اتفاقات در حوزه بینالملل کشورمان، در جدال حقوقی با ایالاتمتحده آمریکا که بهصورت بیسابقهای برخلاف سالهای گذشته از انزوا خارج شده و آمریکا را به انزوا کشانده، تحریمها و اقدامات نظامی آمریکا و متحدانش در منطقه علیه کشورمان با هدف نابودی برجام و تلاش برای ایجاد اتحاد اسرائیل با کشورهای عربی، تلاشها و خواست خروج آمریکا از منطقه بهویژه از عراق، جنگ قرهباغ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان که پای ترکیه و روسیه نیز در آن باز شد و مسائلی همچون حرکت به سمت قراردادهای بلندمدت با روسیه و چین یا تلاشهای اروپا، چین و روسیه برای حفظ برجام، خلاصه میشود.
با اینحال در چند ماه گذشته با وجود یکسری اتفاقها برخی از این شرایط تغییر کرده است، بهطور مثال پیروزی جو بایدن منتخب دموکرات در انتخابات آمریکا، قانون اقدام راهبردی مجلس برای رفع تحریمها و افزایش تنشها میان ایران-آمریکا و متحدانش با نزدیک شدن روزهای پایانی عمر دولت دونالد ترامپ، برخی از شرایط بینالملل کشور را تحتتأثیر قرار داده است.
در ادامه گزارش به مرور اتفاقهای اخیر در عرصه بینالمللی پیرامون کشورمان میپردازیم.
تردید عراق، تعجب ایران!
پایان هفته گذشته دولت آمریکا در نشست کمیته پنجم سازمان ملل با هدف استفاده از فرصت بررسی بودجه سازمان ملل برای تشکیل کمیته نظارت بر تحریمها علیه ایران با ارائه قطعنامهای جدید، افزودن ۲ بند جدید در بودجه سال ۲۰۲۱، احیای این کمیته را علیه کشورمان دانست.
نماینده آمریکا مدعی شده بود که برجام دیگر وجود خارجی نداشته و بر همین اساس کمیته تحریمهای سازمان ملل علیه ایران باید کار خود را ازسربگیرد که برای فعالیت نیاز به بودجه دارد. از اینرو باید در بودجه سال ۲۰۲۱ سازمان ملل بودجهای برای ازسرگیری کمیته تحریمهای سازمان ملل علیه ایران تخصیص داده شود.
با توجه به شکستهای پیاپی ایالات متحده آمریکا در حقوق بینالملل و سازمانهای جهانی در راه افزایش فشارهای قانونی بر کشورمان، پیشبینی شکست دوباره این دولت دور از انتظار نبود. از اینرو طرح پیشنهادی آمریکا تنها با ده رأی مثبت و ۱۱۰ رأی مخالف و ۳۲ رأی ممتنع روبهرو شد. تنها کشورهایی همچون بحرین، جیبوتی، السالوادور، هائیتی، میکرونزیا، مراکش، عربستان سعودی، یمن و رژیم صهیونیستی با آمریکا همراهی کردند.
دیگر کشورهای همسایه نیز از جمله دولتهای ترکیه، پاکستان، قزاقستان، آذربایجان و ارمنستان به قطعنامه پیشنهادی آمریکا رأی مخالف دادند و در اقدامی قابل تأمل و دور از انتظار عراق، عمان و قطر بهعنوان ۳ کشور نزدیک به ایران در کنار امارات متحده عربی به طرح آمریکا رأی ممتنع دادند. ۲ کشور افغانستان و ترکمنستان هم در رأیگیری این قطعنامه غایب بودند.
در چند روزگذشته رأی ممتنع عراق بر پیشنهاد آمریکا علیه کشورمان واکنشهای زیادی را در ایران بههمراه داشته است. با اینحال برخی مسئولان عراقی نیز به این مسأله واکنش نشان دادند.
