سفره را می‌چینیم؛ غذا قرمه‌سبزی است. برنج که هست؛ اما نان هم در کنارش می‌آوریم شاید کسی خواست نان، برنج و خورشت را با هم بخورد. کنار غذا ژله هم داخل سفره هست. غذا ایرانی است و حضور دوغ هم که لازم؛ اما نوشابه هم باید باشد تا مبادا کسی هوس کند! ماست، ترشی و پیاز هم که اساس پهن‌کردن یک سفره است. حالا سالاد نبود هم نبود. چیزی کم نیست؟ نه نیست! زیاد هم هست؛ در نهایت باقی غذا رو دور می‌ریزیم!
به دنبال گزارشی که چندی پیش در روز غذا در خصوص میزان مصرف فرآورده‌های غذایی توسط همدان پیام تهیه شد این‌بار به دنبال آن هستیم که به سفره سالم مردم شهر و مقایسه آن با کشور و جهان بپردازیم.
30 درصد از غذای مصرفی مردم ایران اسراف بوده و دورریز می‌شود این در حالی است که در بسیاری از نقاط همین شهر و کشور مردم در گرسنگی بسر می‌برند و به دلیل فقر حتی توان خرید نیم کیلو گوشت را هم در یک ماه ندارند.
حال اگر از گرسنگی فقرا بگذریم باید در خصوص رژیم نادرست مواد مصرفی مردم و اثرات سوء آن بنویسیم که به گفته رضا ملک‌زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بیماری‌های مزمن و در رأس آنها سکته قلبی و مغزی ناشی از رژیم بد غذایی هر روز بیشتر می‌شود.
طبق آمارها به دلیل تغذیه ناسالم 67 درصد مردم کشور و 60 درصد مردم همدان چاق هستند یا اضافه وزن دارند؛ 30 تا 50 درصد از افراد بالای 20 سال و 60 درصد از افراد بالای 30 سال در همدان به افزایش وزن و چاقی و بیماری‌های ناشی از آن دچارند.همچنین 10 درصد مردم کشور مبتلا به دیابت هستند و 25 درصدشان هم در 10 سال آینده دیابت خواهند گرفت که در این بین 40 درصد مردم همدان به کبد چرب و از هر 100 نفر 5 نفر به دیابت مبتلا هستند.
جز این 50 درصد از جمعیت بالای 50 سال ایرانی نیز فشار خون دارند و 40 درصد هم چربی خون. از اینها گذشته 35 درصد از سرطان‌ها به دلیل چاقی و پرخوری اتفاق می‌افتند.
به‌طور کلی از مجموع تعداد مرگ‌های روزانه یک‌سوم آنها مستقیماً به تعذیه نامناسب ربط دارد.
اما چرا ما باید 30 درصد مواد غذایی غیر مفید یا اضافه بخوریم و تغذیه تا این حد بر روی سلامتمان اثر داشته باشد؟
بد نیست مروری بر عادت‌ها تغذیه‌ای‌مان داشته باشیم.
چه می‌خوریم؟
طبق آمارها و استانداردهای فائو و مقایسه آن با آمار کشور و استان ما نزدیک به 4 برابر میانگین جهانی که رقمی برابر با 10 لیتر است نوشابه می‌خوریم.
وضعیت مصرف نمک و شکر هم از موضوعاتی است که همیشه جای نگرانی داشته؛ سرانه مصرف شکر هر فرد 30 کیلوگرم و 6 برابر میانگین جهانی است.
همچنین مصرف روزانه نمک در سفره‌هایمان تقریباً دو برابر جهان است؛ اگر میزان استاندارد مصرف نمک در جهان 4 تا 5 گرم باشد هر ایرانی در روز بین 8 تا 10 گرم، و گاهی بیشتر، نمک مصرف می‌کند.
اما چقدر نان می‌خوریم؟ مسئولان می‌گویند 30 درصد از غذای مصرفی مردم ایران و همدان را نان و برنج تشکیل داده. همین است که بنابر آماری بالاترین رتبه را در مصرف سرانه نان و دورریز آن در جهان به خود اختصاص دادیم و در کل؛ 6 برابر جهان نان می‌خوریم.
تنها همین چند مورد نشان می‌دهد که مصرف موادی که در جهان و بر اساس استانداردهای فائو سعی بر کنترل آنها می‌شود در کشور و به تبع آن در استان ما که جز چاق‌ترین استان‌ها است و برخی بیماری‌ها چون دیابت و سرطان روده و معده آمار خوشایندی ندارد ما در رتبه نخست مصرف قرار داریم.
چه نمی‌خوریم؟
از آنچه که می‌خوریم برسیم به آنچه که نمی‌خوریم. نگاهی به این سوی ماجرا نگرانی ما را نسبت به سبک تغذیه در ایران بیشتر می‌کند.
