمدی»، «گل‌های شاخه‌بریده» و «نهالستان‌های گردو»، این بخش از کشاورزی جلوه‌ای زیبا به همدان داده و تماشاگران و گردشگران بسیاری را جذب کرده است. گلاب‌گیری صنعتی و سنتی در روستاهای خردمند و گنج‌تپه از دیگر جلوه‌های گردشگری است که قابلیت سرمایه‌گذاری دارد. همدان می‌تواند با راه‌اندازی مزارع پرورش و تکثیر کروکدیل و زالو در این زمینه ظرفیت‌های مغفول را احیا کند؛ این ظرفیت‌ها افزون بر صرفه اقتصادی می‌تواند ابعاد تازه‌ای از گردشگری را برای این منطقه رقم بزند.

 راه‌اندازی مراکز گردشگری کشاورزی در استان‌ها
لیلا اژدری رئیس کمیته توافق‌های ملی گردشگری در این زمینه به رسانه‌ها اعلام کرده: وزارت میراث فرهنگی در سال‌های گذشته با تمرکز دادن گردشگری موضوعی درصدد رفع موانع حوزه گردشگری بوده است. پس از 2 سال بحث و تبادل‌نظر میان بخش خصوصی و دولت، ارتباط گردشگری و کشاورزی جای خود را در کشور پیدا کرده است. در بسیاری از استان‌ها مراکز گردشگری کشاورزی راه‌اندازی شده و تلاش شده تا این مراکز شناسنامه‌دار شوند.
یکی از حوزه‌های نوین کسب‌وکار بین 2 بخش گردشگری و کشاورزی، با نام گردشگری کشاورزی شکل گرفته است. «گردشگری کشاورزی» از جمله ظرفیت‌های فراموش‌شده صنعت گردشگری ایران به‌شمار می‌رود که توسعه آن نیازمند شناسایی، تدوین طرح جامع و فراهم کردن زیرساخت‌های این بخش است.
ایران از نظر ظرفیت‌های موجود در صنعت گردشگری کشوری بسیار غنی است و با توجه به درآمدزایی و ارزآوری این صنعت، ضروری است این ظرفیت‌ها شناسایی شده و برای اجرای آن برنامه‌ریزی اصولی و هدفمند انجام شود. در این میان، گردشگری مزرعه از جمله ظرفیت حوزه گردشگری است که تاکنون توجهی به این بخش نشده درحالی که می‌توان با برنامه‌ریزی، زمینه بازدید گردشگران و آشنایی آنها با جاذبه‌های بکر و متنوع روستاها را فراهم کرد.

 راهی برای توسعه اقتصاد روستا
به اعتقاد کارشناسان، «گردشگری مزرعه» یا کشاورزی شامل مکانی برای اقامت گردشگران و شرکت در فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری است. این نوع گردشگری به خاطر محیطی که در اختیار دارد، محل همپوشانی گردشگری محیطی و گردشگری فرهنگی است.
در این نوع گردشگری، گردشگران در خانه‌های روستایی اقامت می‌کنند، سر سفره میزبان می‌نشینند و در امور کار و زندگی روستاییان مشارکت می‌کنند. بسیاری از شهرهای ایران قابلیت بهره‌برداری از این نوع گردشگری را دارند.
گردشگری کشاورزی الگویی پایدار از گردشگری است با قابلیت اجرای ایده‌های نو و کارآفرینی که در بخش‌های گسترده‌ای از آمریکا، آسیا و اقیانوسیه (استرالیا، هند، چین، مالزی، ویتنام و به‌طور وسیعی در اروپا (ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، آلمان) مورد استقبال قرار گرفته است، این نوع گردشگری در بسیاری از کشورهای همسایه مانند ترکیه نیز رونق یافته است.
در این شیوه از گردشگری، گردشگران به تعداد محدود به یک مزرعه یا محلی که به امور کشاورزی، باغبانی، گلکاری یا دامپروری وابسته است، سفر کرده و با خانواده کشاورز یک یا چند روز زندگی کرده و فعالیت‌های کشاورزی را تجربه می‌کنند، علاوه‌بر این در مزرعه و مکان اقامتی ساکنان مزرعه اقامت خواهند کرد.
در گردشگری کشاورزی تجربه فعالیت کشاورزی، مزرعه‌داری و دامپروری هدف سفر گردشگران است و بازدید از روستاها و مناطق اطراف آنها موردنظر گردشگران نیست.
گردشگری کشاورزی می‌تواند معیشت مکملی برای کشاورزان و روستاییان به‌شمار رود، به شرط آنکه کشاورزان شغل خود را تغییر ندهند و گردشگری به معیشت جایگزین تبدیل نشود. نوع دوم گردشگری کشاورزی که در کشور ما بیشتر متداول شده، گردشگری جشنواره‌های کشاورزی است، در این نوع گردشگری افراد در دوره‌های خاصی مانند زمان برداشت محصولات یا باغداری به این مراکز مراجعه می‌کنند، مانند جشنواره برداشت گردو، انگور، آلو، عسل، توت‌فرنگی و مانند آنها.

