نامش را شنيده‌ايد، شايد هم به گونه‌اي با آن سر و كار داشته‌ايد. آمار افراد مبتلا به اين بيماري در سطح كشور 50 هزار نفر و در استان همدان هزار و250 نفر است كه با شايع شدن آن در چند سال اخير مي‌توان به يقين گفت بيماري شناخته شده‌اي در سطح جامعه است.
در حالي كه جواب آزمايشات اخيرش را در دست داشت پشت در اتاق دكتر مغز و اعصاب انتظار مي‌كشيد، چندي گذشت تا نامش را خواندند. در حالي كه لرزش خفيفي در پاهايش بود به آرامي ضربه‌اي به در زد و وارد اتاق دكتر شد.
دكتر با ديدنش سكوت كرد گويا او هم ترس را در نگاهش خوانده بود، زن بر روي صندلي مقابل دكتر نشست و پس از احوال‌پرسي كوتاهي جواب آزمايشات را به دست دكتر داد.
زن فقط يك كلمه در گوشش صدا مي‌كرد «ام اس» و گويي تمام دنيايش را ويران كرده بود، چشمانش را به دهان دكتر دوخته و سراپا گوش شده بود، دكتر پس از چندبار نگاه كردن به برگه‌ها كمي عينكش را بر روي صورتش جابه‌جا كرد و رو به زن گفت: خوشبختانه بايد بگويم كه نگراني‌هايمان در ارتباط با بيماري «ام اس» كاملا بيهوده بوده و شما به اين بيماري مبتلا نيستيد.
زن از فرط خوشحالي قطره اشكي از گوشه چشمانش چكيد كه دكتر گفت: اما اگر هم شما به اين بيماري مبتلا بوديد اين به معناي پايان دنيا نبود... چرا كه افراد زيادي وجود دارند كه به اين بيماري مبتلا هستند و به زندگي روزمره خود ادامه مي‌دهند.
افراد زيادي با خود مي‌پندارند كه بيماري «ام اس» براي افراد مبتلا پايان زندگي است و بايد بنشينند و منتظر مرگ باشند اما در صورتي كه اين امر صادق نيست، هستند افرادي كه ما در طول روز با آنها در ارتباط هستيم و مانند ديگر افراد به زندگي روزمره خود ادامه مي‌دهند بدون اينكه ما متوجه بيماري «ام اس» در وجود اين افراد باشيم.
در واقع بايد گفت كه بيماري «ام اس» هميشه پايان زندگي اجتماعي و يا فردي نيست، و حتي در مواردي هم كه شخص مبتلا به اين بيماري درد و رنج زيادي را تحمل مي‌كند با وجود خدماتي كه امروزه براي اين بيماران به دليل شايع شدن آن وجود دارد مي‌توان اندكي از درد‌هاي‌شان را كاهش داد.
در ارتباط با اين بيماري، خدمات ارائه شده به افراد مبتلا، آمار افراد مبتلا در استان و... با فرهدخت مزده، متخصص مغز و اعصاب و استاد دانشگاه علوم پزشكي نيز مصاحبه اختصاصي صورت گرفته كه در ادامه می‌خوانید.
چه تعداد در استان همدان با بيماري «ام اسن دست و پنجه نرم مي‌كنند؟
در رابطه با آمار افراد مبتلا به اين بيماري بايد گفت كه تا مهرماه 95، هزار و 250 نفر در سطح استان به بيمار «ام‌اس» مبتلا هستند.
آيا اين موضوع كه مي‌گويند اين بيماري در استان همدان بسيار شايع است حقيقت دارد؟
گفته‌اند اين بيماري شايع است اما در حقيقت چنين نيست؛ چراكه استان اصفهان در اين زمينه رتبه نخست را دارد و لازم به ذكر است اين موضوع متناسب با جمعيت محاسبه مي‌شود.
به طور كل در هر 100 هزار نفر 25 الي 60 نفر به اين بيماري مبتلا هستند، و بايد گفت در ايران به ازاي هر 100 هزار نفر 60 نفر به اين بيماري مبتلا هستند و توزيع اين بيماري متناسب با جمعيت مي‌با‌شد؛ پس در واقع ما در يك رِنج نرمال هستيم.
استان چه خدماتي به افراد مبتلا به بيماري «ام اس» ارائه مي‌دهد؟
در حال حاضر براي بيماران مبتلا به «ام‌اس» سالي يك‌بار امكان ام‌آرآي رايگان از تمام نقاط بدن وجود دارد و همچنين فيزيوتراپي‌ها به صورت نصف قيمت محاسبه مي‌شود همچنين گاهي اوقات برخي از مراكز فيزيوتراپي با ما همكاري مي‌كنند و ميزان تخفيف را بيشتر مي‌كنند.
داروهاي «ام‌اس» در زمينه بتااينترفرون‌ها به صورت رايگان تجويز مي‌شود اما براي داروهاي مكمل مانند كلسيم، امگا3 و داروهاي تقويتي فعلاً هيچگونه تخفيفي ارائه نشده است.
آيا تحريم‌ها تأثيري بر روي داروها داشته است؟
بايد گفت خير چرا كه به دليل داشتن فرم داروهاي ايراني تحريم‌ها در اين زمينه فشاري به ما وارد نكردند، اما اگر بخواهيم داروي خارجي براي بيماران تجويز كنيم قطعاً تحت فشار قرار خواهيم گرفت.