نصیر عبدالمحسن عبدا... سفیر جمهوری عراق در تهران در گفتوگو با ایرنا، درباره موضع عراق نسبت به پیشنهاد آمریکا علیه ایران گفت که عراق از اساس با طرح این پیشنهاد در سازمان ملل مخالف بوده است. ایران کشور دوست، همسایه و برادر ماست و ما با جمهوری اسلامی ایران رابطه بسیار نزدیکی داریم و سیاست ثابت عراق همواره مخالف با هرگونه تصمیم یا اقدام علیه همه همسایگانش بهویژه جمهوری اسلامی ایران بوده و است.
وی در ادامه گفتوگوی خود تأکید کرد که مصطفی الکاظمی (نخستوزیر عراق) در این رابطه با ارسال پیامی به جمهوری اسلامی ایران، تأکید کرده است که جمهوری عراق از هیچ تصمیمی علیه ایران ابدا و مطلقا حمایت نمیکند و بر این اساس، کمیسیونی برای بررسی این موضوع تشکیل شده است.
از سوی دیگر این مسأله واکنش نخست وزیر اسبق عراق را در پی داشت. طبق گزارش منتشرشده از برنا، حیدر العبادی در حساب توییتری خود نوشت: «اینکه عراق به اعمال تحریمها علیه ایران رأی ممتنع بدهد، بهظاهر، تلاش برای دور کردن عراق از درگیری بین محورها (محور ایران و محور آمریکا) است ولی بیطرفی در قبال حقوق عادلانه ملتها معنایی ندارد و ما باید برای تحقق صلح از حق حمایت کنیم. ما تلاش میکنیم که عراق مرکز باشد نه تابع [کسی] و خواهان بیطرفی عراق در درگیری محورها هستیم و در همان حین از مسائل [برحق] ملتهای منطقه نیز حمایت میکنیم».
ادامه حمایت اروپا چین و روسیه از برجام
در واکنش به پیشنهاد هفته گذشته آمریکا علیه ایران در نشست کمیته پنجم سازمان ملل، روسیه، چین و اتحادیه اروپا علاوهبر رأی منفی، در بیانیههایی جداگانه با ایده پیشنهادی آمریکا برای بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران پس از مکانیسم ماشه امریکا، مخالفت کردند.
طبق گزارش منتشرشده از شفقنا، روسیه پیشنهاد آمریکا برای دربرگرفتن بودجه ۲۲۳۱، شامل ایجاد کمیته تحریم علیه ایران را مشروعیتبخشی به مکانیسم ماشه علیه ایران دانست و اعلام کرد که هیچ مکانیسم ماشهای اعمال نشده است و ۱۳ عضو شورای امنیت تأکید کردند که آمریکا حقی برای اعمال چنین مکانیسمی ندارد. آمریکا در جایگاهی نیست که بخواهد اقدامی در این زمینه انجام دهد.
نمایندگی آلمان هم در سازمان ملل متحد به نیابت از اتحادیه اروپا و چندین کشور دیگر اعلام کرد که قطعنامه ۲۲۳۱ از همه اعضا میخواهد برای اجرای برجام حمایت کنند. این نمایندگی با یادآوری نامه رئیس شورای امنیت به مجمع عمومی مبنیبر اینکه این شورا اقدامی در زمینه ادعای آمریکا انجام نمیدهد، خواستار اجرای کامل قطعنامه شورای امنیت شد.
تأکید چین بر حمایت از برجام
از سوی دیگر اوایل هفته جاری وانگیی وزیر امور خارجه چین در گفتوگو با شبکه سی.جی.تی.ان، درباره دیپلماسی کشورش در سال ۲۰۲۰ گفت: «در سال گذشته چین با حمایت سرسختانه از توافق هستهای[برجام]، در مقابله با اقدامات ناسازگار با قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل به جامعه بینالمللی پیوست.»
تردید روسیه به طرح اخیر مجلس
بهتازگی مجلس شورای اسلامی طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریمها را به تصویب نهایی رسانده است. براساس ماده یک مصوب این طرح، سازمان انرژی اتمی ایران موظف است بلافاصله پس از تصویب این قانون، جهت مسائل صلحآمیز نسبت به تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد اقدام و سالانه به میزان حداقل ۱۲۰ کیلوگرم آن را در داخل کشور ذخیره کند و همچنین سازمان مذکور موظف است نیاز کشور برای مصارف صلحآمیز به اورانیوم با غنای بالای ۲۰ درصد را بهطور کامل و بدون تأخیر تأمین کند.