 گردشگری کشاورزی در اولویت
در روزهای اخیر معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از نهایی شدن دستورالعمل صدور مجوز گردشگری کشاورزی پس از تعامل، همفکری و اخذ نظرات نهادهای فرابخشی مرتبط خبر داد و گفت: با ابلاغ این دستورالعمل به‌طور رسمی، بخش گردشگری کشاورزی به حوزه مصادیق و مشاغل گردشگری اضافه خواهد شد و افراد زیادی از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند.
ولی تیموری با بیان اینکه فعالیت‌ها و برنامه‌های گردشگری کشاورزی به‌عنوان یکی از اولویت‌های عملیاتی در برنامه‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گرفته است، گفت: معاونت است که در آن گردشگران به تعداد محدود به یک مزرعه یا محلی گردشگری به‌منظور توسعه زمینه‌های شغلی مرتبط با گردشگری، نسبت به تهیه چندین دستورالعمل و ضوابط فنی از جمله کمپ‌های گردشگری عشایری، مجوزهای مرتبط با گردشگری دریایی، پارک‌های طبیعت‌گردی و... اقدام کرده که در آینده، با پیوستن این زمینه‌ها، اشتغالزایی مناسبی در حوزه‌های تخصصی گردشگری ایجاد خواهد شد.
برای نمونه می‌توان توجه برنامه‌ریزان همدان را به استفاده از تجارب ملی جلب کرد، نخستین نمونه فعالیت گردشگری روستایی در استان گلستان سال گذشته از سوی ۶ جوان در روستای خیرات گرگان راه‌اندازی شد که در آن، 5 هکتار از یک مزرعه به فعالیت‌های گوناگون مرتبط با گردشگری کشاورزی اختصاص یافت.
این مزرعه با رویکرد کشاورزی و گردشگری از 2 سال پیش در گلستان ساخته شده و تمام فعالیت‌هایی که در این مزرعه انجام می‌شود، براساس الگوی کار داوطلبانه است. تمام محصولات تولیدی این مزرعه در خود مزرعه به فروش می‌رسد و همه کارها توسط افرادی که داوطلب فعالیت هستند، انجام می‌شود و در ازای آن برخی از خدمات تفریحی و گردشگری به آنها داده می‌شود. بسیاری از شهرهای ایران قابلیت بهره‌برداری از این شاخه گردشگری را دارند.

 راهکار مهاجرت معکوس در گردشگری کشاورزی
مهاجرت روستاییان به شهرها چالشی بزرگ برای استان همدان است که باید برنامه‌ریزان استانی چاره‌ای برای آن بیندیشند. بهترین پاسخ برای این مسأله تنوع‌بخشی به اقتصاد روستا و هدایت روستاییان به کسب درآمد از جنبه‌های دیگر زندگی است. ترکیب گردشگری و کشاورزی یکی از نسخه‌های علاج این بیماری برای همدان است. امروزه در پی تغییر شکل زندگی جوامع شهری به جوامع مدرن و ماشینی، مردم برای مشاهده طبیعت و مناظر بکر و یادآوری خاطرات گذشته خود در روستا حاضرند هر مبلغی بپردازند.
گردشگری کشاورزی با نهادینه کردن این بخش از صنعت گردشگری در مناطق روستایی با توجه به ظرفیت‌های استان، راهی مؤثر برای تحقق تولید پایدار و توسعه درآمد اقتصادی کشاورزان به‌شمار می‌رود.
آثار گردشگری کشاورزی در نواحی روستایی بسیار گسترده است که از آن جمله می‌توان به گسترش بهره‌برداری از مزرعه، نوآوری در کسب درآمد برای روستاییان بدون مزرعه، افزایش مصرف‌کنندگان محصولات کشاورزی، افزایش آگاهی پیرامون محصولات کشاورزی محلی، کمک به احیا و توسعه سنت‌ها و صنایع محلی، ارتباط و درک درون‌منطقه‌ای و تدارک فرصت برای مدیریت بحران‌های اقتصادی در زمینه کشاورزی اشاره کرد.