"کار" بن‌بست رویاهای کودکانی است که شور و شادی دوران کودکی را در هیاهوی بازار و پیچ و خم‌های کاسبی گم میکنند و با اندام نحیف و کودکانه به مقابله با فراز و نشیب‌های دنیای آدم بزرگ‌ها می‌روند.
از مغازه اسباب‌بازی فروشی که بیرون آمدم دستان فرزندم را محکم در دستانم فشردم و در شادی و ذوق کودکانه او از اسباب بازی جدید شریک شدم؛ با لبخندی بر لب به چهره شاد و ذوق زده فرزندم نگاه می‌کردم و غرق در ذوق مادرانه بودم که ناگاه پسرک با آن چهره جدی و عبوس در جلویم ایستاد و گفت "یه آدامس بخر".
با تعجب به چهره‌اش خیره شدم، نه التماسی در چهره‌اش بود و نه ترحمی می‌طلبید؛ قاطع و محکم حرفش را تکرار کرد "یه آدامس بخر".
لبخندی که چند لحظه پیش بر لبانم نقش بسته بود به یکباره خشکید، تمام خبرها و گفته‌های مسئولان در مورد کودکان کار از جلوی چشمانم گذر کرد؛ مافیای بهره‌کشی از کودکان کار در تصوراتم قد علم کرد، به یاد آوردم که از کودکان کار نباید چیزی خرید و خودم را اینگونه توجیه کردم که درآمد این بچه‌ها، جیب بزرگترهایی را پر میکند که این کودکان را بازیچه خود قرار داده‌اند.
در این افکار بودم که پسرک با لحن طلبکارانه‌تری گفت "میخری یا نه" و من هم غرق در این افکار گفتم "نه ممنون"، نگاهم را از چشمان نافذش دزدیدم و راهم را کج کردم.
دنبالم آمد و گفت "پولت رو برای اسباب بازی به این گرونی خرج می‌کنی اما یه بسته آدامس نمی‌خری"، من که تا آن موقع کودکان کار را با رفتار ملتمسانه و حرفهای ترحم برانگیز دیده بودم، از لحن طلبکارانه این پسرک عصبی شدم و نتوانستم با منطق و استدلال پاسخش را بدهم و فقط این جمله را بر لب آوردم "احتیاجی به آدامس ندارم"؛ پسرک هم پس از شنیدن این جواب، نگاه سردی به من و فرزندم انداخت و رفت.
با رفتن او به کودکم نگاه کردم، همچنان غرق در لذت خرید اسباب بازی جدیدش بود، لحظه‌ای درنگ کردم انگار چیزی در اعماق وجودم مرا سرزنش می‌کرد که چرا با خرید بسته‌ای آدامس دل یک کودک را شاد نکرده بودم، اما می‌دانستم همین ترحم‌ها و دلسوزی‌های آنی است که به پدیده کودکان کار در جامعه ما دامن می‌زند و آن را گسترش می‌دهد.
تا مدت‌ها چهره سرد و نگاه بی احساس آن پسرک در جلوی چشمانم بود و آرزو کردم ای کاش روزی فرا رسد که هرگز کودکی، در بازار کار، کودکی‌اش را به حراج نگذارد.
این اتفاق بهانه‌ای برای پرس و جو راجع به وضعیت کودکان کار شد، با یک کارشناس مسایل اجتماعی هم کلام شدم.
محمد پورهاشمی، کودکان کار را این گونه تعریف کرد: کودکان کار، کودکانی هستند که پیش از رسیدن به سن قانونی به ناچار وارد بازار کار میشوند و این امر به عنوان یک معضل اجتماعی، آسیبهای روانی و جسمانی زیادی را برای آنها به ارمغان می آورد.
وی ادامه داد: خیابان و اماکن پر تردد جایگاهی برای امرار معاش و کسب درآمد کودکان کار است که باید هر روز برای باقی ماندن در این فضا با چالش های متعددی مقابله کنند و خود را به آب و آتش بزنند.
وی افزود: کودکان کار در بهترین سنین رشد و آموزش، از کسب مهارت‌ها و تحصیل علم باز می‌مانند و با انواع آسیبهای اجتماعی و بزهکاری روبرو شده و در معرض انواع بیماری‌ها، سوء استفاده جنسی، اعتیاد و قاچاق مواد مخدر قرار می‌گیرند.
با بررسی‌هایی که انجام دادم متوجه شدم، طبق مصوبات 12 دستگاه اداری باید در موضوع کودکان کار ورود داشته باشند، اما تنها سازمان بهزیستی به صورت جدی پیگیر این موضوع است.
از معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان شمار کودکان کار این استان را جویا شدم. جمشید شیران اظهار کرد: از ابتدای سالجاری تا پایان آبان ماه 94 کودک کار در همدان شناسایی شدند که 94 درصد آنها پسر هستند.
