اينترنت و فضای مجازی بهرغم همه محاسن و مزايايی كه دارد، اما يكسری دغدغهها و نگرانیهايی را نیز برای خانوادهها ايجاد كرده است، بهطوریكه ميزان كنترل و حتی نحوه تربيتی خانوادهها، مدارس و جامعه را نيز متأثر ساخته است. ویروس کرونا مانند دیگر بلایای طبیعی بهصورت کاملا غیرمترقبه به زندگی ما وارد شده و تقریبا تمام جنبههای زندگی افراد را تحتتأثیر خود قرار داده است.
فضای مجازی یکی از اصلیترین دلایلی است که امروزه با توجه به مجازی شدن آموزشهای تحصیلی، بیشتر افراد خانواده را تحتتأثیر قراد داده است و بهگونهای میتوان گفت جزو یکی از اصلیترین سرگرمیهای اعضای خانواده به حساب میآید، در واقع با نسلی مواجه هستیم که با گذشتگان خود تفاوت آشکار داشته و زبان مشترکی ندارند و سرعت پیشرفت فناوریهای جدید ارتباطی و اطلاعاتی نیز مزید بر علت شده است.
در همین راستا، تحقیقات فراوانی در سراسر دنیا صورت گرفته است و همگی به این موضوع اذعان داشتهاند که شبکههای اجتماعی تأثیر بد و منفی بر ذهن کودکان دارند و این آسیبها میتواند طولانیمدت و برگشتناپذیر باشد.
یکی از مهمترین عوامل برای تعیین اثر مثبت یا منفی فضای مجازی، مدت زمانی است که کودک یا نوجوان از آن استفاده میکند و مسأله دیگر نوع فعالیتهایی است که با آنها درگیر است. وقتی کودک برای مدت طولانی از روز، پای بازیهای اینترنتی مینشیند در سایر فعالیتهای تحصیلی، ارتباطی و اجتماعی دچار عقبماندگی میشود.
در چنین فضایی به آموزشهای متناسب با شرایط سبک زندگی سالم خانوادگی و همچنین ترویج انتظارات و وظایف زندگی شهروندی نیاز داریم که با آموزش برنامههای اساسی در این فضا بتوانیم ساماندهی کنیم.
یکی از مادران که بههمراه فرزند خود در یکی از کتابفروشیهای شهر همدان مشغول خرید کتاب کمک درسی برای فرزندش بود در گفتوگو با خبرنگار ما گفت: تا پیش از آمدن کرونا من و همسرم تا جایی که امکان داشت سعی کردیم که فرزندم را از این فضا دور کنیم و هربار که در جمعی از دوستان خود قرار میگرفت با کلی اصرار و خواهش تلفن همراهم را برای زمان کوتاهی در اختیارش قرار میدادم اما با توجه به آموزشهای انلاین بهناچار برایش تبلت خریدیم که میدانم حتما تأثیر منفی روی ذهن و افکارش خواهد گذاشت و اگر روند آموزشی به همین شکل ادامه پیدا کند باید مسئولان آموزشی فکر اساسی در اینباره بکنند تا خانواده تحتتأثیر آسیبهای اجتماعی قرار نگیرند.
صحرایی یکی دیگر از مادرانی است که در اینباره گفت: من تصمیم داشتم تا سن قانونی فرزندم برایش گوشی همراه تهیه نکنم اما با توجه به اینکه فرزندم در سن پایین و حساسی قرار دارد سعی دارم زمان استفاده از اینترنت را محدود کنم و روی سایتهایی که میدانم ممکن است مراجعه کند، نظارت داشته باشم تا خداینکرده خطری تهدیدش نکند و آسیبهای جبرانناپذیری را در بر داشته باشد.
یک روانشناس و مشاور در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره راهکارهای دوری از فضای مجازی و داشتن نگاهی عمیقتر به زندگی، اظهار کرد: نخستین راهکار این است که والدین عزیز، با فرزندانشان بیشتر صحبت کنند؛ البته که امکان ندارد هر لحظه و هر ساعت در کنار هم باشید، ولی لازم است در زمینههای مختلف زندگی همچون امنیت آنلاین فضای مجازی با هم صحبت کنید تا قدرت تفکر انتقادی آنها را تقویت و به هم کمک کنید که انتخابهای درستی داشته باشید.
رضا فریدی با بیان اینکه یکی از دلایل گرایش افراطی و آسیبزننده به فضای مجازی، سرانه پایین گفتوگوی اعضای خانواده بین یکدیگر است، گفت: فعالیت آنلاین را کمتر کنید تا بتوانید بیشتر از همنشینی با اعضای خانواده بهرهمند شوید.
وی خاطرنشان کرد: فضای مجازی برای ما مانند کسانی است که حرفمان را میشنوند، ما را میبینند و جدی میگیرند و محروم شدن ما از این فضا، ضربه سختی به ما خواهد زد، ما میتوانیم ضمن داشتن این فضا، آگاهی و سواد رسانهای داشته باشیم.
نبود آموزش سواد رسانهای
عواقب پرخطری دارد
یک محقق در حوزه رسانه نیز در اینباره بیان کرد: رسانه اجتماعی مانند اینستاگرام، با درصد بالایی نسبت به سایر شبکههای اجتماعی اعتیادآور است، اعتیاد به لایک بالا، دنبالکننده بالا، دیدهشدن زیاد، همه و همه دلیلی بر استفاده طولانیمدت کودکان از این شبکه اجتماعی است.
امیر علیشاهی ادامه داد: اما این اعتیاد به فضای مجازی ابتدای راه است، اصولاً آدمی بهدنبال دیدهشدن است که اگر از زمان کودکی صحیح شکل گرفته و تربیت شده باشد، سبب افزایش اعتماد بهنفس، خودباوری، استقلال و بروز خلاقیتهای رفتاری زندگی بعدی خواهد شد؛ اما در شبکههای اجتماعی این دیدهشدن به بروز شخصیت نمایشی در افراد منجر میشود، بهگونهایکه برای دیده شدن بیشتر حاضر به زیر پا گذاشتن تمامی ارزشهای ابتدایی خود و جامعه هستند.
وی تصریح کرد: نبود آموزش سواد رسانهای درست به کودکان، عواقب پرخطری همچون اختلال در هویت، کمرنگ شدن ارزشها، بیتوجهی به اخلاق درونی و صفات نیک و ارزشمند انسانی، تشویق رفتارهای نمایشی از طرف جامعه و تمکین آنها از سوی کودک، ارزشمداری و تأیید دلربایی، جذابیتهای ظاهری و اغواگری و عشوهگری در جامعه، روی آوردن به فضای مجازی با هر بار دیده نشدن وی در دنیای واقعی، همه گیری پدیده «فخرفروشی»، ضعف اعتماد بهنفس و خودکمبینی و ظاهربینی را بهدنبال خواهد داشت.
