نارسایی مزمن کلیه یک بیماری خاموش است که فرد مبتلا ممکن است، سالها از آن بیاطلاع باشد، علل ایجاد کننده این بیماری، اغلب به بیماریهای دیابت و فشار خون بالا باز میگردد و از همین رو کنترل این بیماریها میتواند در ایجاد نکردن یا پیشرفت نارسایی مزمن کلیه مؤثر باشد.
دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علومپزشکی مشهد با اشاره به ماهیت عملکردی کلیه و ضرورت فعالیت آن در ساختار کلی بدن انسان، تصریح کرد: کلیه یکی از ارگانهای حیاتی بدن است و هر فردی در حالت نرمال دارای کلیههایی به طول 10 و پهنای 6سانتیمتر و ضخامت 4سانتیمتر است. محل قرارگیری کلیهها معمولا در پشت شکم، در 2طرف ستون فقرات و دندههای انتهایی است که از آنها محافظت میکنند.
مریم میری قلعهنویی افزود: وزن کلیهها به طور عمومی بین 150 تا 170گرم است و با توجه به جثه افراد میتواند بزرگتر یا کوچکتر باشد. در جنس زن و مرد سایز و عملکرد کلیهها یکسان است، اما به دلیل اینکه مردان جثه بزرگتری دارند ممکن است کلیه آنها از زنان کمی بزرگتر باشد.
رسالت حیاتی کلیهها در پاکسازی بدن
میری گفت: کلیهها در دفع مواد زائد بدن و در تنظیم آب و الکترولیتهایی مثل سدیم و پتاسیم که برای بدن حیاتی است، نقش مهمی ایفا میکنند و حتی در تولید گلبولهای قرمز بدن، متابولیسم استخوان و کنترل فشار خون بدن هم نقش دارند، اختلالات این عضو مهم بدن را می توان در 2دسته نارسایی کلیوی حاد و مزمن تقسیم کرد.
بیماریهای مؤثر در ایجاد نارسایی کلیوی
وی با بیان اینکه بیماریهای فشارخون مقاوم به درمان، عفونتهای ادراری، سنگهای مکرر ادراری و دفع پروتئین و مصرف برخی از داروها باعث نارسایی کلیوی میشوند، ادامه داد: در این بیماریها، نارسایی کلیه و عوارض آن بسیار مهم است و چنانچه درمان نشود منجر به مرگ خواهد شد.
دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علومپزشکی مشهد خاطرنشان کرد: بیماری نارسایی حاد کلیه به طورمعمول در شرایطی ایجاد میشود که فرد دچار اسهال و استفراغ شدید، افت فشار خون شدید و همچنین عفونت سیستمیک و یا خونریزیهای شدید شده باشد. نارسایی مزمن کلیه نیز یک بیماری خاموش بوده و ممکن است فرد سالها به آن مبتلا بوده و در عین حال از آن اطلاعی نداشته باشد. این بیماری در برخی افراد از جمله مبتلایان به بیماریهای دیابت، فشارخون بالا، سابقه خانوادگی نارسایی کلیه، دیابت و فشارخون، افراد چاق با توده بدنی بیشتر از 35، اختلالات مادرزادی در سیستم ادراری و افراد مصرف کنندگان سیگار، دیده میشود.
علائم هشدار در نارسایی مزمن کلیه
وی درخصوص علائم هشدار در نارسایی مزمن کلیه گفت: احساس ضعف و خستگی، کمخونی، دردهای عضلانی و استخوانی و گرفتگیهای عضلانی و در مراحل پیشرفته تر بیاشتهایی، تهوع و استفراغ و خارش و فشار خون بالا از علائم هشداردهنده نارسایی مزمن کلیه هستند، این بیماری درمان ندارد و تنها اقدامی که میتوان در رابطه با آن انجام داد، این است که از رسیدن به مرحله نهایی بیماری (که غیرقابل بازگشت است) پیشگیری کنیم.
راهکارهای پیشگیری از بروز نارسایی کلیه
میری درخصوص پیشگیری از بروز نارسایی کلیه، عنوان کرد: تغییر سبک زندگی، درمان به موقع و مراجعه مکرر به پزشک، انجام منظم 150دقیقه ورزشهای هوازی و فعالیتهای روزانه برای کنترل فشار خون، قندخون و حتی کاهش وزن، به پیشگیری از بروز نارسایی کلیه کمک میکند.
اهمیت مصرف آب کافی در پیشگیری از نارسایی کلیه
وی گفت: همچنین پیادهروی سریع، 5روز در هفته به مدت 30دقیقه، استفاده از میوهجات و سبزیجات و مصرف غذاهای تازه و گوشت و خودداری از مصرف غذاهای چرب، شیرینی جات و مصرف روزانه بین 2تا 3 لیتر آب سالم (که این میزان در فصل تابستان با توجه به تعریق بیشتر بدن، افزایش مییابد) میتواند در این زمینه کمک کننده باشد.
دانشیار گروه نفرولوژی دانشگاه علومپزشکی مشهد خاطرنشان کرد: ترک سیگار هم یکی از راههای پیشگیری از ابتلا به نارسایی مزمن کلیوی تلقی میشود و نیز خودداری از مصرف خودسرانه داروهای غیراستروییدی از جمله ژلوفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، ایندومتاسین و حتی نوافن. مصرف محدود نمک به ویژه در افرادی که مبتلا به فشار خون و مشکلات کلیوی هستند و افراد بالای 40 سال هم مورد تأکید است.
اهمیت تشخیص سریع نارسایی مزمن کلیه
میری، انجام تستهای آزمایشگاهی سلامت کلیه را در افراد مبتلا به فشار خون بالا، دیابت و دارای ریسک فاکتورها، از الزامات عنوان و تصریح کرد: افراد مبتلا به دیابت بهتر است که هر3 ماه یک بار علاوه بر بررسی فشار خون، تست آنالیز ادرار (که یک تست ارزان و قابل دسترس است) را انجام دهند تا به محض مشاهده پروتئین در ادرار که نشان دهنده ابتلای فرد به نارسایی کلیه است، اقدامهایی درمانی و پیشگیرانه انجام شود.
وی گفت: در افراد مبتلا به فشار خون، ارزیابی کراتینه خون و آنالیز ادراری به صورت سالانه باید انجام شود. همچنین توصیه میشود تمام افراد بالای 40 سال، سالانه تستهای عملکرد کلیوی و همچنین اندازه گیری فشار خون را انجام دهند.