وی با بیان اینکه اکثر کودکان کار شناسایی شده، بومی همدان هستند، افزود: این کودکان توسط مددکار یا روانشناس شناسایی شده و به مرکز آموزشی کودک و خانواده فرستاده میشوند.
شیران ادامه داد: در مرکز آموزشی کودک و خانواده، از والدین کودکان کار دعوت میشود و روانشناس مرکز، آنها را از وجود خطراتی همچون اعتیاد و تعرض جنسی کودکان مطلع میکند.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان همدان با اشاره به اینکه در سال گذشته 123 کودک کار در استان شناسایی شد، بیان کرد: کودکانی که سرپرست موثر ندارند، به مراکز شبه خانواده فرستاده میشوند.
وی توضیح داد: اغلب این مراکز شبه خانواده به صورت خیریه و هیات امنایی راه اندازی شده‌اند و با نظارت و حمایت بهزیستی فعالیت میکنند.
وی معتقد است: حالا که پدیده کودکان کار در جامعه وجود دارد و طیف گسترده ای را تشکیل می‌دهد، شاید بهتر باشد به جای روش قهری و نگاه تهدید محور به کودکان کار، رویکرد مناسبی برای حمایت اجتماعی از این کودکان در پیش گیریم و به فکر ارائه خدمات مشاورهای مددکاری به آنان باشیم تا با مداخله بهنگام به سمت رشد جسمی روانی و متعادلی سوق داده شوند و آسیبهای ناشی از کار کودکان در جامعه کاهش یابد.
به گزارش ايرنا، مدیرکل بهزیستی استان همدان نیز در این خصوص گفت: شناسایی کودکان کار توسط کلینیک‌‌های اصلی مددکاری، تیم‌های سیار در مناطق حاشیه شهر و آسیب پذیر انجام می شود و اورژانس اجتماعی و تیم های مددکاری وارد عمل می شوند.
حمیدرضا الوند با بیان اینکه کودکان کار همدان بیشتر در مناطق حاشیه‌ای یا مرکزی مستقر هستند، گفت: در صورتی که پدر این کودکان شغل مناسبی نداشته باشند از طریق بهزیستی به مراکز فنی و حرفهای معرفی میشوند و پس از گذراندن دوره آموزشی به آنها تسهیلات بانکی به عنوان سرمایه اولیه ارائه میشود.
مدیرکل بهزیستی استان همدان ابراز کرد: خدمات روان شناسی و برنامه های آموزشی برای کودکان کار و خانواده‌های آنان برگزار میشود تا با ارائه خدمات مشاورهای مددکاری، مداخله بهنگام به سمت رشد جسمی روانی و متعادلی سوق داده شوند.
الوند خاطرنشان کرد: برنامه‌‌های بهزیستی استان به صورت فوریتی، بهنگام و تخصصی انجام میشود به طوری که با مداخله موثر و به موقع می‌توانیم آسیبهای ناشی از کودکان کار را در جامعه کاهش دهیم.
وی با اشاره به اجرای طرح توزیع بسته‌های حمایتی آموزشی "مهرانه" در آستانه سال تحصیلی جاری برای کودکان کار و خیابانی همدان، گفت: در قالب این طرح به کودکان کار همدان بسته های حمایتی آموزشی در راستای توانمندسازی روانی و اجتماعی این کودکان ارائه شد.
وی ادامه داد: حمایت‌های مالی می‌تواند بسیاری از کودکان کار را به آغوش مدرسه بازگرداند و ارتباط با مدرسه آنها را از حضور و کار در خیابان دور نگه دارد؛ لذا وسایل کمک آموزشی، بهداشتی و ملزومات تحصیل این دانش آموزان تحت عنوان طرح مهرانه تامین میشود.
وی با بیان اینکه این طرح سال‌های گذشته نیز در استان همدان اجرا می‌شد، گفت: امسال این طرح منسجم‌تر و گسترده‌تر از قبل اجرایی و بسته‌های حمایتی و آموزشی به کودک کار شناسایی شده در همدان، ارائه شد.
مدیرکل بهزیستی استان همدان بر نقش خیران در پیشبرد اهداف این طرح تاکید و اضافه کرد: خیران استان همدان توجه ویژه ای به موضوع تحصیل کودکان کار داشته اند و بهزیستی با توجه به اینکه این کودکان را شناسایی کرده و نیاز واقعی آنها را می سنجد، این امکان را دارد که کمک های خیران را در بخش هایی که خود خیر ترجیح می دهد هزینه کنند.
وی تصریح کرد: کودکان کار شناسایی شده همدان، در طول سال‌تحصیلی نیز از خدمات حمایتی، مشاورهای و مددکاری بهزیستی برخوردار هستند.