روزنامه والاستریت ژورنال نیز جمعه گذشته خبر داد که آژانس بینالمللی انرژی اتمی به شورای حکام اطلاع داد که ایران در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ (۱۱ دی ۱۳۹۹) نامهای ارسال کرده و در آن از قصد خود برای تولید اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد در فردو را در راستای طرح مجلس ایران، اعلام کرده است.
در این زمینه به گزارش فارس، میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین اتریش در پیامی در توییتر نوشت: «تصمیم تهران برای آغاز غنیسازی 20 درصد اورانیوم بهویژه در سایه ضرورت قانونی که بهتازگی در پارلمان ایران تصویب شد کاملا قابل پیشبینی بود. تنها پرسش این است که چنین اقدامی در شرایط فعلی چقدر بهموقع است.»
افزایش سطح تحرکات نظامی آمریکا و اسرائیل علیه ایران
پس از شکست ترامپ در انتخابات آمریکا، افزایش تنشها میان ایران و آمریکا در منطقه پیشبینی میشد. از اینرو برخی تحلیلگران ورود ناو و پرواز بمبافکنهای آمریکا و همچنین ورود زیر دریایی اسرائیل به خلیج فارس را بر این منظور میدانند. البته برخی این مسأله را به واهمه آمریکا و اسرائیل از اقدامات ایران در سالگرد شهادت شهید سلیمانی ارزیابی کردهاند.
با وجود اینکه چند روز پیش خبر خروج ناو آمریکا از خلیجفارس منتشر شده، شنبه محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با انتشار پیامی در توئیتر نوشت: «ترامپ! مراقب تله باش. هرگونه آتشبازی، پاسخ متقابل جدی به همراه خواهد داشت، بهویژه علیه همان دوستان صمیمیات. اطلاعات تازه از عراق حاکی از آن است که عوامل آتشافروز اسرائیل درحال توطئهچینی برای حمله به آمریکاییها هستند تا ترامپ درحال رفتن را با بهانهای ساختگی به جنگ بکشانند.
در این میان خبرگزاری خلیج آنلاین در گزارشی به نقل از احمد الشیزاوی تحلیلگر مسائل سیاسی عمان نوشت که «پادشاهی عمان بهدنبال وساطت و میانجیگری و زمینهسازی برای برگزاری دیدارهایی برای نزدیک کردن دیدگاههای ایران و آمریکا به یکدیگر است. به این ترتیب، به نظر میرسد پادشاهی عمان در دوره سلطان هیثم بن طارق و وزیر خارجه جدیدش، به همان مسیر قبلی میانجیگری ادامه میدهد.»
ارمنستان برای واردات
ایران را جایگزین ترکیه کرد
خبرگزاری تسنیم اوایل هفته جاری در گزارشی نوشت: معاون توسعه بازارهای صادراتی سازمان توسعه تجارت در مکاتبهای تأکید کرده است که طبق اطلاعات واصله از وزارت امور خارجه، کشور ارمنستان اعلام کرده است، بهدلیل تحریمهای ترکیه، قصد دارد کالاهای ایرانی را جایگزین 2 هزار و 250 قلم کالای وارداتی خود از کشور ترکیه کند که این موضوع فرصت بسیار خوبی را برای شرکتهای ایرانی فراهم خواهد کرد.
خواهشمند است دستور فرمایید با توجه به سفر وزیر اقتصاد این کشور به تهران بهقید فوریت نسبت به تعیین شرکتهای توانمند ایرانی برای صادرات کالا به ارمنستان اقدام مقتضی انجام شود.
گفتنی است که پس از آغاز جنگ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، بهدلیل حمایت ترکیه از آذربایجان سطح روابط میان ارمنستان با دولت اردوغان روبه کاهش گذاشته و ترکیه تحریمهایی را علیه این کشور وضع کرده است.