مصرفِ کم شیر یکی از مثال‌های همیشگی پزشکان و مسئولان برای نشان دادن وضعیتِ بد تغذیه است.
در حالی که طبق گزارش‌های رسیده سرانه تولید شیر در استان همدان در سال گذشته 170 کیلوگرم بوده است اما بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان از کاهش 40 کیلوگرمی سرانه مصرف شیر در این استان خبر داده است.
محمد نظرپور گفته است: سرانه مصرف شیر از 142 کیلوگرم به 102 کیلوگرم کاهش یافته است.
همچنین بنابر این گزارش‌ها، سرانه مصرف شیر در ایران 90 کیلوگرم است در حالی‌که این رقم در اروپا حداقل 300 کیلوگرم برآورد می‌شود. بنابر گفته مسئولان بهداشتی بیشترین مواد قندی در استان همدان مصرف می‌شود و همدانی‌ها در مصرف کالری، انرژی و چربی افراط دارند.
همچنین مصرف میوه، سبزی و کلسیم و پروتئین حیوانی و ریز مغذی‌ها در استان همدان پایین است.
سبزیجات و میوه هم از دیگر مواد خوراکی است که در میان مردم بسیار کمتر از حد متوسط مصرف می‌شود. اگر در ایران 30 کیلوگرم میوه و سبزی خورده شود در جهان این مقدار 120 کیلوگرم است؛ یعنی ایرانی یک‌چهارم استاندارد جهانی این مواد غذایی مهم را در سفره خود دارد.
درحالی که در جهان میانگین مصرف ماهی که بسیار مفید است در کمترین حالت به 18 کیلوگرم می‌رسد. این میزان سرانه در استان همدان 7 کیلوگرم است.
سرانه مصرف سالانه تخم‌مرغ نیز در ایران 9 تا 10 کیلوگرم است؛ چیزی نزدیک به یک‌سوم کشورهای پیشرفته. که این رقم در استان 11 کیلو و 400 گرم است.
میزان دورریز غذا در ایران نقش بسزایی در آمارهای جهانی پیدا کرده است
از بحث میزان مصرف مردم که بگذریم بنابرآمارهای جهانی سرانه هدررفت روزانه غذا در ایران به ازای هر نفر 134 کیلوکالری است.
سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی (فائو) در گزارش‌هایش گفته ایران جزو کشورهایی است که هرساله درصد بالایی از مواد غذایی تولیدی‌اش را هدر می‌دهد.
گزارش‌های غیررسمی نیز گفته‌اند 35 درصد از محصولات کشاورزی تولیدی ایران دور ریخته می‌شود. این یعنی از 100 میلیون تُن محصول کشاورزی تولیدی در کشور 35 میلیون تُن در سال از بین می‌رود.
35 میلیون تُن محصول کشاورزی برابر با غذای 15 میلیون نفر است.
همچنین ما در نان 30 درصد، در برنج 10 درصد و در خرما 25 درصد ضایعات داریم. در نتیجه به گزارش فائو سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود 7/2 درصد است.
به جز خانه‌ها، رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها نیز مقدار زیادی نان و برنج در روز دور می‌ریزند.
سفره مردم چگونه سالم می‌شود؟
به همین ترتیب است که به گفته علی‌اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت 19 میلیون نفر از جمعیت کشور غذای ناسالم در سفره‌هایشان دارند.
دولت اقداماتی نیز برای سامان دادن به وضعیت تغذیه‌ای داشته است؛ مثلاً بالا بردن مالیات نوشابه به جای شیر یا ابلاغیه به کارخانه‌های تولیدکننده مواد غذایی در راستای این‌که شکر و نمک کمتری در تولید استفاده کنند.
رئیس سازمان غذا و دارو نیز گفته به کارخانه‌ها گفته شده تا میزان مصرف روغن‌هایی با اسید چرب اشباع و ترانس را کم کنند. گه‌گاهی در تلویزیون نیز آگهی‌هایی تصویری منتشر می‌شود تا مردم اسراف نکنند.
جز اینها پزشکان و مسئولان هرچند وقت یک‌بار نسبت به تغذیه ناسالم هشدار می‌دهند و از وفور انواع بیماری‌های ناشی از تغذیه خبر می‌دهند.
اما به نظر کارشناسان این کافی نیست. مزدک دانشور انسان‌شناس پزشکی در این رابطه می‌گوید هر چند مسئولان توصیه می‌کنند که مردم سبزی و میوه بخورند و از شکر، نمک و چربی پرهیز کنند اما از آنها نمیشنویم که به واردات شکر اعتراض کرده و از میزان بالای آن در مواد غذایی انتقاد کنند.
علی شفیعی پژوهشگر و پزشک نیز نظارت دولت بر تغذیه را بسیار مهم می‌خواند. او نظارت، هشدار و آموزش دقیق در رسانه را از دلایلی می‌داند که وضعیت سلامت را در کشورهای توسعه یافته بهبود داده است.