علت شيوع «ام اس» در چند ساله اخير چيست؟
اينكه بخواهيم بگوييم اين بيماري در چند ساله اخير شايع شده است شايد غلط باشد اما چرا اينكه اين بيماري در اين حد در ديد عموم قرار گرفته است شايد مولود ارتقای بهداشت و اهميت افراد نسبت به سلامتي خود است. به عبارت ديگر بايد گفت علت اصلي اين امر ارتقاي سطح سلامتي، افزايش امكانات تشخيصي و همچنين افزايش قدرت تحليل و مهارت پزشكان در تشخيص بيماري‌ها باعث شده تا شيوع «ام‌اس» بالا رود.
از سال ۱۸۶۸ كه اين بيماري توسط ژان-مارتن شارکو توصیف شد اين بيماري وجود داشته است در واقع مي‌توان گفت كه اين بيماري در آن زمان هم شايع بوده اما به دليل وجود نداشتن موارد ذكر شده بيماري شناخته شده‌اي نبوده است.
چه عواملي در اين بيماري سهيم هستند؟
عوامل سهيم در اين بيماري شامل محيطي و جغرافيايي مي‌شود، عوامل ژنتيكي و فاميلي، عفونت‌هاي دوران كودكي، بيماري‌هاي درگيركننده سيستم ايمني، پايين بودن سطح سرم‌دهي ويتامين D، مصرف سيگار در آقايان و عفونت‌هاي گوارشي مطرح شده است.
لوكس بودن بيماري «ام اس» چه ميزان صحت دارد؟
هنگامي كه من دانشجو بودم مي‌گفتند شانس بروز «ام‌اس» در زني كه زيبا صورت باشد بيشتر است و در جوامع شهري اين اتفاق بيشتر مي‌افتد؛ چراكه معتقد بودند بيماري لوكس است در حالي كه اكنون چنين چيزي وجود ندارد و بيماري همه اقشار را دربر مي‌گيرد فقير و غني هم ندارد و نمي‌توانيم بگوييم اين بيماري به طور اختصاصي يك يا چند شغل را دربر مي‌گيرد يا فقط مختص جنس آقا يا خانم است.
ميزان شيوع بيماري در ميان زنان و مردان به چه صورت است؟
زماني نسبت خانم به آقا در اين بيماري 2 به يك و اكنون 3 به يك است همچنين در برخي استان‌ها اين نسبت 4 به يك است.
اين امر هيچ علت صرفي ندارد اما بحث ايمني سلولي در زمينه‌هاي ايمونولوژي براي اين بيماري مطرح است.
آيا همانگونه كه استرس و عصبانيت همه بيماري‌هاي نورولوژي را مي‌تواند تشديد كند در «ام اس» هم اين چنين است؟
استرس و عصبانيت همه بيماري‌هاي نورولوژي را مانند ساير بيماري‌هاي ديگر مي‌تواند تشديد كند اما زمينه استرس در اين بيماري واقعيتي كتابي نيست و فقط يك فاكتور مساعد و تشديدكننده است.
يافتن درمان قطعي بيماري توسط سلول‌هاي بنيادي صحت دارد؟
متأسفانه درمان قطعي در اين بيماري وجود ندارد. در ارتباط با بيماري «ام‌اس» واژه‌اي هست به نام DMT يعني درمان‌هاي اصلاح‌كننده بيماري؛ چراكه درمان قطعي وجود ندارد.
مدت زيادي است كه درباره كارايي سلول‌هاي بنيادي براي «ام‌اس» تحقيق مي‌كنند و شايد اين موضوع تا حدودي موفق بوده است اما هنوز قطعي نشده و در مرحله تحقيق است.
آيا مي‌شود از بيماري «ام اس» پيشگيري كرد؟ چگونه؟
تا حدودي مي‌توان جواب مثبت به اين سؤال داد و بايد گفت تست‌هاي ژنتيكي براي مادران مبتلا به «ام‌اس» وجود دارد كه به تبع فرزندان نيز بايد اين آزمايش را بدهند، اگر در برخي موارد پاسخ اين دو آزمايش به يكديگر نزديك بود 80 درصد فرزند امكان ابتلا به بيماري را دارد و همچنين تأثير سوابق فاميلي در اين مورد نيز 5 درصد است.
در موارد ديگر بايد سطح سرم‌دهي ويتامين " در افراد كنترل شود و اگر زير سطح معقول باشد براي شخص ويتامين D تجويز مي‌شود كه در نتيجه مي‌توان تا حدودي از اين امر پيشگيري كرد.
«ام اس» بيماري كه امروزه 50 هزار نفر در كشورمان را درگير كرده بي‌درمان باقي مانده است چرا كه همچنان دليل اصلي اين بيماري نيز كشف نشده است و دلايل متعددي را مطرح مي‌كنند اما همانطور كه گفته شد راه‌هايي براي پيشگيري از اين بيماري وجود دارد پس مي‌توان اميدوار بود كه با تلاش‌هاي بسيار به درمان قطعي اين بيماري دست پيدا كرد.
